Nabywca wierzytelności z tytułu szkody powstałej w wyniku wypadku komunikacyjnego ma prawo do zwrotu kosztów ekspertyzy

Tematyka: nabywca, wierzytelność, odszkodowanie, szkoda komunikacyjna, ekspertyza, cesjonariusz, ubezpieczyciel, orzecznictwo sądowe, opinia prywatna, Sąd Najwyższy

Nabywcy - w drodze przelewu - wierzytelności o odszkodowanie za szkodę komunikacyjną przysługuje od
ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej zwrot uzasadnionych kosztów ekspertyzy zleconej osobie
trzeciej tylko wtedy, gdy jej sporządzenie było w okolicznościach sprawy niezbędne do efektywnego
dochodzenia odszkodowania.
Prezes Sądu Najwyższego 26.7.2018 r. zwrócił się do Izby Cywilnej o rozstrzygnięcie przez skład 7 sędziów
rozbieżności w wykładni prawa występującej w orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych,
w zakresie dotyczącym następującego zagadnienia prawnego:
„Czy podmiotowi, który na podstawie art. 509 KC nabył od poszkodowanego lub jego następcy wierzytelność
odszkodowawczą dotyczącą szkody komunikacyjnej, przysługuje w ramach odszkodowania należnego od
ubezpieczyciela zwrot kosztu zleconej przez niego osobie trzeciej ekspertyzy prywatnej mającej na celu określenie
wysokości szkody?”
Orzecznictwo sądowe prezentuje dwa rozbieżne stanowiska w ww. kwestii. Pierwsze z nich stwierdza, że skoro na
cesjonariusza wraz z wierzytelnością, nabytą na podstawie art. 509 § KC, przechodzą wszelkie związane z nią
prawa, to częścią składową tych praw są również uprawnienia poszkodowanego żądania od ubezpieczyciela zwrotu
kosztów zleconej przez nabywcę wierzytelności ekspertyzy, o ile przedmiotowe koszty były uzasadnione oraz
konieczne.
Według drugiego stanowiska, jeżeli przedmiotowa opinia została sporządzona na zlecenie cesjonariusza, roszczenie
z tytułu zwrotu kosztów ekspertyzy nie było przedmiotem przelewu i jej koszt nie powinien zostać zwrócony przez
ubezpieczyciela. W sytuacji, gdy cesjonariusz wierzytelności jest podmiotem profesjonalnym, wyspecjalizowanym
w wycenie szkód i dochodzeniu roszczeń odszkodowawczych, koszt ekspertyzy ma wtedy charakter obciążenia
wchodzącego w zakres działalności gospodarczej cesjonariusza.
Zgodnie z treścią art. 509 KC, wierzyciel (cedent) może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią
(cesjonariusza), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania.
Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie
o zaległe odsetki. Wierzytelności poszkodowanych z tytułu szkody komunikacyjnej są często przedmiotem obrotu,
a ich nabywców stanowią niejednokrotnie podmioty profesjonalnie zajmujące się uzyskiwaniem odszkodowań.
W sytuacji częstej odmowy wypłaty przez ubezpieczyciela odszkodowania lub rażącego zaniżania jego wartości,
poszkodowani niejednokrotnie decydują się na uzyskanie „pewnego” odszkodowania, spór z ubezpieczycielem
pozostawiając cesjonariuszowi. Wierzytelność będąca przedmiotem obrotu ma swoje źródło w umowie
ubezpieczenia, przez którą ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić
określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się
zapłacić składkę. Przy ubezpieczeniu majątkowym świadczenie ubezpieczyciela polega w szczególności na zapłacie
określonego odszkodowania za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku (art. 805 KC). Przez
umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego
w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę
ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony (art. 822 § 1 KC). Zgodnie natomiast z treścią art. 35 ustawy z dnia
22.5.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze
Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t.j.: Dz.U. z 2018 r. poz. 473 ze zm.) ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów
mechanicznych jest objęta odpowiedzialność cywilna każdej osoby, która kierując pojazdem mechanicznym
w okresie trwania odpowiedzialności ubezpieczeniowej, wyrządziła szkodę w związku z ruchem tego pojazdu.
Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania,
z którego szkoda wynikła. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia
umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć,
gdyby mu szkody nie wyrządzono (art. 361 KC). Naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru
poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej.
Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla
zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia
w pieniądzu (art. 363 § 1 KC). Zgodnie z orzecznictwem sądowym, wysokość odszkodowania powinna odpowiadać
kosztom wyrównania uszczerbku, jaki się pojawił w majątku poszkodowanego w chwili wypadku komunikacyjnego.
Obejmuje to również np. uzasadnione i konieczne koszty holowania i postoju pojazdu, a także koszt wynajmu
pojazdu zastępczego i sporządzenia wyceny pojazdu uszkodzonego.

W dużym stopniu, zlecenie przedmiotowej ekspertyzy prywatnej ma na celu określenie poziomu opłacalności
inwestycji, jaką cesjonariusz ma zamiar dokonać nabywając wierzytelność, poprzez ustalenie wyceny
kosztów naprawy pojazdu oraz prawidłowe określenie wysokości szkody. Wątpliwość budzi jednak kwestia
zaliczania kosztów opinii prywatnej do elementów szkody, do której pokrycia zobowiązany jest ubezpieczyciel,
w sytuacji gdy cesjonariusz jako podmiot profesjonalny dysponuje wykwalifikowanym personelem i potrzebnym
oprogramowaniem, a tym samym jest on w stanie samodzielnie prawidłowo oszacować wysokość szkody. Pomimo
tej okoliczności, ograniczenie nabywcy wierzytelności możliwości odzyskania kosztów sporządzenia ekspertyzy,
doprowadziłoby do sytuacji, w której cesjonariuszowi przysługiwałoby niej praw, niż cedentowi.
W orzecznictwie sądowym przeważa jednocześnie pogląd, że opinia prywatna, której charakter ma przedmiotowa
ekspertyza, może być sporządzona na zlecenie strony postępowania, również na etapie przedsądowym. Nie jest ona
jednak dowodem, a wyrażeniem przez stronę jej stanowiska procesowego (art. 245 KPC). Ponadto, ciężar
udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne, którą w przedmiotowych
sprawach jest poszkodowany.
Skład 7 sędziów Izby Cywilnej Sądu Najwyższego 29.5.2019 r. podjął uchwałę w sprawie (III CZP 68/18), w której
stwierdził, że nabywcy - w drodze przelewu - wierzytelności o odszkodowanie za szkodę komunikacyjną
przysługuje od ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej zwrot uzasadnionych kosztów ekspertyzy
zleconej osobie trzeciej tylko wtedy, gdy jej sporządzenie było w okolicznościach sprawy niezbędne do
efektywnego dochodzenia odszkodowania.
Przedmiotowa uchwała mająca moc zasady prawnej niewątpliwie pozwoli na ujednolicenie praktyki orzeczniczej
w omawianym zakresie.
III CZP 68/18

Przedmiotowa uchwała mająca moc zasady prawnej niewątpliwie pozwoli na ujednolicenie praktyki orzeczniczej w omawianym zakresie. III CZP 68/18