Zakres związania prawomocnym wyrokiem dotyczącym świadczenia okresowego

W procesie o świadczenie okresowe przysługujące powodowi na podstawie określonego stosunku prawnego za kolejny okres wymagalności, nie jest dopuszczalne ponowne badanie i ocenianie przez sąd zdarzeń prawnych, odnoszących się do zasady odpowiedzialności pozwanego, w takim zakresie, w jakim były one przedmiotem rozstrzygnięcia w prawomocnym wyroku wydanym w procesie między tymi samymi stronami o świadczenie należne za wcześniejsze okresy wymagalności – stwierdził w uchwale Sąd Najwyższy.

Tematyka: świadczenie okresowe, prawomocny wyrok, zasada odpowiedzialności, umowa najmu, nieskuteczne wypowiedzenie, roszczenia, Sąd Najwyższy, ekonomia procesowa

W procesie o świadczenie okresowe przysługujące powodowi na podstawie określonego stosunku prawnego
za kolejny okres wymagalności, nie jest dopuszczalne ponowne badanie i ocenianie przez sąd zdarzeń
prawnych, odnoszących się do zasady odpowiedzialności pozwanego, w takim zakresie, w jakim były one
przedmiotem rozstrzygnięcia w prawomocnym wyroku wydanym w procesie między tymi samymi stronami
o świadczenie należne za wcześniejsze okresy wymagalności – stwierdził w uchwale Sąd Najwyższy.
A.S. – właścicielka lokalu użytkowego domagała się od najemcy zapłaty 248 tys. zł czynszu za kolejny okres
obowiązywania zawartej na 10 lat umowy najmu. Do chwili wniesienia pozwu na jej korzyść zapadły już 3 orzeczenia
uwzględniające powództwa za inne okresy najmu. Sąd zasądził żądaną kwotę stwierdzając, że wiążą go ustalenia
dokonane w poprzednich sprawach. Uznał, że pozbawiony jest możliwości przeprowadzania ustaleń sprzecznych
z dokonanymi przez sądy orzekające w sprawach dotyczących innych okresów najmu, w szczególności w zakresie
nieskutecznego wypowiedzenia umowy najmu przez najemcę z powodu wady lokalu. Najemca zarzucał brak
sprawnego ogrzewania w lokalu, jednak sądy ustaliły, że to on wymontował grzejniki, zatem nie było podstaw do
skutecznego wypowiedzenia i strony umowy najmu są nią związane.
Sąd II instancji skierował do SN pytanie prawne o następującej treści: „Czy z prawomocności materialnej (powagi
rzeczy osądzonej) wyroku zasądzającego na rzecz powoda część świadczenia z danego stosunku prawnego
korzysta rozstrzygnięcie o zasadzie odpowiedzialności z tego stosunku prawnego pomiędzy tymi samymi
stronami przy niezmienionych okolicznościach sprawy?”.
W uzasadnieniu wskazano, że można rozstrzygnąć to pytanie poprzez przyjęcie, że prawomocny wyrok zasądzający
część roszczenia ma moc wiążącą w zakresie zasady odpowiedzialności w sprawie, w której powód dochodzi
pozostałej części roszczenia wynikającego z tego samego stosunku prawnego i opartego na tych samych
okolicznościach faktycznych i prawnych. W ocenie Sądu, za takim rozwiązaniem przemawiają przede wszystkim
względy ekonomii procesowej i dbałość o jednolitość rozstrzygnięć wydawanych w powiązanych sprawach.
W przypadku rozdrobnienia roszczeń szerokie ujęcie granic mocy wiążącej orzeczenia pozwala na uniknięcie
wielokrotnego badania i oceny przez sądy tych samych okoliczności faktycznych i prawnych. Takie rozumienie
skutków prawomocności materialnej orzeczenia pozwala również uniknąć ryzyka wydania różnych orzeczeń
dotyczących odpowiedzialności pozwanego a z danego stosunku prawnego, opartej na tych samych okolicznościach
faktycznych i prawnych.
Sąd wskazał, że przy przyjęciu wąskiego ujęcia granic mocy wiążącej, przedmiot prawomocności materialnej
ogranicza się do ostatecznego rezultatu rozstrzygnięcia, a nie przesłanek, które do przyjęcia takiego a nie innego
werdyktu doprowadziły. W rezultacie należałoby uznać, że przesądzenie w procesie o część świadczenia stosunku
będącego podstawą takiego świadczenia nie korzysta z powagi rzeczy osądzonej. W orzeczeniu zasądzającym
świadczenie sąd nie orzeka o stosunku pomiędzy stronami, lecz o żądaniu powoda.
Sąd Najwyższy wskazał, że świadczenie okresowe ma szczególny charakter, a sąd musi badać zasadność
roszczeń za każdym razem. Stwierdził jednak, że skoro co do nieskuteczności wypowiedzenia umowy
zapadło prawomocne orzeczenie, to w kolejnym postępowaniu dotyczącym świadczeń okresowych nie
można tego rozstrzygnięcia kwestionować. Strony mogą się powoływać na inne okoliczności takie jak
niepoprawne określenie daty wymagalności roszczenia czy przedawnienie.
Uchwała SN z 12.7.2018 r., III CZP 3/18

Sąd Najwyższy wskazał, że świadczenie okresowe ma szczególny charakter, a sąd musi badać zasadność roszczeń za każdym razem. Stwierdził jednak, że skoro co do nieskuteczności wypowiedzenia umowy zapadło prawomocne orzeczenie, to w kolejnym postępowaniu dotyczącym świadczeń okresowych nie można tego rozstrzygnięcia kwestionować. Strony mogą się powoływać na inne okoliczności takie jak niepoprawne określenie daty wymagalności roszczenia czy przedawnienie.