Termin do wystąpienia z roszczeniem wobec lotniska w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości

Wniesienie do sądu pozwu bez wcześniejszego zgłoszenia roszczenia osobie zobowiązanej do jego zaspokojenia pociąga za sobą zachowanie dwuletniego terminu określonego w ustawie Prawo ochrony środowiska. Sąd Najwyższy podjął decyzję w sprawie interpretacji terminu z art. 129 ust. 4 PrOchrŚr. Sąd Okręgowy zwrócił się do SN z pytaniem dotyczącym wystarczalności złożenia pozwu do sądu w kontekście terminu z art. 129 ust. 4 PrOchrŚr i doręczenia odpisu pozwu pozwanemu. Stanowiska są podzielone co do rozumienia "wystąpienia z roszczeniem" w kontekście zgłoszenia roszczenia bezpośrednio do zobowiązanego lub złożenia pozwu do sądu.

Tematyka: pozew, roszczenie, nieruchomość, termin, Sąd Najwyższy, art. 129 ust. 4 PrOchrŚr, Trybunał Konstytucyjny, Konstytucja RP

Wniesienie do sądu pozwu, bez uprzedniego zgłoszenia roszczenia osobie obowiązanej do jego
zaspokojenia, prowadzi do zachowania dwuletniego terminu określonego w art. 129 ust. 4 ustawy z 27.4.2001
r. – Prawo ochrony środowiska (t. jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 799; dalej jako: PrOchrŚr) – stwierdził Sąd
Najwyższy.
Sąd Okręgowy w P. skierował do SN pytanie prawne wnosząc o rozstrzygnięcie: „Czy samo złożenie pozwu do
sądu, bez uprzedniego zgłoszenia roszczenia bezpośrednio zobowiązanemu do jego zaspokojenia, jest
wystarczające do zachowania terminu z art. 129 ust. 4 PrOchrŚr, w sytuacji, gdy odpis pozwu doręczony
został pozwanemu po upływie terminu wskazanego w powołanym przepisie?”.
Zgodnie z art. 129 ust. 4 PrOchrŚr z roszczeniem o wykup lub odszkodowanie można wystąpić w terminie 2 lat od
dnia wejścia w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania
z nieruchomości. Sąd wskazał, że istnieją rozbieżności co do rozumienia zwrotu „wystąpienie z roszczeniem”,
w zakresie tego, czy uprawniony może w terminie 2 lat wystąpić z pozwem do sądu, który jego odpis doręcza
pozwanemu, czy też w musi w 2-letnim terminie zgłosić swoje żądanie bezpośrednio obowiązanemu.
Jedno z prezentowanych stanowisk opiera się na założeniu, że wystąpienie z roszczeniem wymaga skierowania
żądania bezpośrednio do obowiązanego w taki sposób, że przed upływem 2-letniego terminu mógł on się z nim
zapoznać. W rezultacie dla zachowania terminu nie ma znaczenia fakt wystąpienia z pozwem skierowanym do sądu,
jeśli sąd doręczy odpis pozwu po upływie terminu. Według drugiego poglądu, za wystąpienie z roszczeniem może
być również uznane złożenie do sądu pozwu w terminie 2 lat, bez względu na to kiedy pozwany będzie mógł
zapoznać się z treścią pisma.
Przedstawiając własne stanowisko sąd wskazał, że znana mu jest treść uchwał SN dotyczących spornego przepisu,
jednak dotyczyły one zawezwania do próby ugodowej, dlatego dostrzegając różnice między tym środkiem
a powództwem wystąpił z pytaniem prawnym. W podjętych w 2017 r. uchwałach SN stwierdził, że do zachowania
dwuletniego terminu przewidzianego w art. 129 ust. 4 PrOchrŚr wystarczające jest złożenie przed jego upływem do
sądu wniosku o zawezwanie do próby ugodowej (zob. uchwała SN z 15.9.2017 r., III CZP 37/17,
; uchwała SN
z 12.5.2017 r., III CZP 7/17,
).
Odmawiając podjęcia uchwały SN wskazał, że pomimo różnic między pozwem a zawezwaniem do próby
ugodowej, nie ma różnicy w kontekście odpowiedzialności odszkodowawczej, zatem argumentacja
przedstawiona w uchwałach SN z 2017 r. jest aktualna również w razie złożenia pozwu. Zachowanie
przewidzianego w art. 129 ust. 4 PrOchrŚr 2-letniego terminu zawitego wymaga wystąpienia przez właściciela
nieruchomości z roszczeniem, o którym mowa w art. 129 ust. 1–3 PrOchrŚr. Roszczenie jest prawem
podmiotowym, które polega na możności domagania się od innej osoby zachowania się w określony sposób,
polegający w rozważanej sytuacji na wykupieniu całości lub części nieruchomości albo na zapłacie
odszkodowania za poniesioną szkodę. Roszczenia, z określonymi w ustawie wyjątkami, są zaskarżalne, tj.
mogą być zrealizowane przy zastosowaniu przymusu państwowego. Wiąże się z tym tzw. prawo do skargi,
czyli uprawnienie do wniesienia powództwa. W rezultacie „wystąpienie z roszczeniem” może więc oznaczać
zarówno podjęcie działań skierowanych do drugiej strony stosunku prawnego, np. wezwania do zapłaty, jak
też czynności procesowych, np. wniesienia do sądu powództwa albo wniosku o zawezwanie do próby
ugodowej.
Warto podkreślić, że art. 129 ust. 4 PrOchrŚr został przez TK uznany za niezgodny z art. 64 ust. 1 w zw. z art. 31 ust.
3 Konstytucji RP. Przepis ten traci moc obowiązującą 15.3.2019 r. Trybunał Konstytucyjny zakwestionował zbyt krótki
termin zawity, uznając, że długość tego terminu powinna być określona z uwzględnieniem zasługującego na ochronę
interesu publicznego oraz prywatnego osób uprawnionych (zob. wyrok TK z 7.3.2018 r., K 2/17, OTK-A 2018, poz.
13).
Postanowienie SN z 10.8.2018 r., III CZP 15/18

Sąd wskazał, że złożenie pozwu do sądu w terminie 2 lat może być traktowane jako wystąpienie z roszczeniem, niezależnie od momentu, kiedy pozwany zapozna się z treścią pozwu. Warto zauważyć, że TK uznał art. 129 ust. 4 PrOchrŚr za niezgodny z Konstytucją RP, co skutkowało jego utratą mocy 15.3.2019 r.