Sprzedaż nieruchomości położonej na terenie parku narodowego

Tematyka: umowa sprzedaży, park narodowy, prawo pierwokupu, OchrPrzyrodU, LasU, Sąd Najwyższy

Umowę zobowiązującą sprzedaży na rzecz parku narodowego prawa własności nieruchomości, znajdującej
się w granicach tego parku, sporządza się pod warunkami, że żaden z kolejno uprawnionych do pierwokupu,
w tym na podstawie ustawy z 16.4.2004 r. o ochronie przyrody (t.j.: Dz.U. z 2018 r. poz. 1614 ze zm.; dalej
jako: OchrPrzyrodU) i ustawy z 28.9.1991 r. o lasach (t.j.: Dz.U. z 2018 r. poz. 2129 ze zm.; dalej jako: LasU),
nie wykona swego prawa – wynika z uchwały Sądu Najwyższego.
Stan faktyczny
A.B. - chciał zawrzeć z Parkiem Narodowym, na terenie którego położona jest należąca do niego nieruchomość,
umowę sprzedaży tej działki. Notariusz odmówił sporządzenia umowy warunkowej z uwzględnieniem prawa
pierwokupu przysługującego Skarbowi Państwa. Zgodnie z art. 10 ust. 5 OchrPrzyrodU oraz art. 37a ust. 1 LasU,
parkowi narodowemu lub Lasom Państwowym przysługuje prawo pierwokupu nieruchomości położonej w granicach
parku narodowego na rzecz Skarbu Państwa. Notariusz stwierdził, że dyrektor narodowego parku występuje tu
w podwójnej roli: jako przedstawiciel skarbu państwa a następnie w wyniku niewykonania prawa pierwokupu, jako
organ państwowej osoby prawnej. Jego zdaniem umowa warunkowa będzie wyrazem nadmiernego formalizmu,
w istocie będzie zawierała warunek nieistniejący.
Pytanie prawne i stanowisko SN
Spór skierowano do Sądu, który przedstawił Sądowi Najwyższemu pytanie prawne o następującej treści: Czy w celu
nabycia przez dyrektora parku narodowego na rzecz tego parku prawa własności nieruchomości leśnej
położonej w jego granicach, na podstawie umowy sprzedaży zawieranej z osobą fizyczną, notariusz powinien
sporządzić umowę bezwarunkową, czy też dla zachowania ważności konieczne jest sporządzenie umowy
warunkowej, wskazującej na prawa pierwokupu Skarbu Państwa ustanowione w art. 10 ust. 5 OchrPrzyrodU,
a następnie w art. 37a ust. 1 LasU?”
W uzasadnieniu pytania prawnego wskazano, że nadrzędnym celem OchrPrzyrodU jest poddanie szczególnym
zasadom określonych obszarów, na których ochronie podlegać powinna cała przyroda oraz walory krajobrazowe.
W celu jego realizacji dyrektor parku narodowego, jako organ dokonuje nabycia w ramach prawa pierwokupu na
rzecz Skarbu Państwa. W uzasadnieniu postanowienia wskazano, że zawarcie w umowie warunku pierwokupu
określonego w art. 10 ust. 5 OchrPrzyrodU, a następnie rezygnacja w imieniu Skarbu Państwa z jego wykonania
stanowiłoby w istocie poświadczenie tego, że parkowi narodowemu nieruchomość będąca przedmiotem umowy nie
jest potrzebna. Takie działanie skutkowałoby możliwością nabycia nieruchomości przez właściwą jednostkę Lasów
Państwowych, co w rezultacie prowadziłoby do rezygnacji z celu określonego w OchrPrzyrodU, ponieważ Lasy
Państwowe jest powołane do prowadzenia w imieniu Skarbu Państwa gospodarki leśnej, która może pozostawać
w sprzeczności z celami OchrPrzyrodU.
W ocenie Sądu, sposób uregulowania praw pierwokupu wskazuje jednoznacznie, że wolą ustawodawcy było
przyznanie priorytetu celom zawartym w OchrPrzyrodU przed celami LasU. W rezultacie właściwsze dla realizacji
nadrzędnego celu ustawodawcy byłoby zawarcie umowy bezwarunkowej, na podstawie której park narodowy nabyłby
od osoby fizycznej własność nieruchomości.
Sąd Najwyższy wyjaśnił, że nie można umowie sprzedaży działki leśnej położonej na terenie parku
narodowego pomijać prawa pierwokupu. Prawa te nie mogą być wykonywane jednocześnie, dlatego
konieczne zawarcie w umowie warunków określających kolejność ich wykonywania.
Uchwała SN z 14.6.2019 r., III CZP 6/19

Sąd Najwyższy wyjaśnił, że nie można umowie sprzedaży działki leśnej położonej na terenie parku narodowego pomijać prawa pierwokupu. Prawa te nie mogą być wykonywane jednocześnie, dlatego konieczne zawarcie w umowie warunków określających kolejność ich wykonywania. Uchwała Sądu Najwyższego z 14.6.2019 r., III CZP 6/19