Ograniczenie obowiązków przedsiębiorcy

Podczas zawierania umowy przy użyciu prospektu reklamowego, przedsiębiorca musi przekazać konsumentowi wzór formularza odstąpienia od umowy za pośrednictwem innego źródła, np. strony internetowej. Sprawa dotyczyła prawidłowości informacji zawartych w prospekcie reklamowym oraz obowiązku przedsiębiorcy informowania konsumenta o prawie do odstąpienia od umowy. Trybunał uznał, że dostarczenie wzoru formularza przed zawarciem umowy nie jest konieczne, a informacje powinny być jasne i zrozumiałe dla konsumenta.

Tematyka: umowa, prospekt reklamowy, konsument, przedsiębiorca, odstąpienie od umowy, informacje przedkontraktowe, dyrektywa 2011/83/UE, środek porozumiewania na odległość, Trybunał Sprawiedliwości

W przypadku gdy umowa zostaje zawarta przy użyciu prospektu reklamowego, przewidującego ograniczoną
przestrzeń na przedstawienie informacji, przedsiębiorca powinien przekazać konsumentowi wzór formularza
odstąpienia od umowy jedynie za pośrednictwem innego źródła np. strony internetowej.

Stan faktyczny
Spółka rozprowadzała prospekt reklamowy, który był załączany do różnych czasopism. Prospekt zawierał możliwą do
wycięcia pocztówkę zamówieniową, na której obu stronach wskazywano na prawo do odstąpienia od umowy.
Podano na niej m.in. stronę internetową, na której widniało pouczenie o odstąpieniu od umowy oraz wzór formularza
odstąpienia od umowy. Stowarzyszenie zajmujące się zwalczaniem nieuczciwych praktyk handlowych uznało, że ten
prospekt nie zawierał prawidłowego pouczenia o prawie do odstąpienia od umowy, ponieważ nie dołączono do niego
wzoru formularza odstąpienia od umowy. Stowarzyszenie wniosło powództwo m.in. o zaniechanie publikacji tego
prospektu.
Pytania prejudycjalne
Według jakich kryteriów należy ocenić, czy dana umowa może zostać uznana za zawartą przy użyciu środka
porozumiewania się na odległość, przewidującego ograniczoną przestrzeń lub ograniczony czas na przedstawienie
informacji w rozumieniu art. 8 ust. 4 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z 25.10.2011 r.
w sprawie praw konsumentów (Dz.U. 2011, L 304, s. 64) oraz, w stosownym przypadku, jaki jest zakres obowiązku
informacyjnego w odniesieniu do prawa do odstąpienia od umowy, określonego w art. 6 ust. 1 lit. h tej dyrektywy?
Stanowisko TS
Zgodnie z art. 6 ust. 1 dyrektywy 2011/83, zanim konsument zostanie związany umową zawieraną na odległość
lub umową zawieraną poza lokalem przedsiębiorstwa, lub jakąkolwiek ofertą w tym zakresie, przedsiębiorca
powinien w jasny i zrozumiały sposób udzielić mu niektórych informacji dotyczących tej umowy lub oferty.
W szczególności w przypadku gdy istnieje prawo do odstąpienia od umowy, art. 6 ust. 1 lit. h dyrektywy 2011/83
nakłada na przedsiębiorcę obowiązek poinformowania konsumenta o warunkach, terminach oraz procedurze
korzystania z tego prawa, a także o wzorze formularza odstąpienia od umowy zawartym w części B załącznika I do
tej dyrektywy. W art. 11 ust. 1 dyrektywy 2011/83 przewidziano, że konsument, który zamierza skorzystać z prawa do
odstąpienia od umowy, powinien poinformować przedsiębiorcę, wykorzystując wzór formularza odstąpienia od
umowy zawarty w części B załącznika I do tej dyrektywy lub składając inne jednoznaczne oświadczenie, w którym
informuje o tej decyzji. Ponadto art. 11 ust. 3 tej dyrektywy stanowi, że przedsiębiorca może, oprócz możliwości,
określonych w art. 11 ust. 1, udostępnić konsumentowi opcję elektronicznego wypełnienia i wysłania wzoru
formularza odstąpienia od umowy zawartego w części B załącznika I lub jakiegokolwiek innego jednoznacznego
oświadczenia na stronie internetowej przedsiębiorcy. Trybunał wskazał, że w sytuacji gdy umowa zostaje zawarta
przy użyciu środka porozumiewania się na odległość, przewidującego ograniczoną przestrzeń lub ograniczony czas
na przedstawienie informacji, art. 8 ust. 4 dyrektywy 2011/83 zobowiązuje jedynie przedsiębiorcę do udzielenia
konsumentowi, z wykorzystaniem tego konkretnego środka i przed zawarciem takiej umowy, niektórych
informacji przedkontraktowych, o których mowa w art. 6 ust. 1 tej dyrektywy, w tym dotyczącej prawa do
odstąpienia od umowy, określonej w art. 6 ust. 1 lit. h. W takim przypadku inne informacje przedkontraktowe powinny
zostać udzielone konsumentowi w sposób odpowiadający wykorzystywanym środkom porozumiewania się na
odległość, w prostym i zrozumiałym języku.
Trybunał podkreślił, że gdy w celu zawarcia umowy z konsumentem przedsiębiorca korzysta z określonego środka
porozumiewania się na odległość, może on nie mieć możliwości udzielenia, w ramach tego środka, wszystkich
informacji, o których mowa w art. 6 ust. 1 dyrektywy 2011/83. Taka sytuacja ma miejsce wówczas, gdy wybrany
przez przedsiębiorcę środek przewiduje ograniczenie przestrzeni lub czasu na przedstawienie informacji
wynikające ze swoistych cech określonego środka lub będące konsekwencją wyboru ekonomicznego
przedsiębiorcy, w szczególności co do czasu trwania i przestrzeni komunikatu handlowego. Oceny kwestii, czy
w konkretnym przypadku dany środek porozumiewania się na odległość przewiduje ograniczoną przestrzeń lub
ograniczony czas na przedstawienie informacji w rozumieniu art. 8 ust. 4 dyrektywy 2011/83, zdaniem TS, należy
dokonywać z uwzględnieniem wszystkich cech technicznych komunikatu handlowego przedsiębiorcy. W tym

względzie należy sprawdzić, czy uwzględniając przestrzeń i czas komunikatu oraz minimalny rozmiar pisma
typograficznego, który byłby odpowiedni dla przeciętnego konsumenta będącego odbiorcą tego komunikatu,
wszystkie informacje, o których mowa w art. 6 ust. 1, mogą zostać obiektywnie przedstawione w ramach owego
komunikatu.
Trybunał stwierdził, że w przypadku gdy zostanie stwierdzone, że środek porozumiewania się na odległość
przewiduje ograniczoną przestrzeń lub czas na przedstawienie informacji, należy zbadać, czy przedsiębiorca,
zgodnie z art. 8 ust. 1 i 4 dyrektywy 2011/83, udzielił konsumentowi innych informacji, o których mowa w art. 6 ust. 1
tej dyrektywy, za pośrednictwem innego źródła, w prostym i zrozumiałym języku. Trybunał podkreślił, że
rozwiązanie przyjęte w art. 8 ust. 1 i 4 dyrektywy 2011/83 zmierza do zapewnienia właściwej równowagi pomiędzy
wysokim poziomem ochrony konsumentów i konkurencyjnością przedsiębiorstw (motyw 4 tej dyrektywy). Trybunał
wskazał, że obowiązek informacyjny, o którym mowa w art. 8 ust. 1 i 4, umożliwia udzielenie konsumentowi
w odpowiedni sposób – przed zawarciem umowy na odległość – niezbędnych informacji pozwalających mu na
podjęcie decyzji o tym, czy zawrzeć umowę, przyczyniając się w ten sposób do realizacji uzasadnionego celu
interesu ogólnego ochrony konsumentów, zgodnie z art. 169 TFUE nie podważając przy tym istoty wolności
wypowiedzi i informacji oraz wolności prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę, ustanowionych
w art. 11 i 16 Karty.
Wśród informacji, które powinny zostać udzielone konsumentowi w każdych okolicznościach, znajduje się ta
dotycząca prawa do odstąpienia od umowy, o której mowa w art. 6 ust. 1 lit. h) dyrektywy 2011/83. Ze względu na
znaczenie prawa do odstąpienia od umowy dla ochrony konsumenta, udzielana przed zawarciem umowy
informacja dotycząca tego prawa ma dla tego konsumenta zasadnicze znaczenie i pozwala mu na podjęcie
świadomej decyzji o tym, czy zawrzeć z przedsiębiorcą umowę na odległość.
Trybunał uznał, że w sytuacji gdy umowa zostaje zawarta przy użyciu środka porozumiewania się na odległość,
przewidującego ograniczoną przestrzeń lub ograniczony czas na przedstawienie informacji, przedsiębiorca nie jest
zobowiązany do dostarczenia konsumentowi – w chwili gdy skorzystał on z tego środka – wzoru formularza
odstąpienia od umowy zawartego w części B załącznika I do tej dyrektywy. W ocenie TS po pierwsze, dostarczenie
za pośrednictwem takiego środka, przed zawarciem umowy, tego wzoru nie jest okolicznością mogącą mieć wpływ
na decyzję konsumenta o zawarciu umowy na odległość, a po drugie, wprowadzenie obowiązku dostarczenia
konsumentowi tego wzoru w każdych okolicznościach mogłoby prowadzić do nałożenia na przedsiębiorcę
nieproporcjonalnych obciążeń – a w niektórych przypadkach, takich jak w szczególności umowy zawierane przez
telefon – nawet niemożliwych do poniesienia. W tym względzie przedstawienie tego wzoru za pośrednictwem innego
źródła, w prostym i zrozumiałym języku, jest wystarczające.
Reasumując TS orzekł, że oceny kwestii, czy w konkretnym przypadku dany środek porozumiewania się na
odległość przewiduje ograniczoną przestrzeń lub ograniczony czas na przedstawienie informacji zgodnie
z art. 8 ust. 4 dyrektywy 2011/83 należy dokonywać z uwzględnieniem wszystkich cech technicznych
komunikatu handlowego przedsiębiorcy. W tym względzie do sądu krajowego należy sprawdzenie, czy
uwzględniając przestrzeń i czas komunikatu oraz minimalny rozmiar pisma typograficznego, który byłby
odpowiedni dla przeciętnego konsumenta będącego odbiorcą tego komunikatu, wszystkie informacje,
o których mowa w art. 6 ust. 1 tej dyrektywy, mogą zostać obiektywnie przedstawione w ramach owego
komunikatu.
Przepis art. 6 ust. 1 lit. h i art. 8 ust. 4 dyrektywy 2011/83 należy interpretować w ten sposób, że w przypadku
gdy umowa zostaje zawarta przy użyciu środka porozumiewania się na odległość, przewidującego
ograniczoną przestrzeń lub ograniczony czas na przedstawienie informacji oraz gdy istnieje prawo do
odstąpienia od umowy, przedsiębiorca jest zobowiązany udzielić konsumentowi informacji –
z wykorzystaniem tego konkretnego środka i przed zawarciem takiej umowy – o warunkach, terminach oraz
procedurze korzystania z tego prawa. W takiej sytuacji ten przedsiębiorca powinien przekazać konsumentowi
wzór formularza odstąpienia od umowy zawarty w części B załącznika I do tej dyrektywy za pośrednictwem
innego źródła, w prostym i zrozumiałym języku.
Trybunał uwzględnił, że w sytuacji gdy umowa jest zawierana przy użyciu „środka porozumiewania się na odległość”,
jak w niniejszej sprawie – prospektu reklamowego, który ma ograniczoną przestrzeń na przedstawienie informacji –
przedsiębiorca jest zobowiązany do udzielenia konsumentowi, przed zawarciem takiej umowy, jedynie niektórych
informacji przedkontraktowych, określonych w art. 6 ust. 1 dyrektywy 2011/83. W szczególności odnośnie do prawa
do odstąpienia od umowy TS uznał, że formularz tego odstąpienia nie musi być zawarty w tym prospekcie, ale
wystarczy np. podanie strony internetowej na której ten formularz się znajduje. Taka interpretacja wynika ze
stanowiska TS, że z jednej strony dostarczenie tego wzoru, przed zawarciem umowy, nie jest okolicznością mogącą
mieć wpływ na decyzję konsumenta o zawarciu umowy na odległość, a z drugiej strony wprowadzenie takiego
obowiązku dostarczenia mogłoby prowadzić do nałożenia na tego przedsiębiorcę nieracjonalnych obciążeń. Przy
czym TS zaznaczył, że informacje powinny być przedstawione „w prostym i zrozumiałym języku”.

Reasumując należy pozytywnie ocenić zawartą w zaprezentowanym wyroku bardziej liberalną interpretację przez TS
przepisów dyrektywy 2011/83 i tym samym próbę wyważenia interesów z jednej strony ochrony konsumenta,
a z drugiej konkurencyjności przedsiębiorców na rynku wewnętrznym
Wyrok TS z 23.1.2019 r., Walbusch Walter Busch, C-430/17

Trybunał stwierdził, że przedsiębiorca zawierający umowę na odległość z konsumentem za pośrednictwem środka porozumiewania się o ograniczonej przestrzeni lub czasie na informacje, powinien udzielić niezbędnych informacji o prawie do odstąpienia od umowy. Wzór formularza odstąpienia od umowy może być przekazany konsumentowi za pośrednictwem innego źródła, zgodnie z dyrektywą 2011/83/UE.