Strona postępowania o usunięcie odpadów

Wobec braku szczegółowych regulacji, postępowania związane z usunięciem odpadów rządzą się ogólnymi przepisami. W przypadku, gdy posiadacz odpadów nie wywiązuje się z obowiązku usunięcia odpadów, mogą istnieć inne podmioty, które zostaną uznane za strony postępowania. Decyzje sądów administracyjnych dotyczące legitymacji stron postępowania wskazują, że konieczne jest wykazanie interesu prawnego zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Tematyka: postępowanie administracyjne, usunięcie odpadów, posiadacz odpadów, strona postępowania, interes prawny, decyzja administracyjna, odmowa wszczęcia postępowania, legitymacja strony

Wobec braku regulacji o charakterze szczególnym, w postępowaniach prowadzonych w oparciu o art. 26
OdpadyU, zastosowanie znajduje ogólna regulacja art. 28 KPA. Okoliczność, że art. 26 ust. 2 OdpadyU
nakłada określone obowiązki wyłącznie na posiadacza odpadów oraz że postępowanie to jest prowadzone
z urzędu nie ma znaczenia dla ustalenia kręgu stron postępowania. Nie można więc wykluczyć, że oprócz
posiadacza odpadów (zdefiniowanego w art. 3 ust. 1 pkt 19 OdpadyU), status strony w takim postępowaniu
będą również posiadały inne podmioty.
Stan faktyczny
WSA w Gliwicach rozpoznał sprawę ze skargi na postanowienie SKO w Katowicach w przedmiocie odmowy
wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji w sprawie odpadów i uchylił skarżone
postanowienie.
W sprawie tej decyzją z 2022 r. Wójt Gminy ustalił wobec E.G., jako posiadacza odpadów, obowiązek usunięcia
odpadów składowanych na działce. Decyzja została wydana w oparciu o art. 26 ust. 1, 2 i 6 ustawy z 14.12.2012 r.
o odpadach (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1587; dalej: OdpadyU) i jest ostateczna.
Skarżący wnieśli o stwierdzenie nieważności ww. decyzji wskazując, że była ona niewykonalna w dniu jej wydania,
a niewykonalność ta ma charakter trwały. W uzasadnieniu pisma wskazali, że byli stronami postępowania o usunięcie
odpadów składowanych na działce. Postępowanie to zostało wszczęte na ich wniosek jako właścicieli sąsiadującej
nieruchomości. Posiadają oni zatem interes prawny do zainicjowania postępowania w sprawie nieważności decyzji
o usunięciu odpadów.
Zaskarżonym postanowieniem, Kolegium działając na podstawie art. 61a § 1 i § 2 KPA odmówiło wszczęcia, na
wniosek Skarżących, postępowania administracyjnego w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji Wójta.
W uzasadnieniu postanowienia Kolegium wskazało, że stosownie do art. 157 § 2 KPA postępowanie w sprawie
stwierdzenia nieważności decyzji wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu. Przed wszczęciem postępowania, na
żądanie strony, należy ustalić, kto jest stroną postępowania w konkretnej sprawie. Tak więc podmiot, który składa
wniosek o stwierdzenie nieważności musi wykazać swój interes prawny stosownie do art. 28 KPA. Przy czym
przymiot strony postępowania nadzwyczajnego przysługuje niezależnie od tego, czy dany podmiot brał udział
w postępowaniu zwykłym zakończonym weryfikowaną decyzją.
Stroną postępowania w sprawie usunięcia odpadów, prowadzonego w trybie art. 26 ust. 1 OdpadyU, jest posiadacz
tych odpadów, którego definicja legalna zawarta jest w art. 3 ust. 1 pkt 19 OdpadyU.
Z akt sprawy administracyjnej nie wynika, aby Skarżący byli posiadaczami odpadów co do których nałożono na E.G.
obowiązek ich usunięcia. Oprócz posiadacza odpadów status strony postępowania prowadzonego w trybie art. 26
OdpadyU mogą posiadać także inne podmioty. Jednakże ani treść decyzji, ani akta sprawy nie przemawiają za
uznaniem, że Skarżącym przysługiwał interes prawny w postępowaniu o usunięcie odpadów. Z treści dokumentów
znajdujących się w aktach sprawy nie wynika czym – poza złożeniem wniosku w sprawie i interwencjami ze strony
jednego ze Skarżących – kierował się Wójt uznając go za stronę postępowania. Zdaniem Kolegium Skarżącym nie
przysługiwał interes prawny do udziału w postępowaniu w sprawie usunięcia odpadów niezależnie od tego, że była
im doręczona decyzja oraz pisma w sprawie.
W sprawie skierowano skargę.
Stanowisko WSA
WSA uznał, że skarga zasługuje na uwzględnienie.
Skarżący wskazywali w sprawie, że w aktach sprawy znajdują się dokumenty, w których opisano okoliczności
potwierdzające istnienie ich interesu prawnego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym (podtapianie działki wodami
opadowymi i roztopowymi oraz odchodami zwierzęcymi), a tym samym do bycia stroną postępowania w sprawie
stwierdzenia nieważności decyzji Wójta. Ponadto Skarżący wskazali, że materialnoprawną podstawą ich interesu
prawnego jest art. 144 KC.
Interes prawny w postępowaniu w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji zasadniczo ustala się na podstawie art.
28 KPA, przy czym stroną postępowania w sprawie o stwierdzenie nieważności decyzji jest nie tylko strona

postępowania zwykłego zakończonego wydaniem kwestionowanej decyzji, lecz również każdy, czyjego interesu
prawnego lub obowiązku dotyczyć mogą skutki stwierdzenia nieważności decyzji.
Status strony w administracyjnym postępowaniu jurysdykcyjnym jest determinowany – co do zasady – normami
prawa materialnego, które decydują o istnieniu interesu prawnego konkretnej osoby w konkretnej sytuacji faktycznej
w uzyskaniu rozstrzygnięcia o jej prawach i obowiązkach oraz kształtują jego treść. Wobec tego to przedmiot decyzji
badanej określa krąg podmiotów będących stroną postępowania zarówno zwykłego, jak i prowadzonego w tzw. trybie
„nieważnościowym” (por. wyrok NSA z 23.9.2010 r., II OSK 1399/09,
).
Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji jest postępowaniem odrębnym od postępowania
zwykłego, a jego przedmiotem jest wyłącznie zbadanie czy w sprawie zaistniały przesłanki wskazane w art. 156 § 1
KPA. Jednakże odrębność i samodzielność postępowania nieważnościowego jako sprawy procesowej nie zmienia
materialnoprawnego charakteru sprawy. Oznacza to, że legitymację strony postępowania nieważnościowego,
którego przedmiotem jest decyzja o obowiązku usunięcia odpadów z art. 26 OdpadyU, należy oceniać przez pryzmat
art. 26 OdpadyU.
W orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że przepisy OdpadyUfgvbddc nie wskazują sposobu ustalania kręgu stron
postępowania prowadzonego w przedmiocie wydania nakazu usunięcia odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do
ich składowania lub magazynowania. Zatem wobec braku regulacji o charakterze szczególnym, w postępowaniach
prowadzonych w oparciu o art. 26 OdpadyU zastosowanie znajduje ogólna regulacja art. 28 KPA. Okoliczność, że
art. 26 ust. 2 OdpadyU nakłada określone obowiązki wyłącznie na posiadacza odpadów oraz że postępowanie to jest
prowadzone z urzędu nie ma znaczenia dla ustalenia kręgu stron postępowania. Nie można więc wykluczyć, że
oprócz posiadacza odpadów (zdefiniowanego w art. 3 ust. 1 pkt 19 OdpadyU), status strony w takim postępowaniu
będą również posiadały inne podmioty.
W orzecznictwie sądów administracyjnych prezentowany jest pogląd, że odmowa wszczęcia postępowania na
podstawie art. 61a § 1 KPA z przyczyny podmiotowej może nastąpić tylko wtedy, gdy wnioskodawca w ogóle nie
powołuje się na swój interes prawny, względnie brak interesu prawnego wnioskodawcy jest oczywisty, a stwierdzenie
tego braku nie wymaga postępowania wyjaśniającego. W każdym innym przypadku, kiedy brak interesu prawnego
wnoszącego żądanie wszczęcia postępowania nie jest tak oczywisty, budzi wątpliwości bądź wymaga
przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego, organ nie powinien odmawiać wszczęcia postępowania, ale
kontynuować je i w jego trakcie ustalić status prawny żądającego wszczęcia postępowania. W przypadku ustalenia, iż
wnoszący żądanie wszczęcia postępowania jest stroną, postępowanie powinno się zakończyć wydaniem decyzji co
do istoty, a w przypadku braku przymiotu strony - umorzeniem postępowania, stosownie do art. 105 § 1 KPA.
Odmowa wszczęcia postępowania na podstawie art. 61a § 1 KPA powinna mieć zatem miejsce w sytuacjach
wyjątkowych, gdy po wstępnej analizie żądania wszczęcia postępowania nie ma wątpliwości co do tego, że strona nie
ma legitymacji do wystąpienia z takim żądaniem (np. gdy podmiot zgłaszając żądanie wszczęcia postępowania czyni
to na podstawie ogólnych wartości uzasadniających prawidłowe działanie organu administracji w określonej formie).
Natomiast jeśli jednostka powołuje się na swój własny interes prawny w załatwieniu danego rodzaju sprawy,
wówczas ustalenie posiadania przez nią interesu prawnego co do zasady wymaga określonych działań organu
administracji, tj. procesu wykładni przepisów prawa materialnego oraz poczynienia ustaleń stanu faktycznego.

Komentarz
WSA wskazał na kilka wytycznych związanych z ustalaniem istnienia przymiotu strony w postępowaniu:
1. Samo faktyczne uczestniczenie danego podmiotu w postępowaniu administracyjnym nie powoduje uzyskania
statusu strony przez ten podmiot, jeżeli nie legitymuje się on interesem prawnym w rozumieniu art. 28 KPA bądź
w rozumieniu przepisów szczególnych.
2. Szczegółowa analiza w zakresie tego czy dany podmiot ma przymiot strony w postępowaniu nie może mieć
miejsca poza postępowaniem administracyjnym. Właściciel nieruchomości sąsiadującej z nieruchomością, na
której składowane lub magazynowane są odpady, może być stroną postępowania z art. 26 ust. 2 OdpadyU, pod
warunkiem, że wykaże swój interes prawny wynikający z odpowiedniej normy prawa materialnego. Jednakże
kwestią sporną w orzecznictwie pozostaje czy interes ten powinien być wywodzony wyłącznie z norm prawa
administracyjnego czy również z norm prawa cywilnego i jakie to muszą być normy.

Wyrok WSA w Gliwicach z 12.7.2024 r., II SA/Gl 397/24,

Postępowanie w sprawie usunięcia odpadów wymaga precyzyjnego ustalenia, kto może być stroną postępowania oraz posiadania interesu prawnego. Odmowa wszczęcia postępowania powinna nastąpić jedynie w sytuacjach, gdy brak legitymacji strony jest jednoznaczny i nie wymaga dodatkowych wyjaśnień.