Powierzenie obowiązków dyrektora publicznej placówki oświatowej tylko do 10 miesięcy

W publikacji omawia się kwestię powierzenia obowiązków dyrektora publicznej placówki oświatowej na okres do 10 miesięcy, zgodnie z art. 63 ust. 13 PrOśw. Analizuje się również interpretację tego przepisu oraz konsekwencje naruszenia ograniczenia czasowego. Sąd uznał istotne naruszenie prawa w przypadku przekroczenia 10-miesięcznego terminu powierzenia obowiązków dyrektora.

Tematyka: powierzenie obowiązków dyrektora, art. 63 ust. 13 PrOśw, konkurs na dyrektora, naruszenie prawa, wykładanie przepisów, WSA Poznań

W szkołach i placówkach publicznych powierzenie stanowiska w drodze konkursu jest w zasadzie
obligatoryjne. Organ prowadzący nie może zatem ani odstąpić od zorganizowania i przeprowadzenia
konkursu, ani odmówić powierzenia stanowiska wyłonionemu kandydatowi. Ponieważ art. 63 ust. 12 PrOśw
stanowi wyjątek od zasady przewidzianej w art. 63 ust. 10 PrOśw należy go interpretować ściśle, nie
dopuszczając żadnej analogii i rozszerzania go na sytuacje podobne (exceptiones non sunt extendendae).
Stan faktyczny
WSA w Poznaniu rozpoznał sprawę ze skargi Wojewody Wielkopolskiego na uchwałę Zarządu Powiatu w Pile
w sprawie powierzenia pełnienia obowiązków dyrektora Zespołu Placówek Wychowawczych w Łobżenicy i stwierdził
nieważność zaskarżonej uchwały.
Jako podstawę prawną zaskarżonej uchwały powołano m.in. art. 63 ust. 13 ustawy z 14.12.2016 r. Prawo oświatowe
(t.j. Dz. U. z 2024 r., poz. 737; dalej: PrOśw). Wojewoda w uzasadnieniu skargi wskazał, że art. 63 ust. 13 PrOśw
pozwala organowi prowadzącemu na powierzenie pełnienia obowiązków dyrektora szkoły „do czasu powierzenia
stanowiska dyrektora zgodnie z art. 63 ust. 10 lub 12 PrOśw jednak nie dłużej niż na okres 10 miesięcy”. Jest to
zdaniem Wojewody okres wystarczający na przygotowanie i przeprowadzenie konkursu, o którym mowa w art. 63
ust. 10 PrOśw, lub dokonanie uzgodnień i opinii, o których mowa w art. 63 ust. 12 PrOśw. Jednocześnie przepisy
ustawowe nie przewidują rozwiązań systemowych w zakresie przedłużenia powierzenia pełnienia obowiązków
dyrektora, co oznacza, że łączny okres powierzenia obowiązków dyrektora nie może trwać dłużej niż 10 miesięcy -
niezależnie od tego czy stanowisko to pełni jedna osoba, czy kilka. Przepis art. 63 ust. 13 PrOśw ma charakter
wyjątkowy, dlatego nie może być wykładany rozszerzająco.
Z ustalonego stanu faktycznego wynika m.in., że Zarząd Powiatu w Pile powierzył pełnienie obowiązków dyrektora
dwukrotnie jednej osobie: na okres od 22.3.2023 r. do czasu powierzenia stanowiska dyrektora, jednak nie dłużej niż
do 21.1.2024 r. oraz mocą zaskarżonej uchwały na okres od 22.1.2024 r. do czasu powierzenia stanowiska
dyrektora, jednak nie dłużej niż do 21.11.2024 r.
Wojewoda uznał, że zaskarżona uchwała została podjęta z istotnym naruszeniem art. 63 ust. 13 PrOśw. W wyniku jej
podjęcia doszło bowiem do powierzenia przez organ pełnienia obowiązków dyrektora na okres dłuższy niż 10
miesięcy, a zatem przekraczający bezwzględną cezurę czasową ustaloną przez ustawodawcę w omawianym
przepisie.
Organ wnosił o oddalenie skargi, wskazując na trudności w wyłonieniu nowego dyrektora placówki. Intencją działań
Zarządu Powiatu w Pile było zapewnienie prawidłowego funkcjonowania placówki, umożliwienie wykonywania
czynności kierowniczych przez uprawnionego do tego nauczyciela, gotowego do rzetelnego wykonywania
powierzonych mu zdań.
Stanowisko WSA
WSA uznał skargę za zasadną. Zgodnie z art. 63 ust. 10 PrOśw kandydata na stanowisko dyrektora szkoły lub
placówki wyłania się w drodze konkursu. Kandydatowi nie można odmówić powierzenia stanowiska dyrektora.
Natomiast zgodnie z art. 63 ust. 12 PrOśw jeżeli do konkursu nie zgłosi się żaden kandydat albo w wyniku konkursu
nie zostanie wyłoniony, organ prowadzący powierza to stanowisko ustalonemu, w porozumieniu z organem
sprawującym nadzór pedagogiczny, kandydatowi, po zasięgnięciu opinii rady szkoły lub placówki i rady
pedagogicznej.
Przechodząc w końcu do przepisu stanowiącego podstawę do wydania zaskarżonej uchwały wskazać należy, że
zgodnie z art. 63 ust. 13 PrOśw do czasu powierzenia stanowiska dyrektora zgodnie z art. 63 ust. 10 lub 12 PrOśw
organ prowadzący może powierzyć pełnienie obowiązków dyrektora szkoły wicedyrektorowi, a w szkołach, w których
nie ma wicedyrektora, nauczycielowi tej szkoły, jednak nie dłużej niż na okres 10 miesięcy.
W szkołach i placówkach publicznych powierzenie stanowiska w drodze konkursu jest w zasadzie obligatoryjne.
Organ prowadzący nie może zatem ani odstąpić od zorganizowania i przeprowadzenia konkursu, ani odmówić
powierzenia stanowiska wyłonionemu kandydatowi.

Ponieważ art. 63 ust. 12 PrOśw stanowi wyjątek od zasady przewidzianej w art. 63 ust. 10 PrOśw należy go
interpretować ściśle, nie dopuszczając żadnej analogii i rozszerzania go na sytuacje podobne (exceptiones non sunt
extendendae). Organowi prowadzącemu wolno odstąpić od powierzenia stanowiska w drodze konkursu wyłącznie
w dwóch sytuacjach: kiedy do konkursu nie zgłosi się żaden kandydat (a zatem kiedy nie złożono w przewidzianym
terminie żadnej oferty) bądź gdy w wyniku konkursu nie wyłoniono kandydata (tj. kiedy w konkursie
przeprowadzonym przez prawidłowo powołaną komisję konkursową żaden kandydat nie uzyskał wymaganej
większości głosów). Niedopuszczalne byłoby np. takie postępowanie, gdyby organ wykonawczy JST, uznając brak
potrzeby dalszego prowadzenia postępowania konkursowego, powierzył stanowisko ustalonemu przez siebie
kandydatowi tylko dlatego, że jako jedyny złożył on ofertę w konkursie. Złożenie co najmniej jednej formalnie ważnej
oferty obliguje organ do przeprowadzenia całego postępowania konkursowego, włącznie z częścią merytoryczną
i głosowaniem nad kandydatury (M. Pilich [w:] A. Olszewski, M. Pilich, Prawo oświatowe. Komentarz, wyd. III,
Warszawa 2022, art. 63).
Zdaniem Sądu orzekającego, z brzmienia cytowanych przepisów wynika kolejność ich stosowania; pozostają one
także względem siebie w zależności: zasada - wyjątek. Zasadą - która winna być stosowana jako pierwsza - jest
powoływanie dyrektora placówki w trybie wskazanym w art. 63 ust. 10 PrOśw, tj. w drodze konkursu. Świadczy o tym
okoliczność, że art. 63 ust. 12 PrOśw znajduje zastosowanie dopiero wówczas, gdy do konkursu nie zgłosi się żaden
kandydat albo nie przyniesie on rozstrzygnięcia. Kolejną - trzecią - możliwość przewiduje art. 63 ust. 13 PrOśw,
jednakże ma ona także charakter wyjątku, a jej ratio legis jest zapewnienie niezakłóconego funkcjonowania placówki
do czasu obsadzenia stanowiska jej dyrektora w drodze konkursu lub powierzenia. Stąd ustawodawca zakreślił ramy
czasowe, w jakich możliwość ta może być wykorzystana, a to w celu zagwarantowania czasu koniecznego na
przygotowanie i przeprowadzenie konkursu lub dokonanie uzgodnień i opinii, o których mowa w art. 63 ust. 12
PrOśw.
Wobec wyraźnego brzmienia art. 63 ust. 13 PrOśw okres, na jaki powierza się obowiązki dyrektora, nie może trwać
dłużej niż 10 miesięcy. Z jego upływem mandat pełniącego obowiązki dyrektora wygasa z mocy prawa (ex lege). Na
podstawie brzmienia przepisu nie sposób uzyskać bezpośrednio odpowiedzi na pytanie, czy brak rozstrzygnięcia
konkursu do tego czasu uprawnia organ prowadzący do powierzenia obowiązków na dalszy czas, nie dłuższy niż 10
miesięcy, tej samej lub innej osobie. Taką sytuację co do zasady należałoby jednak wykluczyć, ponieważ ustawa
stwarza dostatecznie dużo możliwości rozwiązania sytuacji patowych, a przedłużanie stanu rzeczy, w którym szkoła
lub placówka jest faktycznie pozbawiona najważniejszego organu, w większości przypadków wskazuje na dążenie do
obejścia ustawy i realizacji celów z nią sprzecznych. Przede wszystkim, organ prowadzący powinien niezwłocznie
ogłosić konkurs, a jeżeli to uczynił, lecz bezskutecznie – powierzyć stanowisko (odpowiednio powołać) dyrektora
szkoły w trybie art. 63 ust. 12 PrOśw (M. Pilich [w:] A. Olszewski, M. Pilich, Prawo oświatowe. Komentarz, wyd. III,
Warszawa 2022, art. 63).
Sąd dostrzegł dążenie organu do wyłonienia dyrektora placówki, celem zachowania ciągłości urzędowania. Organ
podjął zatem czynności uregulowanie w art. 63 ust. 10 i 12 PrOśw. Jednakże nie sposób uznać, że
niedoprowadzenie do wyłonienia dyrektora placówki, czy powierzenia tego stanowiska w powyższych trybach,
uprawniało Zarząd Powiatu w Pile do ponownego powierzenia pełnienia obowiązków dyrektora placówki na
podstawie art. 63 ust. 13 PrOśw. Doszło bowiem do przekroczenia delegacji ustawowej wynikającej art. 63 ust. 13
PrOśw, poprzez przekroczenie 10-miesięcznego terminu powierzenia tych obowiązków. Naruszenie to Sąd ocenił
jako istotne naruszenie prawa skutkujące koniecznością wyeliminowania zaskarżonej uchwały z obrotu prawnego.

Komentarz
Przepisy prawa dotyczące powierzania obowiązków należy wykładać maksymalnie ściśle, dostrzegając przy tym
trudność i złożoność sytuacji, w których dochodzi do zastosowania takich rozwiązać.
W sprawie tej słusznie wskazywał Wojewoda, że okres na jaki powierza się obowiązki, nie może w żadnym razie
trwać dłużej niż 10 miesięcy. Z jego upływem mandat pełniącego obowiązki dyrektora wygasa z mocy prawa ( ex
lege).
W orzecznictwie i doktrynie podkreśla się, że przedłużanie stanu tymczasowości, w którym szkoła lub placówka jest
faktycznie pozbawiona swojego najważniejszego organu, prowadzi de facto do obejścia ustawy i realizacji celów
z nią sprzecznych.

Wyrok WSA w Poznaniu z 5.6.2024 r., IV SA/Po 303/24,

Wyrok WSA w Poznaniu z 5.6.2024 r., IV SA/Po 303/24, potwierdza zasadność skargi dotyczącej naruszenia art. 63 ust. 13 PrOśw. Podkreśla się konieczność ściśłego wykładania przepisów dotyczących powierzenia obowiązków dyrektora oraz unikania przedłużania stanu tymczasowości w placówkach oświatowych.