Utwór

Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że smak produktu spożywczego nie może być objęty ochroną prawa autorskiego. Sprawa dotyczyła holenderskiego sera Heksenkaas i jego producenta Levola oraz firmy Smilde, która wytwarzała podobny produkt. TS uznał, że smak produktu spożywczego nie spełnia kryteriów 'utworu' w rozumieniu dyrektywy 2001/29 i nie może być chroniony prawem autorskim.

Tematyka: Trybunał Sprawiedliwości, smak produktu spożywczego, ochrona praw autorskich, dyrektywa 2001/29, 'utwór', Levola Hengelo, C-310/17

Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że smak produktu spożywczego nie może być objęty ochroną prawa autorskiego. Sprawa dotyczyła holenderskiego sera Heksenkaas i jego producenta Levola oraz firmy Smilde, która wytwarzała podobny produkt. TS uznał, że smak produktu spożywczego nie spełnia kryteriów 'utworu' w rozumieniu dyrektywy 2001/29 i nie może być chroniony prawem autorskim.

 

Smak produktu spożywczego nie może być objęty ochroną prawa autorskiego – orzekł Trybunał
Sprawiedliwości.
Stan faktyczny
Heksenkaas lub Heks’nkaas (dalej jako: Heksenkaas) jest serem do smarowania z dodatkiem śmietany i ziół,
stworzonym przez holenderskiego przedsiębiorcę w 2007 r. Umową zawartą w 2011 r. i w zamian za wynagrodzenie
powiązane z wynikami sprzedaży twórca przeniósł swoje prawa własności intelektualnej dotyczące tego produktu na
Levola Hengelo BV (dalej jako: Levola). W lipcu 2012 r. na metodę produkcji Heksenkaas został udzielony patent. Od
stycznia 2014 r. Smilde Foods BV (dalej jako: Smilde) wytwarza produkt pod nazwą Witte Wievenkaas dla sieci
supermarketów w Niderlandach. W związku z tym Levola pozwała uznając, że wytwarzanie i sprzedaż tego produktu
narusza przysługujące jej prawa autorskie do „smaku” Heksenkaas. Domagała się stwierdzenia, że smak
Heksenkaas stanowi własną twórczość intelektualną jego producenta i korzysta w związku z tym z ochrony na
podstawie prawa autorskiego jako utwór oraz, że smak produktu wytwarzanego przez Smilde stanowi
zwielokrotnianie tego utworu. Ponadto, wystąpiła o nakazanie Smilde zaprzestania i orzeczenie zakazu dalszego
naruszania jej praw autorskich, w szczególności poprzez zaprzestanie produkcji, sprzedaży, zakupu i innej
komercjalizacji produktu o nazwie Witte Wievenkaas.
Pytanie prejudycjalne
Poprzez pierwsze pytanie prejudycjalne sąd odsyłający zmierzał do ustalenia, czy przepisy dyrektywy 2001/29/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady z 22.5.2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich
i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym (Dz.Urz. L Nr 167 z 2001 r., s. 10) należy interpretować w ten sposób,
że stoi ona na przeszkodzie temu, aby smak produktu spożywczego był objęty ochroną prawa autorskiego na
podstawie tej dyrektywy, oraz temu, aby ustawodawstwo krajowe było interpretowane w taki sposób, że przyznaje
ono ochronę prawnoautorską takiemu smakowi?
Stanowisko TS
Z art. 2–4 dyrektywy 2001/29 wynika, że państwa członkowskie przewidują zespół praw wyłącznych dotyczących
w przypadku autorów ich „utworów”. W art. 5 tej dyrektywy ustanowiono szereg wyjątków i ograniczeń
w odniesieniu do tych praw. Ponadto, w przepisach dyrektywy 2001/29 nie ma żadnego wyraźnego odesłania do
prawa państw członkowskich w celu określenia znaczenia i zakresu pojęcia „utworu”. Ze względu na wymogi
zarówno jednolitego stosowania unijnego prawa, jak i zasady równości, Trybunał nadaje temu pojęciu w całej Unii
autonomiczną i jednolitą wykładnię (wyroki: Infopaq International, C-5/08, pkt 27, 28; Deckmyn i Vrijheidsfonds, C-
201/13, pkt 14, 15). Wobec powyższego TS uznał, że smak produktu spożywczego może być chroniony prawem
autorskim na podstawie dyrektywy 2001/29 tylko wówczas, gdy taki smak może zostać zakwalifikowany jako „utwór”
w rozumieniu tej dyrektywy (wyrok Infopaq International, pkt 29). Z orzecznictwa TS wynika, że aby dany przedmiot
mógł zostać zakwalifikowany jako „utwór” w rozumieniu dyrektywy 2001/29, musi on spełnić kumulatywnie dwie
przesłanki. Po pierwsze, dany przedmiot musi być oryginalny w tym znaczeniu, że stanowi on własną twórczość
intelektualną swego autora (wyrok Football Association Premier League i in., C-403/08 i C-429/08, pkt 97). Po drugie,
kwalifikacja jako „utworu” w rozumieniu dyrektywy 2001/29 jest zastrzeżona dla elementów stanowiących
wyraz takiej twórczości intelektualnej (wyroki: Infopaq International, pkt 39).
Trybunał stwierdził, że pojęcie „utworu”, do którego odnosi się dyrektywa 2001/29, wiąże się bezwzględnie ze
sposobem wyrażenia przedmiotu ochrony prawnoautorskiej, który czyni ten przedmiot możliwym do
zidentyfikowania z wystarczającym stopniem precyzji i obiektywności, nawet jeżeli ów sposób wyrażenia nie zawsze
jest trwały. Po pierwsze, organy odpowiedzialne za zapewnienie ochrony praw wyłącznych, nierozerwalnie
związanych z prawem autorskim, powinny móc rozpoznać w sposób jasny i precyzyjny chronione w ten
sposób przedmioty. Powyższe odnosi się także do jednostek, a w szczególności do przedsiębiorców, którzy
powinni móc określić w sposób jasny i precyzyjny chronione przedmioty osób trzecich, w szczególności ich
konkurentów. Po drugie, konieczność wykluczenia wszelkich elementów subiektywności, które nie służą pewności
prawnej, w procesie identyfikacji przedmiotu objętego ochroną wymaga, aby sposób wyrażenia takiego
przedmiotu był precyzyjny i obiektywny. Zdaniem TS w przypadku smaku produktu spożywczego nie można
mówić o możliwości dokonania precyzyjnej i obiektywnej identyfikacji. W odróżnieniu przykładowo, od utworu
literackiego, graficznego, kinematograficznego czy muzycznego, który jest wyrażony w sposób precyzyjny
i obiektywny, zidentyfikowanie smaku produktu spożywczego opiera się zasadniczo na doznaniach oraz odczuciach
smakowych, które są subiektywne i zmienne, ponieważ zależą między innymi od czynników związanych z osobą,
która smakuje dany produkt, takich jak jej wiek, preferencje i nawyki żywieniowe, a także od miejsca lub okoliczności,


w jakich następuje degustacja tego produktu. Co więcej, na obecnym etapie rozwoju nauki precyzyjne i obiektywne
zidentyfikowanie smaku produktu spożywczego, które pozwala na odróżnienie go od smaku innych produktów tego
rodzaju, nie jest możliwe za pomocą środków technicznych. Na podstawie ogółu powyższych rozważań TS uznał, że
smak produktu spożywczego nie może zostać zakwalifikowany jako „utwór” w rozumieniu dyrektywy 2001/29.
Reasumując TS orzekł, że przepisy dyrektywę 2001/29 należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na
przeszkodzie temu, aby smak produktu spożywczego był objęty ochroną prawa autorskiego na jej podstawie,
oraz temu, aby ustawodawstwo krajowe było interpretowane w taki sposób, że przyznaje ono ochronę
prawnoautorską takiemu smakowi.
W analizowanym wyroku TS analizował zagadnienie, czy smak produktu spożywczego może być chroniony prawem
autorskim na podstawie dyrektywy 2001/29. Ta ochrona jest możliwa, gdy smak zostanie zakwalifikowany jako
„utwór” w rozumieniu tej dyrektywy. W uzasadnieniu wyroku TS uznał, że to pojęcie wiąże się bezwzględnie ze
sposobem wyrażenia przedmiotu ochrony prawnoautorskiej, który czyni ten przedmiot możliwym do zidentyfikowania
z wystarczającym stopniem precyzji i obiektywności, a w przypadku smaku produktu spożywczego nie jest możliwe
dokonania takiej precyzyjnej i obiektywnej identyfikacji.
Wyrok TS z 13.11.2018 r., Levola Hengelo, C-310/17
Wyrok TS z 13.11.2018 r., Levola Hengelo, C-310/17







 

Trybunał stwierdził, że smak produktu spożywczego nie może być uznany za 'utwór' i objęty ochroną prawnoautorską. Decyzja ta wynika z braku możliwości precyzyjnej i obiektywnej identyfikacji smaku oraz subiektywnego charakteru odczuć smakowych. TS uznał, że przepisy dyrektywy 2001/29 nie pozwalają na objęcie smaku produktu spożywczego ochroną prawa autorskiego.