Opłaty za urządzenie wodne

Tematyka: opłaty za urządzenie wodne, wylot kanalizacji deszczowej, pozwolenie wodnoprawne, opłata stała, NSA, wyrok

W sytuacji gdy pozwoleniem wodnoprawnym udzielono zgody na wykonanie urządzenia wodnego - wylotu
kanalizacji deszczowej, to w sprawie dotyczącej ustalenia opłaty stałej zastosowanie znajdzie art. 271 ust. 5b
PrWod.
Stan faktyczny
NSA rozpoznał skargę kasacyjną Dyrektora Zarządu Zlewni w (…) Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody
Polskie (dalej: Dyrektor) od wyroku WSA w Łodzi z 27.7.2022 r., II SA/Łd 454/22,
, w sprawie ze skargi
Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad na decyzję Dyrektora w przedmiocie określenia opłaty stałej za
wprowadzanie wód opadowych i roztopowych do rzeki i skargę tę oddalił.
W sprawie tej WSA uchylił zaskarżoną decyzję. Wcześniej Dyrektor decyzją stwierdził wygaśnięcie pozwolenia
wodnoprawnego udzielonego GDDKiA w zakresie wprowadzania do ziemi oczyszczonych ścieków opadowych we
wskazanych w decyzji 13 lokalizacjach oraz udzielił ww. podmiotowi pozwolenia wodnoprawnego m.in. na a)
wykonanie urządzeń wodnych w postaci przebudowy i likwidacji istniejących oraz wykonanie nowych urządzeń
wodnych oraz b) usługę wodną polegającą na wprowadzeniu do rzek oraz do ziemi wód opadowych i roztopowych za
pomocą planowanych do wykonania urządzeń wodnych w postaci wylotów kanalizacji deszczowych przy wielkości
zlewni.
Dyrektor ustalił GDDKiA opłatę stałą w wysokości 314 zł za odprowadzanie wód opadowych i roztopowych do rzeki
za okres od 10.1.2022 r. do 31.12.2022 r.
Nie zgadzając się z ustaloną opłatą, GDDKiA złożyła reklamację, w której wywodziła, iż naliczona opłata stała
dotyczy odprowadzania wód opadowych i roztopowych ujętych w otwarte lub zamknięte systemy kanalizacji
deszczowej służące do odprowadzania opadów atmosferycznych. Obowiązek uiszczenia opłaty dotyczy zatem
odprowadzania wód opadowych lub roztopowych ujętych uprzednio w wyżej wymienione systemy kanalizacji
deszczowej lub zbiorczej. Zadanie inwestycyjne polegające na przebudowie i budowie nowych urządzeń
umożliwiających odprowadzanie wód opadowych i roztopowych do rzek nie weszło w etap realizacji. W konsekwencji
nie istnienie system kanalizacji deszczowej, który umożliwiałby odprowadzenie wód opadowych lub roztopowych do
rzek w sposób określony w pozwoleniu wodnoprawnym. Warunkiem uznania urządzeń wodnych za urządzenia
kanalizacji deszczowej lub zbiorczej jest potwierdzenie, że urządzenia te zostały wybudowane i oddana do użytku
oraz, że funkcjonują realizując przypisaną im funkcję przechwytywania wód opadowych lub roztopowych i dalszego
ich odprowadzania do wód. W ocenie GDDKiA brak było zatem podstaw do ustalenia opłaty stałej, a co za tym idzie
zasadnym winno być anulowanie przesłanej stronie informacji rocznej.
Reklamacja ta nie została uznana. Uzasadniając swoją decyzję Dyrektor wskazał, że w jego ocenie planowana przez
stronę inwestycja nie stanowi przedsięwzięcia w zakresie obiektów liniowych, a co za tym idzie nie korzysta
z wyjątku, o którym mowa w art. 271 ust. 5b ustawy z 20.7.2017 r. Prawo wodne (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1087; dalej:
PrWod). W związku z powyższym ciążący na stronie obowiązek uiszczania opłaty stałej wynika z art. 271 ust. 5a
PrWod i jest związany z samym faktem posiadania zezwolenia wodnoprawnego.
GDDKiA wywiodła skargę kasacyjną.
Stanowisko NSA
NSA uznał, że skarga kasacyjna nie jest zasadna.
Istota zarzutów sprowadza się do naruszenia art. 271 ust. 5a i 5b PrWod poprzez ich błędną wykładnię
i w konsekwencji nieodpowiednie zastosowanie do przedmiotowego stanu faktycznego. Skarżący kasacyjnie organ
zarzuca bowiem WSA dokonanie rozszerzającej wykładni art. 271 ust. 5b PrWod, będącego w istocie wyjątkiem od
podstawowego trybu ustalania dnia od jakiego strona ponosi opłatę stałą i błędne uznanie przez ten Sąd, że nie
znajduje on zastosowania w okolicznościach rozpatrywanej sprawy. W uzasadnieniu wniesionego środka
odwoławczego skarżący kasacyjnie organ podkreślił, że to błędna wykładnia art. 271 ust. 5b PrWod zawarta
w zaskarżonym wyroku jest przyczyną kolejnych naruszeń przepisów prawa, czego skutkiem miało być wydanie
wyroku obarczonego wskazanymi w zarzutach skargi kasacyjnej wadami prawnymi.
Nie można przyjąć, że sama potencjalna możliwość korzystania ze środowiska poprzez wprowadzanie wód
opadowych i roztopowych do wód stanowi podstawę do wymierzenia opłaty za tę usługę wodną, w sytuacji, gdy brak

jest urządzeń wodnych, za pomocą których wody opadowe i roztopowe miałyby być odprowadzane do wód, a więc
nie istnieje faktyczna możliwość „zanieczyszczania” środowiska. Konsekwentnie zatem, w przepisach PrWod
wprowadzono katalog instrumentów ekonomicznych służących gospodarowaniu wodami, który przyczynić ma się do
efektywnego i sprawnego gospodarowania zasobami wodnymi oraz do wydatkowania środków na działania związane
z zapewnieniem dostępności wód o odpowiednich parametrach jakościowych i we właściwej ilości (zob. wyrok NSA
z 16.2.2022 r., III OSK 4653/21,
).
Zgodnie z art. 271 ust. 5a PrWod opłatę stałą ponosi się za okres od dnia, w którym pozwolenie wodnoprawne, albo
pozwolenie zintegrowane stało się ostateczne do dnia jego wygaśnięcia, cofnięcia lub utraty mocy bez względu na
przyczynę. Wyjątek od tej reguły stanowi jedynie realizacja przedsięwzięć w zakresie obiektów liniowych, o czym
mowa w art. 271 ust. 5b PrWod. Określenie w treści art. 271 ust. 5b PrWod momentu początkowego, od którego
ponosi się opłatę stałą – to jest od dnia przystąpienia do użytkowania urządzenia wodnego do użytkowania jest
w pełni racjonalne zważywszy, że inwestor nie może ponosić kosztów, w sytuacji kiedy w ogóle nie oddziałuje na
środowisko.
W okolicznościach rozpatrywanej sprawy Sąd I instancji wyprowadził zasadny wniosek, że jej rozstrzygnięcie
uzależnione jest - po pierwsze - od dokonania prawidłowej wykładni pojęcia „obiekt liniowy” na tle art. 271 ust. 5b
PrWod oraz - po drugie - od odniesienia tak zinterpretowanego pojęcia do przedmiotu zaskarżonego rozstrzygnięcia.
Uznanie bowiem jaki charakter na tle regulacji art. 271 ust. 5b PrWod przypisać należy wylotowi kanalizacji
deszczowej jest podstawą dla oceny, czy Sąd I instancji prawidłowo zinterpretował przepisy prawa materialnego,
a w rezultacie czy dokonał prawidłowej oceny decyzji wydanej przez organ skarżący kasacyjnie.
Poza sporem w rozpatrywanej sprawie pozostaje okoliczność, że przy definiowaniu pojęcia „obiekt liniowy” należy
odwołać się do art. 3 pkt. 3a ustawy z 7.7.1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 725; dalej: PrBud).
Mając na uwadze parametry obiektu liniowego, a przede wszystkim jego długość należy uznać, że kanalizacja
deszczowa stanowi obiekt liniowy. Podkreślenia przy tym wymaga, kanalizacja deszczowa składa się z różnorodnych
elementów, połączonych ze sobą w taki sposób, aby zgodnie z wymogami techniki, nadawały się do określonego
użytku, to jest do odprowadzania wód opadowych i roztopowych z danego terenu. Wbrew argumentacji skarżącego
kasacyjnie organu nie można zatem przyjąć, że wylot kanalizacji deszczowej stanowi wyłącznie w pełni
autonomiczny obiekt. Wylot taki nie jest urządzeniem niezależnym od prowadzącej do niego sieci kanalizacji
deszczowej, gdyż nie może funkcjonować bez tej sieci. Zgodnie z art. 16 pkt 65 lit. f) PrWod urządzeniami wodnymi
są urządzenia lub budowle służące do kształtowania zasobów wodnych lub korzystania z tych zasobów, w tym:
wyloty urządzeń kanalizacyjnych służące do wprowadzania ścieków do wód, do ziemi lub do urządzeń wodnych oraz
wyloty służące do wprowadzania wody do wód. Stosownie zaś do art. 35 ust. 3 pkt 7 PrWod usługi wodne obejmują
odprowadzanie do wód lub do urządzeń wodnych - wód opadowych lub roztopowych, ujętych w otwarte lub
zamknięte systemy kanalizacji deszczowej służące do odprowadzania opadów atmosferycznych albo w systemy
kanalizacji zbiorczej w granicach administracyjnych miast.
W ocenie NSA treść cytowanych przepisów determinuje uznanie, że w sytuacji gdy pozwoleniem wodnoprawnym
udzielono zgody na wykonanie urządzenia wodnego - wylotu kanalizacji deszczowej (a zatem elementu kanalizacji
deszczowej, która stanowi obiekt liniowy) to dla potrzeb określenia opłaty stałej zastosowanie winien znaleźć art. 271
ust. 5b PrWod.

Komentarz
W omawianym orzeczeniu NSA przywołał bogate już orzecznictwo dotyczące charakteru prawnego opłat
ponoszonych na podstawie PrWod. Ocena ta jest odmienna od oceny przyjmowanej przez organ administracji. Co do
opłaty stałej, sądy administracyjne wskazują, że z uwagi na brak możliwości faktycznego korzystania z usługi wodnej
opłata stała stanowiłaby należność o charakterze fiskalnym, a nie opłatę w ścisłym rozumieniu tego terminu. Istotą
instytucji opłaty, w przeciwieństwie do podatku, jest z kolei otrzymanie w zamian za jej uiszczenie określonego
ekwiwalentu, którym w przedmiotowej sprawie byłoby przyjęcie odprowadzanych wód roztopowych i opadowych do
wód.
Podsumowując: skoro urządzenia wodne nie zostały wybudowane, to brak jest podstaw do obciążania adresata
pozwolenia wodnoprawnego opłatą stałą.

Wyrok NSA z 2.8.2024 r., III OSK 2779/22,

W omawianym orzeczeniu NSA przywołał bogate już orzecznictwo dotyczące charakteru prawnego opłat ponoszonych na podstawie PrWod. Skoro urządzenia wodne nie zostały wybudowane, to brak jest podstaw do obciążania adresata pozwolenia wodnoprawnego opłatą stałą. Wyrok NSA z 2.8.2024 r., III OSK 2779/22