Dorozumiana zgoda inwestora na zawarcie umowy z podwykonawcą

Na gruncie art. 6471 KC zgoda inwestora na zawarcie umowy z podwykonawcą może być wyrażona w dowolny sposób, w tym przez czynności konkludentne. Sprawa dotyczyła solidarnej odpowiedzialności inwestora i wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy. Stanowisko Sądu Okręgowego opierało się na analizie przepisów art. 6471 § 2-5 KC, które określają warunki konieczne do powstania tej odpowiedzialności.

Tematyka: umowa z podwykonawcą, zgoda inwestora, solidarna odpowiedzialność, art. 6471 KC, Sąd Okręgowy, SO, umowy podwykonawcze

Na gruncie art. 6471 KC zgoda inwestora na zawarcie umowy z podwykonawcą może być wyrażona
w dowolnym momencie czasowym. oraz w dowolnej formie, w tym przez czynności konkludentne, z których
wynika akceptacja inwestora dla danego podwykonawcy, za co może być uważany nawet sam fakt uznania
roszczenia podwykonawcy o zapłatę jego wynagrodzenia i dokonanie zapłaty przez inwestora.
Stan faktyczny sprawy
Na podstawie rozstrzygnięcia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w trybie przetargu ograniczonego
powód Skarb Państwa – Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad (zamawiający) zawarł umowę z konsorcjum
firm jako wykonawcą. Wykonawca (członkowie konsorcjum), zobowiązał się do wykonania robót budowlanych
polegających na budowie Autostrady. Generalny wykonawca inwestycji drogowej powierzone mu roboty budowlane
mógł realizować z wykorzystaniem własnych pracowników i własnego sprzętu, jak również z pomocą
podwykonawców. W związku z wykonaniem robót przez podwykonawcę i w związku z ich odbiorem na podstawie
obmiarów robót potwierdzonych przez Kierownika Budowy i w imieniu powoda przez Inżyniera Rezydenta,
podwykonawca wystawił faktury za wykonane prace. Brak zapłaty wynagrodzenia przez wykonawcę na rzecz
podwykonawcy skutkował złożeniem przez podwykonawcę do zamawiającego na podstawie art. 6471 § 5 KC
wniosku o wypłatę wynagrodzenia za wykonane prace. Po przeprowadzonej pozytywnej weryfikacji żądania
podwykonawcy w świetle zasad solidarnej odpowiedzialności z art. 6471 KC i na podstawie przedstawionych przez
niego dokumentów zamawiający uznaną należność wypłaciła.
Pozwem zamawiający wniósł o zasądzenie od pozwanych solidarnie na jego rzecz ww. kwoty wraz z ustawowymi
odsetkami. Powód podniósł, że solidarność po stronie pozwanych wynika z przepisu art. 141 ustawy z 29.1.2004 r. -
Prawo zamówień publicznych (t.j.: Dz.U. z 2018 r. poz. 1986 ze zm.; dalej jako: ZamPublU). Pozwani
zakwestionowali powództwo. Po pierwsze wskazali, iż powód nie był zobowiązany do dokonania zapłaty na rzecz
podwykonawcy zgodnie z art. 6471 § 5 KC. Po drugie podkreślili, że powód nie wykazał także spełnienia się
przesłanek swojego roszczenia regresowego względem pozwanych. Po trzecie podnieśli, iż powód dokonał płatności
na rzecz podwykonawcy niezgodnie z wymaganiami kontraktu ze względu na brak udokumentowania zasadności
żądań podwykonawcy dokumentami określonymi w kontrakcie.
Stanowisko SO
W uzasadnieniu do wydanego wyroku SO zaznaczył, że zasadniczy spór w przedmiotowej sprawie dotyczył kwestii
prawnych, w szczególności dotyczących właściwej interpretacji przepisów art. 6471 § 2-5 KC w ich brzmieniu na
dzień podpisania przez strony kontraktu. Uznając zasadność roszczenia SO wskazał, że zgodnie z art. 6471 § 5 KC,
w jego brzmieniu z daty podpisania przez strony umowy zawierający umowę z podwykonawcą, inwestor i wykonawca
ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez
podwykonawcę. Dokonując analizy przepisów art. 6471 § 2-5 KC, SO doszedł do wniosku, że d o powstania
odpowiedzialności solidarnej inwestora i generalnego wykonawcy wobec podwykonawcy potrzebne jest
spełnienie dwóch warunków: 1) zawarcie przez wykonawcę z podwykonawcą umowy, której przedmiotem jest
wykonanie robót budowlanych, przy czym wymagana jest forma pisemna umowy pod rygorem nieważności (art. 6471
§ 4 KC), 2) wyrażenie przez inwestora zgody na zawarcie tej umowy (art. 647 1 § 2 KC).
Odnosząc się do pierwszego z warunków SO orzekł, że przyjąć należy, iż umowa z podwykonawcą spełnia warunki
umowy podwykonawczej w rozumieniu art. 6471 § 5 KC, jeżeli prace zrealizowane przez podwykonawcę prowadzić
będą do końcowego wykonania danego obiektu, stanowiąc część składową finalnego rezultatu, to jest gdy rezultat
świadczenia podwykonawcy stanie się składnikiem świadczenia wykonawcy wobec inwestora w ramach umowy
o roboty budowlane, przy czym w sensie prawnym umowa taka nie musi być klasycznym przykładem umowy o roboty
budowlane, lecz może zostać zakwalifikowana także jako umowa o dzieło. Jak słusznie zauważył również SN
w uchwale z 29.9.2009 r. umowa o roboty budowlane wywodzi się historycznie z umowy o dzieło, mając także
charakter umowy rezultatu, a jej przedmiot spełnia wszystkie cechy dzieła. Dodatkowo, SO podkreślił, że tylko wtedy,
gdy rezultat świadczenia podwykonawcy wchodzi w skład obiektu stanowiącego przedmiot świadczenia wykonawcy
w ramach umowy o roboty budowlane, można usprawiedliwić nałożenie na inwestora obowiązku zapłaty
wynagrodzenia podwykonawcy, połączonego węzłem solidarności z obowiązkiem zapłaty wynagrodzenia
podwykonawcy przez wykonawcę. Aby więc podwykonawca skorzystał z dobrodziejstwa solidarnej
odpowiedzialności inwestora i wykonawcy, rezultat jego prac musi być uzewnętrzniony (jako wytwór realizowanej
przez niego klasycznej umowy o roboty budowlane, bądź jako efekt umowy o dzieło), a ponadto być niezbędną
częścią składową procesu budowlanego, którego realizacji podjęli się wykonawcy w ramach głównego kontaktu
podpisanego z inwestorem. Widoczny zmaterializowany wytwór prac podwykonawczych musi zatem składać się

ostatecznie na dany końcowy obiekt budowlany, odbierany po jego wykonaniu przez inwestora (art. 647 KC). SO
wskazał, że umowy spełniały warunki umowy podwykonawczej w opisanym wyżej znaczeniu. Po pierwsze spełniały
wymóg co do formy, w jakiej powinny były zostać zawarte pod rygorem nieważności, a mianowicie zostały one
zawarte na piśmie (6471 § 4 KC), a po drugie ich zmaterializowany przedmiot pozostawał w ścisłym związku
z obiektem budowlanym realizowanym w ramach kontraktu głównego. Finalny rezultat świadczenia podwykonawcy
został uzewnętrzniony zainstalowanymi w ramach jednego obiektu budowlanego (autostrady), a ponadto stanowił
niezbędną część składową procesu budowlanego, którego realizacji podjęli się wykonawcy w ramach głównego
kontaktu podpisanego z inwestorem. Ten materialny wytwór pracy podwykonawcy, zakwalifikowany przez SO jako
dzieło, złożył się ostatecznie na końcowy obiekt budowlany, bez którego nie mógłby zostać dokonany jego odbiór
przez inwestora (art. 647 KC), tym bardziej, że konstrukcja obiektu z art. 647 KC winna być zdaniem SO
rozumiana szerzej niż wynikałoby to z definicji obiektu w rozumieniu prawa budowlanego (wykładania
językowa), to jest powinna być traktowana jako efekt robót budowlanych stanowiący funkcjonalną całość
(wykładnia celowościowa).
Odnosząc się do drugiej przesłanki SO uznał, że wystąpiła w realiach przedmiotowej sprawy. SO zwrócił uwagę na
to, że zgoda inwestora na zawarcie przez wykonawcę umowy o roboty budowlane z podwykonawcą może być
wyrażona w sposób bierny (pasywny) oraz czynny (aktywny). Wyrażenie zgody w sposób bierny objawia się
brakiem zgłoszenia na piśmie sprzeciwu lub zastrzeżeń w terminie 14 dni od przedstawienia mu przez
wykonawcę umowy z podwykonawcą lub jej projektu, wraz z częścią dokumentacji dotyczącej wykonania
robót określonych w umowie lub projekcie (art. 6471 § 2 KC). Wyrażenie zgody w sposób czynny może nastąpić
w sposób wyraźny pisemnie lub ustnie albo poprzez inne zachowanie inwestora, które w sposób dostateczny ujawnia
jego wolę (art. 60 KC), w tym poprzez czynności faktyczne (w sposób dorozumiany), np. przez tolerowanie
podwykonawcy na placu budowy, dokonywanie wpisów w jego dzienniku budowy, odbieranie od niego robót oraz
dokonywanie podobnych czynności. Przepis art. 647 1 § 5 KC nie wiąże ponoszenia przez inwestora solidarnej
z wykonawcą odpowiedzialności wobec podwykonawcy z uprzednim przedstawieniem inwestorowi przez wykonawcę
umowy z podwykonawcą, ale wiąże tę odpowiedzialność z faktem wykonywania robót budowlanych przez
podwykonawcę.
SO uznał, że powód nie udzielił zgody na zawarcie umów podwykonawczych w sposób bierny, ale bez wątpienia
powód udzielił jej w sposób czynny - akceptowanie prac realizowanych przez ww. podwykonawcę na placu budowy,
zaniechanie występowania o jego usunięcie z placu budowy, czy też potwierdzanie przez przedstawicieli powoda na
placu budowy wykonania prac przez tego podwykonawcę objętych zarówno zakresem umów podwykonawczych,
których rodzaj i zakres mieścił się w zakresie przedmiotu kontraktu głównego. Udzielona zgoda powoda jako
inwestora miała zatem charakter czynny dorozumiany.
SO orzekł, że na gruncie art. 6471 KC zgoda inwestora na zawarcie umowy z podwykonawcą może być wyrażona
w dowolnym momencie czasowym oraz w dowolnej formie, w tym przez czynności konkludentne, z których wynika
akceptacja inwestora dla danego podwykonawcy, za co może być uważany nawet sam fakt uznania roszczenia
podwykonawcy o zapłatę jego wynagrodzenia i dokonanie zapłaty przez inwestora.
Przepis art. 6471 § 5 KC powoduje, że inwestor odpowiada za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy w taki
sam sposób jak bezpośredni kontrahent podwykonawcy. Zdaniem SO, nie da się przyjąć, że wysokość
wynagrodzenia ustalonego w umowie z inwestorem stanowi granicę odpowiedzialności inwestora. Przepis art. 647 1
KC ma charakter regulacji bezwzględniej obowiązującej, gdyż zgodnie z § 6 tego przepisu odmienne postanowienia
umów, o których mowa w tym artykule, są nieważne. Oznacza to, że wyłączona jest możliwość wprowadzania
postanowieniami umowy odmiennych zasad od wyrażonych w art. 6471 § 5 KC, czy to wyłączających
odpowiedzialność solidarną inwestora za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy, czy to ją modyfikujących
(ograniczających).
Wyrok SO (XXVC 1885/15) wpisuje się w dotychczasową linię orzeczniczą zgodnie z którą zgoda inwestora na
zawarcie przez wykonawcę umowy o roboty budowlane z podwykonawcą nie musi być wyrażona w szczególnej
formie, co oznacza, że zgodnie z ogólną regułą wyrażoną w art. 60 KC, może ona wynikać w sposób dorozumiany
także z każdego zachowania inwestora, które dostatecznie ujawnia jego wolę. SO w szczególności zauważył, że
wyrażenie zgody czynnej dorozumianej przez inwestora może się przejawiać, m.in. poprzez samo akceptowanie
przez niego prac realizowanych przez podwykonawcę.
Wyrok SO w Warszawie z 16.5.2019 r., XXVC 1885/15

Zgodnie z wyrokiem SO, zgoda inwestora na umowę z podwykonawcą może być wyrażona w sposób bierny lub czynny. SO uznał, że udzielenie zgody przez inwestora miało charakter czynny dorozumiany, co skutkowało solidarną odpowiedzialnością za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy. Przepis art. 6471 § 5 KC wyłącza możliwość zmiany zasad odpowiedzialności inwestora przez postanowienia umowy.