Ustawa o spółdzielniach rolników
Ustawa z 4.10.2018 r. o spółdzielniach rolników reguluje kompleksowo zasady funkcjonowania spółdzielni rolniczych, mając na celu wzmocnienie pozycji rynkowej rolników. Dzięki nowym przepisom, rolnicy mogą tworzyć spółdzielnie w celu efektywniejszego gospodarowania oraz przeciwdziałania rozproszeniu podaży na rynku. Ustawa wprowadza również zmiany w aktach prawnych związanych z podatkami i nieruchomościami.
Tematyka: ustawa, spółdzielnie rolników, rolnictwo, pozycja rynkowa, efektywność, zmiany prawne, podatki, nieruchomości, likwidacja, wejście w życie
Ustawa z 4.10.2018 r. o spółdzielniach rolników reguluje kompleksowo zasady funkcjonowania spółdzielni rolniczych, mając na celu wzmocnienie pozycji rynkowej rolników. Dzięki nowym przepisom, rolnicy mogą tworzyć spółdzielnie w celu efektywniejszego gospodarowania oraz przeciwdziałania rozproszeniu podaży na rynku. Ustawa wprowadza również zmiany w aktach prawnych związanych z podatkami i nieruchomościami.
Ustawa z 4.10.2018 r. o spółdzielniach rolników jest odpowiedzią na postulaty rolników, którzy wskazywali na konieczność opracowania przepisów regulujących w sposób kompleksowy zasady i sposób funkcjonowania spółdzielni rolniczych. • Ustawa w sposób całościowy reguluje działalność spółdzielni rolników, określając przedmiot ich działalności, zasady tworzenia, działania i gospodarki finansowej oraz likwidacji. • Najważniejszym celem ustawy jest wzmocnienie pozycji rynkowej rolników, których efektywna działalność zarobkowa staje się coraz trudniejsza wskutek konsolidacji popytu na poziomie przetwórców rolnych. • Spółdzielnia rolników będzie mogła zostać utworzona przez co najmniej 10 rolników, przedmiotem jej działania będzie prowadzenie wspólnej działalności gospodarczej w interesie członków spółdzielni. Celem ustawy z 4.10.2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 2073, dalej jako: SpółdzRolU) jest wzmocnienie roli, jaką odgrywa spółdzielczość w rolnictwie za sprawą stworzenia systemu zachęt do powoływania przez rolników spółdzielni rolników oraz związków takich spółdzielni. Ustawa jest próbą wdrożenia narzędzi zacieśniania współpracy w sektorze rolnym, poprawy efektywności gospodarowania na obszarach wiejskich oraz przeciwdziałania konsekwencjom dużego rozproszenia podaży oferowanej na poziomie rozdrobnionych gospodarstw rolnych w Polsce. Ustawodawca wprowadza przede wszystkim mechanizmy o charakterze ekonomicznym, takie jak wyłączenie podmiotów o statusie spółdzielni rolników z określonych obowiązków fiskalnych. Ustawa określa zasady tworzenia, organizacji, działalności i likwidacji spółdzielni rolników i ich związków. Ustawa wprowadza zmiany w następujących aktach prawnych: ustawie z 23.4.1964 – Kodeks cywilny (t.j.: Dz.U. z 2018 r. poz. 1025 ze zm., dalej jako: KC), ustawie z 28.7.1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j.: Dz.U. z 2018 r. poz. 644 ze zm., dalej jako: PodSpDarU), ustawie z 12.1.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (t.j.: Dz.U. z 2018 r. poz. 644 ze zm., dalej jako: PodLokU), ustawie z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j.: Dz.U. z 2018 r. poz. 1509 ze zm., dalej jako: PDOPrU), ustawie z 9.5.2008 r. o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (t.j.: Dz.U. z 2017 r. poz. 2137 ze zm., dalej jako: AgResRolU). Przedmiot regulacji W Uzasadnieniu projektu wskazano, że w Polsce istnieją już prawne formy umożliwiające zrzeszanie się rolników, jednak obejmują one jedynie wybrany zakres działalności, odpowiednio zdefiniowane dla rolniczej spółdzielni produkcyjnej albo spółdzielni kółek rolniczych. Nowe przepisy nie wpłyną na sposób funkcjonowania działających na podstawie ustawy z 16.9.1982 r. – Prawo spółdzielcze (t.j.: Dz.U. z 2018 r. poz. 1285, dalej jako: PrSpółdz) podmiotów. Przepisy nowej ustawy będą odnosiły się do wspólnej kooperacji rolników w zakresie produktów wytwarzanych w prowadzonych przez nich gospodarstwach lub działach specjalnych produkcji rolnej, a nie jak w dotychczasowym stanie prawnym do podmiotów o ściśle określonej specyfice działania. W myśl art. 4 ust. 2 SpółdzRolU spółdzielnia rolników jest zakładana ze względu na produkty rolne lub grupy tych produktów, lub ryby. Zdaniem ustawodawcy tworzenie przez rolników wspólnych struktur gospodarczych w formie spółdzielni będzie adekwatnym sposobem wzmacniania pozycji rolników w obliczu dynamicznie postępującego procesu konsolidacji popytu na produkty rolne na poziomie odbiorców. Tworzenie, organizacja i przedmiot działania spółdzielni rolników Zasadniczym celem funkcjonowania spółdzielni rolników jest prowadzenie wspólnej działalności gospodarczej w interesie członków spółdzielni (art. 4 ust. 1 SpółdzRolU). O tym, kto może zostać członkiem spółdzielni rolników przesądza art. 4 SpółdzRolU. Mogą być to osoby fizyczne i prawne będące rolnikami. Ustawa przyznaje prawo członkostwa w spółdzielni również osobom prawnym niebędącym rolnikami, jeżeli prowadzą one działalność w zakresie przechowywania, magazynowania, sortowania, pakowania lub przetwarzania produktów rolnych lub grup tych produktów lub ryb, wytworzonych przez rolników. Niebędący rolnikami członkowie spółdzielni nie mogą zostać wybrani do rady nadzorczej spółdzielni. Przedmiot działania spółdzielni rolników został określony w art. 6 ust. 1 SpółdzRolU. Wymieniono planowanie przez producentów produkcji oraz dostosowywanie skali i jakości tej produkcji do oczekiwań rynku, koncentrowanie podaży produkcji członków i organizowanie sprzedaży, koncentrację podaży i popytu oraz sprzedaży i zakupu. Fakultatywne zadania spółdzielni wskazano w art. 6 ust. 2 SpółdzRolU. Ustawodawca wprowadza możliwość prowadzenia przez podmiot, który uzyskał status spółdzielni rolników działalności polegającej na świadczeniu usług na rzecz rolników związanych z wytwarzaniem przez nich produktów lub grup produktów oraz działalności oświatowo-kulturalnej. Spółdzielnie rolników mogą tworzyć związki spółdzielni rolników. Spółdzielnia może zostać założona przez co najmniej dziesięciu rolników (art. 7 ust. 1 SpółdzRolU), co służyć ma trwałej konsolidacji producentów i stabilności stworzonego podmiotu. Każdy z członków spółdzielni może przynależeć tylko do jednej spółdzielni rolników w zakresie określonych produktów lub grup produktów (art. 6 ust. 5 SpółdzRolU). Ustawa nie wyklucza jednak możliwości założenia spółdzielni rolników ze względu na więcej niż jeden produkt lub grupę produktów, tak aby objąć wszystkie rodzaje produkcji rolnej prowadzonej przez jej członków. W celu zagwarantowania możliwości swobodnego przystępowania członków do spółdzielni w ustawie określono, że s półdzielnia nie może odmówić przyjęcia w poczet członków podmiotu spełniającego wymogi określone w statucie oraz warunki wymienione w ustawie. Zasady działania i gospodarka spółdzielni rolników Podstawowym dokumentem regulującym sposób funkcjonowania spółdzielni jest statut, którego postanowienia reguluje art. 5 SpółdzRolU. Statut może wprowadzić postanowienia dotyczące ustalania wysokości wpisowego dla członków spółdzielni rolników (art. 10 SpółdzRolU) oraz przewidywać możliwość corocznego ustalania liczby udziałów, do których mają prawo poszczególni członkowie spółdzielni rolników (art. 11 SpółdzRolU). Przewidziano ponadto możliwość zbycia udziałów przez byłego członka spółdzielni oraz przez osobę, której spółdzielnia jest zobowiązana wypłacić lub zwrócić udziały po jego śmierci innemu członkowi spółdzielni (art. 11 ust. 4). Możliwe będzie również przeniesienie posiadanych przez byłego członka spółdzielni udziałów na osobę, która przejęła i prowadzi jego gospodarstwo rolne lub dział specjalny produkcji rolnej, jeżeli złożyła ona deklarację przystąpienia do takiej spółdzielni (art. 11 ust. 6). Zasady gospodarki finansowej spółdzielni i kwestia udziałów jej członków zostały szczegółowo uregulowane w rozdziale trzecim (art. 10–14 SpółdzRolU). W zakresie lustracji i likwidacji rolników stosowane będą przepisy Prawa spółdzielczego. Ustawa o spółdzielniach rolników nieznacznie modyfikuje te przepisy w art. 15–17 SpółdzRolU. Zmiany w innych aktach prawnych Nowa ustawa o spółdzielniach rolników wprowadza zmiany w innych aktach prawnych. Mają one charakter dostosowujący. Przede wszystkim w Kodeksie cywilnym za producenta rolnego uznano również spółdzielnię rolników lub związek takich spółdzielni (art. 613 § 4 KC). W ustawie z 28.7.1983 r. o podatku od spadków i darowizno zwolniono od podatku nabycie praw do wkładów w spółdzielni rolników (art. 4 ust 1 pkt 3 PodSpDarU), a w ustawie z 12.1.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych zwolniono od podatku od nieruchomości budynki i budowle lub ich części i zajęte pod nimi grunty stanowiące własność bądź będące w wieczystym użytkowaniu spółdzielni rolników lub ich związku prowadzących działalność jako mikroprzedsiębiorstwo, wykorzystywanych na działalność określoną w art. 6 ust. 1 i 2 SpółdzRolU (art. 7 ust. 1 pkt 16 PodLokU). Ustawa wejdzie w życie 1.12.218 r. Wyjątek stanowi art. 21 SpółdzRolU, który wejdzie w życie 1.1.2019 r.
Nowa ustawa o spółdzielniach rolników wprowadza mechanizmy wspierające rolnictwo poprzez zachęcanie do tworzenia spółdzielni rolników. Zmiany dotyczą również podatków i likwidacji spółdzielni. Ustawa wejdzie w życie 1.12.2018 r., z wyjątkiem niektórych artykułów, które będą obowiązywać od 1.1.2019 r.