Odpowiedzialność osoby zarządzającej za naruszenie zbiorowych interesów konsumentów
Nowelizacja ustawy z 16.12.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów wprowadziła odpowiedzialność osób zarządzających także za praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów, umożliwiając nałożenie kar pieniężnych nawet do 5 000 000 zł. Zmiany dotyczą m.in. art. 106b OchrKonkurU oraz art. 111 OchrKonkurU, określając nowe przesłanki łagodzące i zaostrzające odpowiedzialność osób zarządzających.
Tematyka: odpowiedzialność osób zarządzających, praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów, kary pieniężne, ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, Prezes UOKiK
Nowelizacja ustawy z 16.12.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów wprowadziła odpowiedzialność osób zarządzających także za praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów, umożliwiając nałożenie kar pieniężnych nawet do 5 000 000 zł. Zmiany dotyczą m.in. art. 106b OchrKonkurU oraz art. 111 OchrKonkurU, określając nowe przesłanki łagodzące i zaostrzające odpowiedzialność osób zarządzających.
Nowelizacja ustawy z 16.12.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (t.j.: Dz.U. z 2018 r. poz. 798 ze zm., dalej jako: OchrKonkurU) dokonana ustawą z 9.11.2018 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem nadzoru nad rynkiem finansowym oraz ochrony inwestorów na tym rynku (Dz.U. z 2018 r. poz. 2243 ze zm.) wprowadziła odpowiedzialność osób zarządzającej także w odniesieniu do praktyk wymierzonych w zbiorowe interesy konsumentów. • Prezes UOKiK może nałożyć na osobę zarządzającą przedsiębiorstwem kary pieniężnej w wysokości do 2 000 000 zł. • Nałożenie kary pieniężnej na osobę zarządzającą wiąze się z nałożeniem jej także na przedsiębiorcę. • Ustawodawca wprowadził okoliczności wpływające na złagodzenie kary pieniężnej. Zmiany przepisów Artykuł 11 ustawy z 9.11.2018 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem nadzoru nad rynkiem finansowym oraz ochrony inwestorów na tym rynku wprowadził nowy art. 106 b ust. 1-3 w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów, który obowiązuje od 15.12.2018 r. Pozwala on Prezesowi UOKiK na nałożenie na osobę zarządzającą przedsiębiorstwem kary pieniężnej w wysokości do 2 000 000 zł, jeżeli osoba ta w ramach sprawowania swojej funkcji w czasie trwania stwierdzonego naruszenia, umyślnie dopuściła się naruszenia zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów lub zakazu stosowania przez przedsiębiorcę we wzorcach umów zawieranych z konsumentami niedozwolonych postanowień umownych. Oprócz wprowadzenia nowego art. 106b OchrKonkurU dokonano także zmian w art. 111 OchrKonkurU, który dotyczy miarkowania kary pieniężnej. Wyższa kara pieniężna może zostać nałożona na osobę zarządzającą w podmiocie, o którym mowa w ustawach, o których mowa w art. 1 ust. 2 ustawy z 21.7.2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (t.j.: Dz.U. z 2018 r. poz. 621 ze zm.). Jeżeli ta osoba, w ramach sprawowania swojej funkcji w czasie trwania stwierdzonego naruszenia, umyślnie dopuściła przez swoje działanie lub zaniechanie do naruszenia przez przedsiębiorcę zakazów określonych w art. 23a lub art. 24 OchrKonkurU to Prezes UOKiK może nałożyć karę w wysokości do 5 000 000 zł. Warto przypomnieć, że odpowiedzialność osób zarządzających funkcjonuje już na gruncie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, lecz dotyczy jedynie porozumień ograniczających konkurencję (zob. art. 6a OchrKonkurU). Obecnie odpowiedzialność osób zarządzających została rozszerzona także na praktyki godzące w interesy konsumentów. Nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów wprowadziła możliwość nałożenia przez Prezesa UOKiK kary pieniężnej na osobę zarządzającą, jeśli w ramach sprawowania swojej funkcji w czasie trwania stwierdzonego naruszenia, umyślnie dopuściła ona przez swoje działanie lub zaniechanie do naruszenia przez przedsiębiorcę zakazów określonych w art. 23a OchrKonkurU (zakaz stosowania przez przedsiębiorcę we wzorcach umów zawieranych z konsumentami niedozwolonych postanowień umownych) oraz art. 24 ust. 1 OchrKonkurU (zakaz stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów). Zakres stosowania nowych przepisów Nowy art. 106b OchrKonkurU obejmuje swoim zakresem określone praktyki wymierzone w interesy konsumentów- praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów oraz stosowanie przez przedsiębiorcę we wzorcach umów zawieranych z konsumentami niedozwolonych postanowień umownych. Zgodnie z art. 24 ust. 1 OchrKonkurU zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów to godzące w nie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami zachowania przedsiębiorcy, w tym w szczególności naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji czy nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji. Niedozwolone klauzule umowne to postanowienia kształtujące prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszających interesy konsumenta. Charakter odpowiedzialności osoby zarządzającej Zgodnie z art. 4 pkt 3a OchrKonkurU pod pojęciem osoby zarządzającej rozumie się kierującego przedsiębiorstwem, w szczególności osobę pełniącą funkcję kierowniczą lub wchodzącą w skład organu zarządzającego przedsiębiorcy. Natomiast w dokumencie,,Wyjaśnienia Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie programu łagodzenia kar” znajdujemy doprecyzowanie tego pojęcia. Prezes UOKiK za osoby zarządzające uznaje m.in.: 1) osoby wchodzące w skład organu zarządzającego przedsiębiorcy (np. członek zarządu spółki kapitałowej, spółki partnerskiej lub spółdzielni), które w praktyce kierują przedsiębiorstwem; 2) osoby pełniące funkcję kierowniczą, tj. takie, którym powierzono kierowanie przedsiębiorstwem, lecz które nie wchodzą w skład organu zarządzającego np. dyrektor określonego pionu, 3) inne osoby kierujące przedsiębiorstwem, tj. osoby mogące faktycznie określać kierunki działania przedsiębiorcy nie pełniąc formalnie funkcji kierowniczych w strukturze organizacyjnej przedsiębiorcy, ani nie zasiadając w organach zarządzających przedsiębiorcy. Odpowiedzialność osoby zarządzającej została powiązana z odpowiedzialnością przedsiębiorcy. Jak wynika z art. 106b ust. 3 OchrKonkurU, nałożenie na osobę zarządzającą opisywanej powyżej kary pieniężnej, może nastąpić wyłącznie w decyzji nakładającej na przedsiębiorcę karę pieniężną z tytułu stosowania przez przedsiębiorcę niedozwolonych postanowień umownych lub praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Tym samym warunkiem nałożenia na osobę zarządzającą kary pieniężnej jest nałożenie jej także na przedsiębiorcę. Okoliczności wpływające na wymiar kary pieniężnej Podobnie jak w odniesieniu do odpowiedzialności osób zarządzających za dopuszczenie do naruszenia przez przedsiębiorcę zakazu porozumień ograniczających konkurencję (art. 6a OchrKonkurU) także w odniesieniu do praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów oraz praktyk polegających na stosowaniu we wzorcach umów zawieranych z konsumentami niedozwolonych postanowień umownych. W ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów wyspecyfikowano katalog przesłanek łagodzących oraz zaostrzających odpowiedzialność osoby zarządzającej, których wystąpienie wpływa odpowiednio na zwiększenie lub zmniejszenie wysokości kary pieniężnej. Prezes UOKiK ustalając wysokość kary pieniężnej bierze pod takie okoliczności jak: stopień wpływu zachowania osoby zarządzającej na naruszenie, którego dokonał przedsiębiorca, przychody uzyskane przez osobę zarządzającą u danego przedsiębiorcy, z uwzględnieniem okresu trwania naruszenia, oraz okres i skutki rynkowe naruszenia lub skutki naruszenia dla konsumentów (art. 111 ust. 1 pkt 2 OchrKonkurU). Ustawodawca wprowadził okoliczności wpływające na złagodzenie kary pieniężnej. W przypadku naruszenia zakazu praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów lub stosowania niedozwolonych postanowień wzorców umów tymi okolicznościami są: działanie pod przymusem, dobrowolne usunięcie przez przedsiębiorcę skutków naruszenia, zaniechanie przez przedsiębiorcę z własnej inicjatywy stosowania niedozwolonej praktyki przed wszczęciem postępowania lub niezwłocznie po jego wszczęciu, jak również podjęcie z własnej inicjatywy działań w celu zaprzestania naruszenia lub usunięcia jego skutków (art. 111 ust. 3 pkt 2a OchrKonkurU). Natomiast do okoliczności obciążających należą znaczne korzyści uzyskane przez osobę zarządzającą w związku z dokonanym naruszeniem oraz dokonanie uprzednio podobnego naruszenia (art. 111 ust. 4 pkt 2a OchrKonkurU). Ocena nowelizacji ustawy Biorąc pod uwagę funkcjonujące dotychczas przepisy antymonopolowe pozwalające na ukaranie osoby zarządzającej karę pieniężną w wysokości do 2 000 000 zł, jeżeli osoba ta umyślnie dopuściła do naruszenia przez przedsiębiorcę zakazów określonych w art. 6 ust. 1 pkt 1–6 OchrKonkurU rozszerzenie przedmiotowego zakresu odpowiedzialności powinno przynieść skutek prewencyjny. Warto przypomnieć, że organ antymonopolowy prowadził już postępowania przeciwko osobom zarządzającym (największe sieci fitness w Polsce, https://uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=14496) Zresztą wprowadzenie nowych jest odpowiedzią na potrzeby w tym zakresie, co znajduje potwierdzenie w wypowiedzi Prezesa UOKiK,,Nowe kompetencje Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów to kolejny krok w walce z nadużyciami na rynku finansowym. Będziemy korzystać z nowych narzędzi, ponieważ z naszego doświadczenia wynika, że to decyzje oraz nadzór kadry zarządzającej mają ogromny wpływ na stosowanie przez firmę praktyk, które naruszają prawa konsumentów. Może to być np. wywieranie presji na sprzedawców, by pozyskiwali jak najwięcej klientów, nawet kosztem wprowadzania ich w błąd" (https://www.uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=15032).
Rozszerzenie odpowiedzialności osób zarządzających na praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów stanowi istotny krok w ochronie praw konsumentów. Nowe przepisy wprowadzają możliwość nałożenia kar pieniężnych zarówno na przedsiębiorcę, jak i osobę zarządzającą, w przypadku naruszeń, co ma istotny wpływ na poprawę sytuacji konsumentów.