Zakres pouczenia o odwołaniu od decyzji organu

Organ ma obowiązek prawidłowego i pełnego pouczenia strony o przysługującym jej prawie do wniesienia odwołania oraz o trybie, sposobach i terminie jego wniesienia. Naczelny Sąd Administracyjny wyjaśnił, że udostępnienie adresu do składania pism na stronie internetowej organu nie spełnia tego obowiązku, a strona powinna być pouczona w sposób jasny i zrozumiały. Publikacja omawia także stan faktyczny, sposoby wnoszenia podań do organu oraz konieczność klarownego konstruowania pouczeń.

Tematyka: odwołanie, pouczenie, organ administracyjny, termin, skarga, postępowanie, Naczelny Sąd Administracyjny, KPA, informowanie, prawa procesowe

Organ ma obowiązek prawidłowego i pełnego pouczenia strony o przysługującym jej prawie do wniesienia
odwołania, jak i trybie, sposobach i terminie do jego wniesienia. Za wypełnienie tego obowiązku nie można
uznać udostępnienia na stronie internetowej organu adresu, na który należy wnieść skargę w formie
papierowej, jak i adresu elektronicznej skrzynki podawczej na platformie ePUAP – wyjaśnił Naczelny Sąd
Administracyjny.
Stan faktyczny
M.M. z uchybieniem terminu wniosła odwołanie od decyzji Wojewody o odmowie przyznania prawa do świadczenia
wychowawczego. We wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania wskazała, że po otrzymaniu decyzji
z MOPS szukała kontaktu z Wojewodą, jednak nie udało jej się umówić spotkania, nie otrzymała też odpowiedzi na
maila. Następnie zwróciła się do Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej z prośbą o pomoc i pokierowanie co ma
dalej zrobić w tej sytuacji, ponieważ nie ma doświadczenia z takimi sprawami. Wnioskodawczyni z uwagi na bieg
terminu pismo to przesłała drogą mailową, jednak odpowiedź o pozostawieniu pisma bez rozpoznania doręczono jej
ponad 2 tygodnie po jego złożeniu i już po upływie terminu do wniesienia odwołania. Organ przywołując art. 63 § 1
KPA wskazał, że nie może rozpatrzyć podania wniesionego za pomocą poczty elektronicznej. Niezwłocznie po
uzyskaniu zawartych w tym zawiadomieniu informacji dotyczących prawidłowego sposobu wniesienia podania, M.M.
złożyła odwołanie na piśmie.
Minister Rodziny i Polityki Społecznej uznał, że wnioskodawczyni nie uprawdopodobniła, iż uchybienie terminu
nastąpiło bez jej winy i odmówił jego przywrócenia. Organ uznał, że M.M. w decyzji została prawidłowo pouczona
w jakim terminie, a także do kogo należało wnieść odwołanie. W ocenie organu zastosowana w pouczeniu forma jest
powszechnie stosowanym zwrotem, skonstruowanym w zrozumiały sposób, tak aby zapewnić stronie możliwość
wszczęcia postępowania odwoławczego także w sytuacji, gdy strona nie posiada wykształcenia prawniczego.
Sposoby wnoszenia podań do organu
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił zaskarżone postanowienie. W uzasadnieniu wskazano, że
zawarte w decyzji Wojewody pouczenie zawierało informację, że od tej decyzji skarżąca może wnieść odwołanie do
Ministra Rodziny i Polityki Społecznej za pośrednictwem Wojewody w terminie 14 dni od odbioru decyzji bez żadnych
opłat. Sporne pouczenie nie zawierało jednak, wbrew twierdzeniu organu odwoławczego, jakiejkolwiek informacji
w jaki sposób należało wnieść odwołanie. Zgodnie z art. 63 § 1 KPA, w wersji obowiązującej w dacie wydania
zaskarżonego postanowienia, podania, w tym m.in. zażalenia, wnosi się na piśmie, za pomocą telefaksu lub ustnie
do protokołu. Podania utrwalone w postaci elektronicznej wnosi się na adres do doręczeń elektronicznych, natomiast
te wniesione na adres poczty elektronicznej organu administracji publicznej pozostawia się bez rozpoznania, chyba
że przepisy odrębne stanowią inaczej.
Jak należy skonstruować pouczenie?
WSA w Warszawie wyjaśnił, że przy ocenie braku zawinienia jako przesłanki przywrócenia terminu nie można
pominąć tego, czy wyłączną przyczyną uchybienia terminu jest zachowanie samej strony czy również zachowanie
organu mogące stronę zdezorientować lub wprowadzić ją w błąd. Zdaniem Sądu brak pełnego pouczenia w decyzji
I instancji należy zakwalifikować jako okoliczność wyłączającą winę M.M. w uchybieniu terminu do wniesienia
odwołania zwłaszcza, że skarżąca kontaktowała się z różnymi organami zmierzając do zakwestionowania decyzji
organu I instancji. Zgodnie z art. 107 § 1 KPA jednym z obligatoryjnych składników uzasadnienia decyzji jest
pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie. Pouczenie to powinno być sformułowane w sposób
przejrzysty, pełny i niebudzący obiektywnie jakichkolwiek wątpliwości, tak aby umożliwić ochronę praw
procesowych strony w postępowaniu administracyjnym, w tym prawo do czynnego udziału w postępowaniu.
Przy czym to uprawnienie realizuje się nie tylko poprzez prawo strony do wypowiedzenia się w kwestii zebranych
dowodów i materiałów w sprawie przed wydaniem decyzji, ale również wniesienie odwołania. Sąd podkreślił, że M.M.
występowała w postępowaniu administracyjnym przed organem I instancji samodzielnie, bez profesjonalnego
pełnomocnika, a konstrukcja pouczenia mogła spowodować uzasadnione wątpliwości co do właściwego sposobu
wniesienia odwołania. W ocenie Sądu działanie organu naruszało zasadę zaufania obywateli do organów państwa
wyrażoną w art. 8 KPA, a także zasadę informowania stron zawartą w art. 9 KPA, co w efekcie spowodowało, że
skarżąca nie mogła skutecznie zrealizować swojego uprawnienia wynikającego z zasady dwuinstancyjności.
Obowiązki informacyjne organu

Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną organu uznając, że nie zostały spełnione całkowicie
wymogi określone w art. 107 § 1 pkt 7 KPA. Prawidłowe pouczenie dotyczące środków zaskarżenia powinno
zawierać wskazanie, czy i w jakim trybie służy od decyzji odwołanie oraz informacje o prawie do zrzeczenia
się odwołania i skutkach zrzeczenia się odwołania. W tym przypadku uchybienie w postaci braku informacji
o prawie zrzeczenia się odwołania i jego skutkach nie miało wpływu na wynik sprawy. Przedmiotem sporu jest
natomiast to, czy pouczenie w decyzji powinno zawierać informację w jaki sposób należało wnieść odwołanie.
Co do zasady zakres pouczenia o możliwości wniesienia od decyzji odwołania obejmuje informację o tym, czy środek
taki przysługuje oraz w jakim trybie ma być wniesiony. Z art. 63 § 1 KPA w brzmieniu obowiązującym od 5.10.2021 r.
wynika, że warunkiem skuteczności złożenia podania na piśmie utrwalonym w postaci elektronicznej jest jego
wniesienie wyłącznie na adres do doręczeń elektronicznych lub za pośrednictwem konta w systemie
teleinformatycznym organu administracji publicznej. Między wejściem w życie znowelizowanego przepisu art. 63 § 1
KPA a decyzją Wojewody upłynęło zaledwie 3 miesiące. W doktrynie podkreśla się, że w prawie administracyjnym
nie można przyjmować fikcji powszechnej znajomości prawa. Dlatego na organy administracyjne nałożono obowiązki
informacyjne wobec stron i uczestników postępowania, wynikające z zasady ogólnej ustanowionej w art. 9 KPA.
W konsekwencji NSA uznał, że Wojewoda powinien w sposób pełny pouczyć stronę o przysługującym jej
prawie do wniesienia odwołania, w tym o sposobie wniesienia odwołania, aby uchronić stronę przed brakiem
wiedzy na temat zmian w przepisach prawa.
W orzecznictwie sądów administracyjnych za niepełne uznano pouczenia, w których organ nie wskazał adresu do
doręczeń elektronicznych ani elektronicznej skrzynki podawczej na platformie ePUAP. Zamieszczenie tych danych
na stronie internetowej organu nie zwalnia go z obowiązku każdorazowego i pełnego pouczenia strony
o przysługującym jej prawie do wniesienia odwołania, jak i trybie, sposobach i terminie do jego wniesienia (zob.
postanowienie NSA z 27.4.2023 r., I OZ 116/23,
). NSA stwierdził, że wobec braku podstawowych danych, jak
chociażby dopuszczalności wniesienia odwołania na adres do doręczeń elektronicznych lub za pośrednictwem konta
w systemie teleinformatycznym organu administracji publicznej, trudno było oczekiwać od skarżącej prawidłowego
wniesienia odwołania drogą elektroniczną.
Wyrok NSA z 29.2.2024 r., I OSK 153/23,

Naczelny Sąd Administracyjny analizując sprawy dotyczące pouczeń o odwołaniu od decyzji organu, wskazał na konieczność pełnego i klarownego informowania stron o ich prawach. Brak pełnego pouczenia może skutkować uchybieniem terminu do wniesienia odwołania, co może prowadzić do naruszenia praw procesowych strony. NSA podkreślił, że organy administracyjne mają obowiązek szczegółowego pouczenia stron, także w kontekście zmian w przepisach prawnych.