Publiczne udostępnianie

Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że zamieszczenie na stronie internetowej fotografii, która wcześniej została opublikowana na innej stronie internetowej bez ograniczeń uniemożliwiających jej pobranie i za zgodą podmiotu praw autorskich, wymaga uzyskania ponownej zgody przez ten podmiot praw autorskich. Sprawa dotyczyła konfliktu między prawem autorskim a zasadą publicznego udostępniania utworów w Internecie.

Tematyka: Trybunał Sprawiedliwości, publiczne udostępnianie, prawo autorskie, fotografia, zgoda autora, ochrona praw autorskich, Internet, cyfrowe środowisko, nauka, równowaga interesów

Zamieszczenie na stronie internetowej fotografii, która wcześniej została opublikowana na innej stronie
internetowej bez ograniczeń uniemożliwiających jej pobranie i za zgodą podmiotu praw autorskich wymaga
uzyskania ponownej zgody przez ten podmiot praw autorskich ponieważ ta fotografia jest udostępniana
nowej publiczności – orzekł Trybunał Sprawiedliwości.

Stan faktyczny
Od marca 2009 r. na stronie internetowej szkoły ponadpodstawowej w Waltrop (dalej jako: szkoła) dostępny był
opracowany przez jedną z jej uczennic w ramach szkolnego kółka językowego referat, który zawierał tytułem ilustracji
fotografię wykonaną przez D. Renckhoffa (dalej jako: fotografia). Uczennica pobrała tę fotografie na stronie
internetowej poświęconej podróżom. Fotografia znajdowała się na tej stronie bez żadnego ograniczenia
uniemożliwiającego jej pobranie. Pod fotografią uczennica umieściła odniesienie do ww. strony internetowej. D.
Renckhoff podnosił, że udzielił prawa do użytkowania fotografii wyłącznie podmiotom zarządzającym stroną
internetową poświęconą podróżom i twierdził, że zamieszczenie fotografii na stronie internetowej szkoły narusza jego
prawo autorskie. Wniósł on do sądu o wydanie wobec kraju związkowego Nadrenia Północna-Westfalia (dalej jako:
kraj związkowy), pod rygorem zastosowania kary pieniężnej, zakazu zwielokrotniania lub umożliwiania
zwielokrotniania lub podawania lub umożliwiania podawania do publicznej wiadomości fotografii, a pomocniczo,
umożliwiania uczniom zwielokrotniania fotografii w celu umieszczenia jej w Internecie. Wniósł on również o zapłatę
przez ten kraj związkowy kwoty 400 EUR tytułem odszkodowania. Pozew D. Renckhoffa został częściowo
uwzględniony i kraj związkowy został zobowiązany do usunięcia fotografii ze strony internetowej szkoły i do zapłaty
kwoty 300 EUR wraz z odsetkami. Obie strony wniosły odwołanie od tego wyroku.
Pytanie prejudycjalne
Poprzez pytanie prejudycjalne sąd odsyłający dążył do ustalenia, czy pojęcie „publiczne udostępnianie” w rozumieniu
art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 22.5.2001 r. w sprawie harmonizacji
niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym (Dz.Urz. z 2001 r. L Nr 167, s.
10), należy interpretować w ten sposób, że obejmuje ono zamieszczenie na stronie internetowej fotografii, która
została wcześniej opublikowana na innej stronie internetowej bez ograniczeń i za zgodą podmiotu praw autorskich?
Stanowisko Trybunału Sprawiedliwości
Warunki ochrony fotografii prawem autorskim
Trybunał przypomniał, że fotografia może być chroniona prawem autorskim, pod warunkiem że jest ona
wytworem inwencji intelektualnej autora odzwierciedlającym jego osobowość i przejawiającym się swobodnymi
i twórczymi wyborami dokonanymi przezeń w trakcie realizacji tej fotografii. Trybunał wskazał, że sprawdzenie
powyższego należy w każdym przypadku do sądu krajowego (wyrok Painer, C-145/10, pkt 94).
Prawo do publicznego udostępniania utworów
Przepis art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29 stanowi, iż państwa członkowskie przyznają autorom wyłączne prawo do
zezwalania na publiczne udostępnianie ich utworów lub do zabraniania takiego publicznego udostępniania.
W ocenie TS z zastrzeżeniem wyjątków i ograniczeń przewidzianych w sposób wyczerpujący w art. 5 dyrektywy
2001/29 wszelkie korzystanie z utworu przez osobę trzecią bez takiej uprzedniej zgody należy uznać za naruszenie
praw autorskich do tego utworu (wyrok Soulier i Doke, C-301/15, pkt 34). Ze względu na to, że w art. 3 ust. 1
dyrektywy 2001/29 nie sprecyzowano pojęcia „publiczne udostępnianie”, TS wskazał, że należy ustalić jego
znaczenie i zakres w świetle celów, do jakich zmierza ta dyrektywa, oraz kontekstu, w jakim został umieszczony ten
przepis (wyrok Stichting Brein, C-610/15, pkt 21). Z motywów 4, 9 i 10 dyrektywy 2001/29 wynika, że jej celem jest
zapewnienie autorom wysokiego poziomu ochrony, umożliwiającego im otrzymanie stosownego wynagrodzenia
za korzystanie z ich utworów, polegające w szczególności na ich publicznym udostępnianiu. W związku z tym pojęcie
TS podkreślił, że termin „publiczne udostępnianie” należy rozumieć szeroko (wyrok Stichting Brein, pkt 22).
Trybunał uznał, że z art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29 wynika, iż pojęcie „publiczne udostępnianie” zakłada spełnienie
dwóch kumulatywnych warunków, mianowicie musi mieć miejsce „czynność udostępniania” utworu, a utwór musi
zostać udostępniony „publiczności” (wyrok AKM, C-138/16, pkt 22). Odnosząc się do pierwszego z tych elementów,

czyli dokonania „czynności udostępniania” TS stwierdził, że aby uznać, iż ma miejsce taka czynność, wystarczy
w szczególności, aby utwór został udostępniony publiczności w sposób dający osobom składającym się na tę
publiczność dostęp do niego niezależnie od tego, czy skorzystają one z tej możliwości (wyrok Svensson i in., C-
466/12, pkt 19). W niniejszej sprawie zamieszczenie na stronie internetowej fotografii opublikowanej wcześniej na
innej stronie internetowej, po uprzednim jej skopiowaniu na prywatny serwer należy uznać, zdaniem TS, za
„podawanie do wiadomości” i, w konsekwencji, za „czynność udostępniania” w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy
2001/29. Takie zamieszczenie w sieci daje osobom odwiedzającym stronę internetową, na której dana fotografia
została zamieszczona, możliwość uzyskania dostępu do tej fotografii na tej stronie.
Odnośnie drugiego z elementów terminu „publiczne udostępnianie” mianowicie, aby utwór chroniony był rzeczywiście
udostępniany „publiczności”, z orzecznictwa TS wynika, iż to pojęcie dotyczy nieokreślonej liczby potencjalnych
odbiorców i dodatkowo zakłada dość znaczną liczbę tych osób (wyroki: Svensson i in., pkt 21; Stichting Brein, pkt
27). W niniejszej sprawie TS stwierdził, że czynność udostępniania dotyczy wszystkich potencjalnych użytkowników
strony internetowej, na której zamieszczono fotografię, czyli nieokreślonej i dość znacznej liczby odbiorców, i w tych
okolicznościach powinna zostać uznana za udostępnianie „publiczności”. Jednakże, jak wynika również
z orzecznictwa TS, uznanie, że doszło do „publicznego udostępniania”, wymaga, aby utwór chroniony został
udostępniony w oparciu o szczególną technologię, inną niż dotychczas używane, lub – w przypadku niespełnienia
powyższej przesłanki – wśród „nowej publiczności”, czyli publiczności, której podmiot praw autorskich dotychczas nie
brał pod uwagę, zezwalając na pierwotne publiczne udostępnienie utworu (wyrok GS Media, C-160/15, pkt 37).
W niniejszej sprawie nie budzi wątpliwości, że zarówno pierwotne udostępnienie utworu na stronie internetowej, jak
i jego późniejsze udostępnienie na innej stronie internetowej zostały dokonane w oparciu o tę samą technologię.
Sporne jest między stronami, czy fotografia została udostępniona „nowej publiczności”.
Z orzecznictwa TS wynika, że z zastrzeżeniem wyjątków i ograniczeń przewidzianych w art. 5 dyrektywy 2001/29
wszelkie czynności zwielokrotniania lub publicznego udostępniania utworu przez osobę trzecią wymagają uprzedniej
zgody jego autora oraz że autorom przysługuje na podstawie art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29 prawo o charakterze
prewencyjnym pozwalające im na podjęcie kroków wobec potencjalnych użytkowników ich utworów, rozważających
publiczne ich udostępnienie, tak aby zakazać im tych działań (wyroki: Reha Training, C-117/15, pkt 30; Soulier
i Doke, C-301/15, pkt 33). Trybunał podkreślił, że takie prawo o charakterze prewencyjnym byłoby jednak
pozbawione skuteczności, gdyby należało uznać, że zamieszczenie na stronie internetowej utworu opublikowanego
wcześniej za zgodą podmiotu praw autorskich na innej stronie internetowej nie stanowi udostępnienia nowej
publiczności. Takie zamieszczenie na stronie internetowej innej niż strona, na której dokonano pierwotnego
udostępnienia, mogłoby uniemożliwić lub przynajmniej znacznie utrudnić skorzystanie przez uprawnionego
z przysługującego mu prawa o charakterze prewencyjnym do żądania zaprzestania takiego udostępniania,
w stosownym przypadku, poprzez usunięcie utworu z tej strony internetowej, na której został on udostępniony za jego
zgodą, lub poprzez odwołanie zgody udzielonej wcześniej osobie trzeciej. Zatem, nawet w przypadku, gdyby podmiot
praw autorskich postanowił nie udostępniać już swojego utworu na stronie internetowej, na której ten utwór został
pierwotnie udostępniony za jego zgodą, ów utwór pozostanie dostępny na stronie internetowej, na której dokonano
nowego zamieszczenia. Tymczasem TS podkreślił, że autor utworu musi mieć możliwość zakończenia wykonywaniu
przez osobę trzecią przysługujących mu do tego utworu praw do cyfrowego wykorzystania i w ten sposób zakazania
tej osobie jakiegokolwiek przyszłego wykorzystania w tej formie, bez konieczności uprzedniego dopełnienia innych
formalności (wyrok Soulier i Doke, pkt 51).
W ocenie TS uznanie, że zamieszczenie na stronie internetowej utworu opublikowanego wcześniej za zgodą
podmiotu praw autorskich na innej stronie internetowej nie stanowi podania tego utworu do wiadomości nowej
publiczności, sprowadzałoby się do ustanowienia zasady wyczerpania prawa do udostępnienia. Poza tym, że ta
zasada byłaby sprzeczna z treścią art. 3 ust. 3 dyrektywy 2001/29, ponieważ pozbawiałaby ten podmiot możliwości
żądania stosownego wynagrodzenia za korzystanie z jego utworu. Przy czym TS przypomniał, że szczególny
przedmiot własności intelektualnej ma na celu zwłaszcza zapewnienie podmiotom danych praw ochrony uprawnienia
do handlowego eksploatowania wprowadzenia do obrotu lub udostępnienia objętych ochroną przedmiotów w drodze
udzielania licencji w zamian za zapłatę stosownego wynagrodzenia za każde użycie przedmiotów objętych ochroną
(wyrok Football Association Premier League i in., C-403/08 i C-429/08, pkt 107 i 108). Wobec powyższego TS uznał,
że zamieszczenie utworu chronionego prawem autorskim na stronie internetowej innej niż strona, na której dokonano
pierwotnego udostępnienia za zgodą podmiotu praw autorskich, powinno w okolicznościach, takich jak w niniejszej
sprawie, zostać uznane za podanie takiego utworu do wiadomości nowej publiczności. W takich okolicznościach
publiczność, która została wzięta pod uwagę przez podmiot praw autorskich, gdy wyraził on zgodę na udostępnianie
swego utworu na stronie internetowej, na której utwór ten został pierwotnie opublikowany, obejmuje jedynie
użytkowników tej strony, a nie użytkowników strony internetowej, na której utwór został później zamieszczony bez
zgody tego podmiotu, lub innych internautów. Ponadto, nie ma wpływu na obiektywne względy okoliczność, że – tak
jak w rozpatrywanej sprawie – podmiot praw autorskich nie ograniczył możliwości wykorzystania fotografii przez
internautów.
Z orzecznictwa TS wynika, że posiadanie i wykonywanie prawa przewidzianego w art. 3 ust. 1 dyrektywy
2001/29 nie wymaga spełnienia żadnych formalności (wyrok Soulier i Doke, pkt 50). Trybunał uznał

w szczególności w wyroku Svensson i in. (pkt 25, 26), i w postanowieniu BestWater International (C-348/13, pkt 16),
że jeśli chodzi o udostępnianie chronionych utworów za pomocą linku, na który można kliknąć i który odsyła do innej
strony internetowej, na której dokonano pierwotnego udostępnienia, publiczność, której dotyczyło owo pierwotne
udostępnienie, obejmowała wszystkich potencjalnych odwiedzających daną stronę, ponieważ zważywszy, że dostęp
do utworów na tej stronie nie podlegał żadnym ograniczeniom, wszyscy internauci mogli mieć do nich swobodny
dostęp. Tym samym udostępnianie odnośnych utworów za pomocą linku, na który można kliknąć nie prowadziło do
udostępniania tych utworów nowej publiczności. Jednakże TS stwierdził, że te wyroki nie mogą być stosowane
w rozpatrywanej sprawie. Po pierwsze, te orzeczenia zostały wydane w szczególnym kontekście linków, które
odsyłają w Internecie do utworów chronionych udostępnionych wcześniej za zgodą podmiotów prawa. Jednakże
w przeciwieństwie do linków, które zgodnie z orzecznictwem TS przyczyniają się do prawidłowego funkcjonowania
Internetu, umożliwiając rozpowszechnianie informacji w tej sieci charakteryzującej się dostępnością ogromnej ilości
informacji (wyrok GS Media, pkt 45), zamieszczenie na stronie internetowej, bez zgody podmiotu praw autorskich,
utworu opublikowanego wcześniej za zgodą tego podmiotu na innej stronie internetowej nie przyczynia się do
realizacji takiego celu.
Prawa podstawowe
W ocenie TS zezwolenie na ww. zamieszczenie w Internecie, bez możliwości powołania się przez podmiot praw
autorskich na prawa przewidziane w art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29, naruszałoby właściwą równowagę, o której
mowa w motywach 3 i 31 tej dyrektywy, jaką należy zachować w środowisku cyfrowym między z jednej strony
interesem podmiotów praw autorskich i praw pokrewnych związanym z ochroną ich własności intelektualnej,
zagwarantowaną w art. 17 ust. 2 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, a z drugiej strony ochroną interesów
i podstawowych praw użytkowników przedmiotów chronionych, a zwłaszcza przysługującej im wolności wypowiedzi
i informacji, zagwarantowanej w art. 11 Karty, a także interesu ogólnego. W tym kontekście kraj związkowy podnosił,
że w rozpatrywanej sprawie należy uwzględnić, w ramach wyważania wchodzących w grę interesów, prawo do
nauki, o którym mowa w art. 14 Karty praw podstawowych. W szczególności, że działanie danej uczennicy wchodzi
w zakres wykonywania tego prawa, ponieważ fotografia została umieszczona w celach informacyjnych na pierwszej
stronie referatu przygotowanego przez nią w ramach szkolnego kółka językowego. W ocenie TS pojęcie „nowa
publiczność” nie opiera się na charakterze edukacyjnym lub zamiarze zilustrowania przez ucznia jego referatu
szkolnego, lecz na okoliczności, że zamieszczenie tego utworu na stronie internetowej szkoły miało ten skutek, iż
sporny utwór stał się dostępny dla wszystkich osób odwiedzających tę stronę. Ponadto, w odniesieniu do znalezienia
równowagi między prawem do nauki a ochroną praw własności intelektualnej, unijny prawodawca przewidział w art.
5 ust. 3 lit. a) dyrektywy 2001/29 możliwość wprowadzenia przez państwa członkowskie wyjątków lub ograniczeń
w odniesieniu do praw określonych w art. 2 i 3 tej dyrektywy, dotyczących korzystania wyłącznie w celach
zilustrowania w ramach nauczania lub badań naukowych w stopniu uzasadnionym przez cel niehandlowy, który ma
być osiągnięty.
Trybunał podkreślił, że w niniejszej sprawie użytkowniczka utworu będącego przedmiotem postępowania głównego
dokonała zwielokrotnienia tego utworu na serwerze prywatnym, a następnie udostępniła go na stronie internetowej
innej niż strona, na której dokonano pierwotnego udostępnienia. W ten sposób ta użytkowniczka odegrała
decydującą rolę przy udostępnieniu tego utworu publiczności, która nie została wzięta pod uwagę przez autora tego
utworu w momencie, gdy wyraził on zgodę na pierwotne udostępnienie.
Reasumując TS orzekł, że pojęcie „publiczne udostępnianie” w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29
trzeba interpretować w ten sposób, iż obejmuje ono zamieszczenie na stronie internetowej fotografii, która
została wcześniej opublikowana na innej stronie internetowej bez ograniczeń uniemożliwiających jej
pobranie i za zgodą podmiotu praw autorskich.
Komentarz
W przedstawionym wyroku Trybunał dokonał wykładni pojęcia „publiczne udostępnianie” w rozumieniu art. 3 ust. 1
dyrektywy 2001/29. Trybunał konsekwentnie uznaje, że wymaga ono spełnienia dwóch kumulatywnych warunków,
a mianowicie musi mieć miejsce „czynność udostępniania” utworu, a utwór musi zostać udostępniony „publiczności”.
Uznanie, iż doszło do „publicznego udostępniania”, wymaga, aby utwór chroniony został udostępniony w oparciu
o szczególną technologię, inną niż dotychczas używane, lub wśród „nowej publiczności”, czyli publiczności, której
podmiot praw autorskich dotychczas nie brał pod uwagę, zezwalając na pierwotne publiczne udostępnienie utworu.
W uzasadnieniu analizowanego wyroku TS rozgraniczył zamieszczenia na stronie internetowej, bez zgody podmiotu
praw autorskich, utworu opublikowanego wcześniej za zgodą tego podmiotu na innej stronie internetowej (nawet
w sytuacji gdy utwór został opublikowany na innej stronie bez ograniczeń za zgodą pomiotu prawa autorskiego oraz
zostało podane odniesienie do tej strony internetowej) od udostępniania utworów za pomocą linków, które odsyłają
w Internecie do utworów chronionych udostępnionych wcześniej za zgodą autora. W ocenie TS podstawowa równica
wynika z okoliczności, że w tym pierwszym przypadku zamieszczenie utworu na stronie internetowej innej niż strona,
na której dokonano pierwotnego udostępnienia, mogłoby uniemożliwić lub przynajmniej znacznie utrudnić
skorzystanie przez autora z przysługującego mu prawa o charakterze prewencyjnym do żądania zaprzestania takiego

udostępniania. Natomiast w drugiej sytuacji uprawniony nie traci tych praw, ponieważ usunięcie utworu z pierwotnej
strony powoduje, że linki do niego odsyłające będą nieaktywne.
W uzasadnieniu niniejszego wyroku Trybunał odniósł się również do zagadnienia kolizji praw podstawowych,
a mianowicie z jednej strony, prawa własności intelektualnej, a drugiej strony, prawa do nauki. Przy tym
zaprezentował konsekwentnie stanowisko odnośnie potrzeby znalezienia przez sąd krajowy równowagi między tymi
prawami. Trybunał wskazał, że w tym zakresie kompetencje mają także państwa członkowskie, które mogą
wprowadzić wyjątki lub ograniczenia związane z korzystaniem wyłącznie w celach zilustrowania w ramach nauczania
lub badań naukowych w stopniu uzasadnionym przez cel niehandlowy, który ma być osiągnięty.
Wyrok TS z 7.8.2018 r., Renckhoff, C-161/17
Wyrok TS z 7.8.2018 r., Renckhoff, C-161/17

Trybunał Sprawiedliwości uznał, że pojęcie 'publiczne udostępnianie' obejmuje zamieszczenie na stronie internetowej fotografii, która została wcześniej opublikowana na innej stronie internetowej bez ograniczeń uniemożliwiających jej pobranie i za zgodą podmiotu praw autorskich. Decyzja ma istotne znaczenie dla rozumienia granic praw autorskich w kontekście cyfrowego środowiska.