Nowy Kodeks Etyki Lekarskiej

Podczas Nadzwyczajnego XVI Krajowego Zjazdu Lekarzy zostały wprowadzone istotne zmiany do Kodeksu Etyki Lekarskiej, świadczące o postępie w kształtowaniu standardów etycznych w praktyce lekarskiej. Nowy kodeks podąża za zmianami w opiece zdrowotnej wynikającymi z postępu technologicznego i doświadczeń pandemii, określając m.in. zasady korzystania z algorytmów sztucznej inteligencji oraz regulacje dotyczące postawy lekarza w mediach społecznościowych i reklamy.

Tematyka: Kodeks Etyki Lekarskiej, zmiany, standardy etyczne, praktyka lekarska, algorytmy sztucznej inteligencji, postawa lekarza, media społecznościowe, reklama, prawa pacjenta, etyka zawodowa

Podczas Nadzwyczajnego XVI Krajowego Zjazdu Lekarzy zostały wprowadzone zmiany do Kodeksu Etyki
Lekarskiej. Określane są one mianem „kamienia milowego” oraz świadczą o postępie w kształtowaniu
standardów etycznych w praktyce lekarskiej. Zmiany zostały przegłosowane znaczną większością głosów –
za poprawkami głosowało niemalże 90% uprawnionych do głosowania. Dotyczą one zarówno wykonywania
zawodu, relacji z pacjentem, innymi lekarzami oraz społeczeństwem.
• Nowy Kodeks Etyki Lekarskiej podąża za zmianami w standardach opieki zdrowotnej wynikającymi
z postępu technologicznego oraz doświadczeń pandemii.
• Po raz pierwszy określono zasady korzystania z algorytmów sztucznej inteligencji, pod warunkiem, że
ostateczną decyzję zawsze podejmuje lekarz.
• Pojawiają się także regulacje dotyczące postawy lekarza w mediach społecznościowych i zasady reklamy.
Zmiany w części ogólnej
Część ogólna Kodeksu Etyki Lekarskiej (dalej: KEL) zasadniczo nie uległa zmianie.
Modyfikacji podlegał art. 5 KEL, który dotyczył w poprzednim, brzmieniu obowiązków izby lekarskiej w czuwaniu nad
przestrzeganiem zasad etyki deontologii lekarskiej. Nowe brzmienie nakłada na samorząd lekarski obowiązek
czuwania nad przestrzeganiem zasad etyki oraz zachowaniem godności zawodu przez jego wszystkich członków,
a także o to, aby przepisy prawa nie były sprzeczne z zasadami etyki lekarskiej.
Postępowanie lekarza wobec pacjenta
Wprowadzono dodatkowy art. 6 ust. 2 KEL, zgodnie z którym lekarzowi nie wolno posługiwać się metodami
niezweryfikowanymi naukowo lub uznanymi przez naukę za szkodliwe bądź bezwartościowe.
Zmieniono art. 7 KEL dotyczący odstąpienia od opieki nad pacjentem w ten sposób, że w szczególnie uzasadnionych
wypadkach lekarz może nie podjąć lub odstąpić od sprawowania opieki nad pacjentem, z wyjątkiem przypadków, gdy
zwłoka w jej udzieleniu mogłaby zagrażać życiu lub spowodować znaczne pogorszenie stanu zdrowia pacjenta
w krótkim czasie. Nie podejmując albo odstępując od sprawowania opieki nad pacjentem lekarz wskazuje pacjentowi
inną możliwość uzyskania pomocy lekarskiej.
Rozbudowano art. 8 KEL wskazując, że lekarz przeprowadza i dokumentuje postępowanie diagnostyczne, lecznicze
lub zapobiegawcze z należytą starannością, zgodnie z aktualną wiedzą medyczną, poświęcając temu niezbędny
czas.
Widoczna jest zmiana podejścia w zakresie art. 9 KEL, który do tej pory obligował lekarza do uprzedniego zbadania
pacjenta; obecnie przepis jest bardziej liberalny i dotyczy jedynie oceny stanu, a nie tyle bezpośredniego zbadania.
Znakiem czasu i rozwoju technologii jest przełożenie dostępności opieki medycznej, jak bezpośredni, fizyczny kontakt
lekarza z pacjentem.
Sztuczna inteligencja w służbie medycyny
Zupełną nowością jest określenie zasad korzystania przez lekarza z algorytmów sztucznej inteligencji. Określono, że
jest to możliwe, ale pod warunkiem:
1. poinformowania pacjenta, że przy stawianiu diagnozy lub w procesie terapeutycznym będzie wykorzystana
sztuczna inteligencja;
2. uzyskania świadomej zgody pacjenta na zastosowanie sztucznej inteligencji w procesie diagnostycznym lub
terapeutycznym;
3. zastosowania algorytmów sztucznej inteligencji, które są dopuszczone do użytku medycznego i posiadają
odpowiednie certyfikaty;
4. ostateczną decyzję diagnostyczną i terapeutyczną zawsze podejmuje lekarz.
Prawa pacjenta

Obowiązek informacyjny został obecnie sformułowany w ten sposób, że lekarz ma obowiązek poinformować pacjenta
o korzyściach i ryzyku proponowanych działań diagnostycznych i leczniczych, a także o możliwościach zastosowania
innego postępowania medycznego.
Zapisy o respektowaniu praw pacjenta, prawie pacjenta do wyboru lekarza, niewykorzystywaniu wypływu lekarza na
pacjenta pozostały zasadniczo bez zmian.
Zgoda pacjenta
Według nowych przepisów zgoda oraz ewentualny sprzeciw pacjenta na leczenie mogą być wyrażone ustnie albo
przez takie zachowanie się osób wymienionych w tych przepisach, które w sposób nie budzący wątpliwości wskazuje
na wolę poddania się czynnościom proponowanym przez lekarza albo brak takiej woli.
Konsultacja na życzenie
Na życzenie pacjenta oraz w razie wątpliwości diagnostycznych lub leczniczych lekarz powinien w miarę możliwości
umożliwić pacjentowi konsultację innego lekarza. Opinia konsultanta ma charakter doradczy, gdyż za opiekę nad
pacjentem odpowiada lekarz prowadzący leczenie.
Stan terminalny pacjenta i terapia daremna
Obecnie KEL przewiduje, że:
• lekarz nie ma obowiązku podejmowania i prowadzenia resuscytacji u pacjentów znajdujących się w stanie
terminalnym,
• decyzja o zaprzestaniu resuscytacji należy do lekarza lub zespołu lekarzy i jest związana z negatywną oceną szans
leczniczych,
• lekarzowi nie wolno stosować terapii daremnej. Decyzja o uznaniu terapii jako daremnej należy do zespołu
leczącego i powinna w miarę możliwości uwzględniać wolę pacjenta.
Stosunki z innymi lekarzami
Określono dotychczas niewysłowioną zasadę, że lekarz powinien zachować szczególną ostrożność w formułowaniu
opinii o działalności zawodowej innego lekarza. Lekarz nie powinien w jakikolwiek sposób publicznie dyskredytować
innego lekarza. Nie wyklucza to merytorycznej krytyki. Stwierdzono także, że poinformowanie właściwego organu
izby lekarskiej o zauważonym naruszeniu zasad etyki lekarskiej lub niekompetencji zawodowej innego lekarza,
a także merytoryczna krytyka nie stanowią naruszenia zasad etyki.
Praktyka lekarska i reklama
Wprost określono, że lekarzowi nie wolno współdziałać z osobami zajmującymi się leczeniem, a nie posiadającymi do
tego uprawnień.
Określono także zasady, na jakich lekarz może informować o swoich usługach i wskazano, że:
• lekarz tworzy swoją zawodową opinię na podstawie wyników swojej pracy,
• lekarz jest uprawniony do posługiwania się informacją o oferowanych usługach z zastrzeżeniem, że taka informacja
będzie zgodna z zasadami etyki lekarskiej,
• informacja o oferowanych usługach oznacza każdą formę przekazu mającą na celu upowszechnianie wizerunku
lekarza lub usług związanych z wykonywaniem zawodu lekarza,
• lekarz jest odpowiedzialny za informację o oferowanych usługach opublikowaną przez osoby trzecie w jego imieniu
lub na jego rzecz,
• niedopuszczalne jest wykorzystywanie autorytetu lekarza do promowania usług niezwiązanych z wykonywaniem
zawodu lekarza.
Dobra osobiste lekarza i zachowanie w mediach społecznościowych
W nowym KEL nie zapomniano także wyrazić, że lekarz ma prawo oczekiwać od społeczeństwa i władz publicznych
ochrony jego dóbr osobistych, nietykalności cielesnej oraz wsparcia w wykonywaniu działań zawodowych.
Jest to efekt zwiększania świadomości środowiska lekarskiego, że nie tylko prawa pacjenta powinny podlegać
ochronie, ale także prawa lekarza, które niejednokrotnie są nadużywane lub nieprzestrzegane.
Zastrzeżono, że lekarz powinien być przykładem postaw prozdrowotnych.

Natomiast wypowiadając się na forum publicznym przy udziale osób niebędących lekarzami (także w mediach,
Internecie i w serwisach społecznościowych) na temat odkryć naukowych, technologii medycznych albo diagnostyki
lub terapii, lekarz powinien mieć pewność, że jego wypowiedzi opierają się na aktualnej wiedzy medycznej.
Wprost wyrażono, że w Internecie lekarza obowiązują te same zasady etyczne, co poza nim.
Etap legislacyjny
Kodeks Etyki Lekarskiej stanowiący załącznik do uchwały nr 5 Nadzwyczajnego XVI Krajowego Zjazdu Lekarzy
z 18.5.2024 r. wchodzi w życie 1.1.2025 r. Poprzednia uchwała w sprawie KEL została uchylona.

Nowy Kodeks Etyki Lekarskiej wprowadza istotne zmiany w praktyce lekarskiej, odnosząc się do postępu technologicznego i doświadczeń pandemii. Zmiany dotyczą m.in. zasad korzystania z algorytmów sztucznej inteligencji, relacji z pacjentem, obowiązków lekarza w mediach społecznościowych oraz standardów reklamy, a także respektowania praw pacjenta i etyki zawodowej.