Wymogi dotyczące skargi składanej do przewoźnika lotniczego

Tematyka: Konwencja montrealska, skarga lotnicza, wymogi formy pisemnej, Trybunał Sprawiedliwości, szkoda bagażowa

Trybunał orzekł, że art. 31 Konwencji montrealskiej należy interpretować w ten sposób, że nie wprowadza
względem skargi dalszych wymogów dotyczących jej treści oprócz wymogu, aby przewoźnik lotniczy został
powiadomiony o powstałej szkodzie.
K. Mäkelä-Dermedesiotis była pasażerką lotu linii Finnair Oyj z Malagi do Helsinek. Po przybyciu do Helsinek w dniu
1.10.2010 r. stwierdziła, że w jej bagażu rejestrowanym brakuje pewnych przedmiotów. W tym samym dniu K.
Mäkelä-Dermedesiotis telefonicznie zawiadomiła o tym przedstawiciela działu obsługi klienta Finnairu. Określiła
zaginione przedmioty i poinformowała o ich wartości tego przedstawiciela, który wprowadził przekazane przez nią
informacje do elektronicznego systemu informacyjnego Finnairu. K. Mäkelä-Dermedesiotis ponownie w dniu 3
listopada skontaktowała się telefonicznie z obsługą klienta Finnairu w celu uzyskania zaświadczenia na potrzeby
zgłoszenia roszczenia w ramach polisy ubezpieczeniowej wykupionej w Keskinäinen Vakuutusyhtiö Fennia (dalej
jako: Fennia). Finnair wydał zaświadczenie o zgłoszeniu szkody, a Fennia wypłaciła jej odszkodowanie z tytułu
poniesionej straty. Następnie, po wstąpieniu w prawa ubezpieczonej, Fennia wniosła powództwo odszkodowawcze
przed sądem w Helsinkach. Finnair zakwestionował dopuszczalność tego powództwa, podnosząc, że K. Mäkelä-
Dermedesiotis nie wniosła skargi na piśmie w przewidzianym w art. 31 ust. 2 Konwencji o ujednoliceniu niektórych
zasad dotyczących międzynarodowego przewozu lotniczego zawartej w Montrealu w dniu 28.5.1999 r. (dalej jako:
KM) terminie 7 dni od dnia odbioru bagażu. Sąd orzekł na korzyść Finnairu i oddalił powództwo odszkodowawcze.
Fennia wniosła apelację od tego wyroku.
Poprzez pierwsze pytanie prejudycjalne sąd odsyłający dążył do ustalenia, czy art. 31 ust. 4 KM należy interpretować
w ten sposób, że w terminach przewidzianych w ust. 2 skarga powinna zostać złożona na piśmie, zgodnie z ust. 3
tego artykułu, pod rygorem niedopuszczalności wszelkiego rodzaju powództw przeciwko przewoźnikowi?
Konwencja montrealska weszła w życie wobec Unii Europejskiej w dniu 28.6.2004 r. Od tego dnia postanowienia KM
stanowią integralną część unijnego porządku prawnego, w związku z czym Trybunał jest właściwy do orzekania
w trybie prejudycjalnym w przedmiocie jej wykładni (wyroki: IATA i ELFAA, C 344/04, pkt 36; Walz, C 63/09, pkt 20).
Z art. 31 ust. 2 KM wynika w szczególności, że w przypadku powstania szkody osoba posiadająca tytuł do odbioru
musi wnieść skargę do przewoźnika bezzwłocznie po jej odkryciu i najpóźniej w przewidzianych w tym postanowieniu
terminach, odpowiednio dla bagażu i ładunku. Ponadto, zgodnie z art. 31 ust. 3 KM, każda skarga musi mieć formę
pisemną i zostać przekazana lub wysłana w przewidzianych dla jej wniesienia terminach. Postanowienia zawarte
w art. 31 ust. 2 i 3 KM mają charakter uzupełniający. W ocenie TS art. 31 ust. 2 w zw. z art. 31 ust. 3 KM należy
interpretować w ten sposób, że wymagają one, aby skarga została złożona w formie pisemnej i przedstawiona
przewoźnikowi lotniczemu w terminach przewidzianych w art. 31 ust. 2 KM.
Zgodnie z art. 31 ust. 4 Konwencji montrealskiej, jeśli w przewidzianych terminach nie zostanie wniesiona żadna
skarga, przeciwko przewoźnikowi nie przysługuje prawo do powództwa, z wyjątkiem przypadku nadużycia
finansowego z jego strony. Zatem ten, kto podnosi, że poniósł szkodę ze względu na uszkodzenie bagażu lub
ładunku, powinien wnieść skargę do przewoźnika lotniczego w terminach przewidzianych w art. 31 ust. 2 KM, pod
rygorem niedopuszczalności powództw przeciwko temu przewoźnikowi. Ponadto, ze względu na szczególny związek
między art. 31 ust. 2 a art. 31 ust. 3 KM, skargi nie można uznać za skutecznie wniesioną do przewoźnika lotniczego
w przewidzianych terminach w rozumieniu ust. 4 tego artykułu, jeżeli nie została ona wniesiona w formie pisemnej,
zgodnie z wymogiem określonym w ust. 3.
Trybunał orzekł, że art. 31 ust. 4 KM należy interpretować w ten sposób, że w terminach przewidzianych w ust. 2
skarga powinna zostać złożona w formie pisemnej, zgodnie z ust. 3 tego artykułu, pod rygorem niedopuszczalności
wszelkiego rodzaju powództw przeciwko temu przewoźnikowi.
Poprzez drugie pytanie prejudycjalne sąd odsyłający dążył do ustalenia, czy skarga taka jak ta, o której mowa
w postępowaniu głównym, zarejestrowana w systemie informatycznym przewoźnika lotniczego, spełnia wymóg formy
pisemnej, przewidziany w art. 31 ust. 3 KM?
Trybunał wskazał, że zgodnie z powszechnym rozumieniem przymiotnik „pisemny” odnosi się do ogółu znaków
graficznych, które posiadają jakieś znaczenie. Zarówno z motywu trzeciego preambuły KM, w którym przypomniano
wagę zapewnienia ochrony interesów konsumentów w międzynarodowym przewozie lotniczym, jak i z zasady
sprawiedliwej równowagi interesów, o której mowa w akapicie piątym preambuły KM, zdaniem TS wynika, że wymóg
formy pisemnej nie może prowadzić do nadmiernego ograniczenia konkretnego sposobu złożenia skargi, jaki pasażer
może wybrać, o ile tego pasażera można zidentyfikować jako autora skargi. W ocenie TS w kontekście art. 31 KM
przymiotnik „pisemny” należy rozumieć jako odnoszący się do całego zbioru znaków graficznych posiadających

jakieś znaczenie, niezależnie od tego, czy skarga została sporządzona odręcznie, wydrukowana na papierze, czy też
zarejestrowana w formie elektronicznej.
Trybunał orzekł, że skarga taka jak ta, o której mowa w postępowaniu głównym, zarejestrowana w systemie
informatycznym przewoźnika lotniczego, spełnia wymóg formy pisemnej przewidziany w art. 31 ust. 3 KM.
Poprzez trzecie pytanie prejudycjalne sąd odsyłający dążył do ustalenia, czy art. 31 ust. 2 i 3 KM należy
interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie temu, aby wymóg formy pisemnej uznać za spełniony,
w sytuacji gdy przedstawiciel przewoźnika lotniczego zapisuje za wiedzą pasażera zgłoszenie szkody albo na
papierze, albo elektronicznie poprzez wprowadzenie go do systemu informatycznego tego przewoźnika?
Z art. 31 ust. 2 KM wynika, że w przypadku powstania szkody osoba posiadająca tytuł do odbioru musi wnieść skargę
do przewoźnika w wyznaczonych terminach. Ponadto, zgodnie z art. 31 ust. 3 KM, każda skarga musi mieć formę
pisemną i być przekazana lub wysłana w przewidzianym dla jej wniesienia terminie. Z treści tych postanowień
wynika, że osoba posiadająca tytuł do odbioru, taka jak K. Mäkelä-Dermedesiotis, której bagaż rejestrowany został
uszkodzony, powinna złożyć skargę i skierować ją do właściwego przewoźnika lotniczego. To pasażer jest w stanie
stwierdzić fakt zaistnienia szkody i dysponuje informacjami niezbędnymi do wykazania charakteru oraz wartości
konkretnych przedmiotów, które zostały uszkodzone, a także, ostatecznie, określenia wysokości tej szkody. Chociaż
złożenie skargi leży wyłącznie w kompetencjach pasażera, to zdaniem TS, z treści art. 31 KM wynika, że przy jej
wnoszeniu może on korzystać z pomocy innych osób. Ponadto TS stwierdził, że odmienna wykładnia byłaby
sprzeczna z wynikającym z akapitu trzeciego preambuły do tej Konwencji celem ochrony interesów konsumenta
w transporcie lotniczym, który to cel powinien zostać uwzględniony.
Przysługujące pasażerowi uprawnienie do skorzystania z pomocy innych osób pozwala mu także – jak miało to
miejsce w rozpatrywanej sprawie – na skorzystanie z pomocy przedstawiciela przewoźnika lotniczego, polegającej na
ujęciu złożonego przezeń oświadczenia ustnego w formie pisemnej i wprowadzeniu go do utworzonego w tym celu
systemu informatycznego tego przewoźnika.
Trybunał orzekł, że art. 31 ust. 2 i 3 KM należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie temu, aby
wymóg formy pisemnej uznać za spełniony, w sytuacji gdy przedstawiciel przewoźnika lotniczego zapisuje za wiedzą
pasażera zgłoszenie szkody albo na papierze, albo elektronicznie poprzez wprowadzenie go do systemu
informatycznego tego przewoźnika, pod warunkiem że ten pasażer może zweryfikować prawidłowość treści skargi,
która została zapisana i wprowadzona do tego systemu, a w stosownym przypadku poprawić, uzupełnić lub
całkowicie zmienić jej treść przed upływem terminu przewidzianego w art. 31 ust. 2 KM.
Poprzez czwarte pytanie prejudycjalne sąd odsyłający zmierzał do ustalenia, czy art. 31 KM stawia względem skargi
dalsze wymogi dotyczące jej treści oprócz wymogu, aby przewoźnik lotniczy został powiadomiony o powstałej
szkodzie?
Z art. 31 ust. 1 KM wynika w szczególności, że odebranie bagażu rejestrowanego, bez skargi, przez osobę
posiadającą tytuł do tego bagażu stwarza domniemanie wzruszalne, że ten bagaż został dostarczony w dobrym
stanie i zgodnie z dokumentem przewozowym lub zapisem zawartym w innych środkach określonych w art. 3 ust. 2
KM. Z treści tego postanowienia wynika, że celem skierowanej do przewoźnika lotniczego skargi takiej jak ta, o której
mowa w postępowaniu głównym, jest poinformowanie tego przewoźnika o tym, że bagaż rejestrowany nie został
dostarczony w dobrym stanie i zgodnie z dokumentem przewozowym lub zapisem zawartym w innych środkach
określonych w art. 3 ust. 2 KM. Przepis art. 17 ust. 2 zd. 1 KM stanowi, że przewoźnik lotniczy ponosi
odpowiedzialność za szkodę powstałą w przypadku zniszczenia, utraty lub uszkodzenia bagażu rejestrowanego.
Trybunał stwierdził, że art. 31 ust. 1 KM w zw. z art. 17 ust. 2 zd. 1 KM, należy interpretować w ten sposób, że skarga
złożona przez danego pasażera, taka jak ta, która została wniesiona w rozpatrywanej sprawie, ma na celu
poinformowanie przewoźnika lotniczego o fakcie powstania szkody. Jednak TS wskazał, że jak wynika z odpowiedzi
udzielonej na pytania pierwsze i drugie, w art. 31 ust. 2–4 KM ograniczono się do określenia, po pierwsze, terminów,
w których różne rodzaje skarg powinny być wnoszone do przewoźnika, po drugie, w jaki sposób i w jakiej formie te
skargi należy zgłaszać przewoźnikowi, a wreszcie konsekwencji niedopełnienia wszystkich tych wymogów. Natomiast
to postanowienie nie ustanawia żadnego warunku w odniesieniu do treści tych skarg.
Trybunał orzekł, że art. 31 Konwencji montrealskiej należy interpretować w ten sposób, że nie wprowadza
względem skargi dalszych wymogów dotyczących jej treści oprócz wymogu, aby przewoźnik lotniczy został
powiadomiony o powstałej szkodzie.
Autorka jest doktorem nauk prawnych, ekspertem ds. prawa gospodarczego, WPiA UKSW w Warszawie
Wyrok TS z 12.4.2018 r., Finnair, C-258/16

Trybunał orzekł, że art. 31 Konwencji montrealskiej nie stawia dodatkowych wymogów dotyczących treści skargi, poza koniecznością powiadomienia przewoźnika o szkodzie. W kontekście konkretnej sprawy, skarga złożona w systemie informatycznym przewoźnika lotniczego spełniała wymóg formy pisemnej. TS podkreślił, że skarga ma na celu poinformowanie przewoźnika o szkodzie, bez dodatkowych wymagań co do jej treści.