Roszczenie związane z działalnością gospodarczą

Czynności podejmowane przez podmiot gospodarczy trzeba uznać za wchodzące w zakres jego działalności gospodarczej wtedy, gdy pozostają w normalnym funkcjonalnym związku przyczynowym z tą działalnością, a w szczególności są podejmowane w celu realizacji zadań związanych z przedmiotem działalności tego podmiotu. Tylko wtedy, gdy nie są one dokonywane z zamiarem osiągnięcia tego celu i pozostają poza zakresem statutowego funkcjonowania podmiotu gospodarczego, jako dokonywane przy okazji jego prowadzenia, można je uznać za pozbawione cech działalności gospodarczej. Roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, jeżeli czynność powodująca przesunięcie majątkowe była związana z działalnością gospodarczą – orzekł Sąd Najwyższy.

Tematyka: działalność gospodarcza, roszczenie, bezpodstawne wzbogacenie, Sąd Najwyższy, skarga kasacyjna, przedawnienie

Czynności podejmowane przez podmiot gospodarczy trzeba uznać za wchodzące w zakres jego działalności gospodarczej wtedy, gdy pozostają w normalnym funkcjonalnym związku przyczynowym z tą działalnością, a w szczególności są podejmowane w celu realizacji zadań związanych z przedmiotem działalności tego podmiotu. Tylko wtedy, gdy nie są one dokonywane z zamiarem osiągnięcia tego celu i pozostają poza zakresem statutowego funkcjonowania podmiotu gospodarczego, jako dokonywane przy okazji jego prowadzenia, można je uznać za pozbawione cech działalności gospodarczej. Roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, jeżeli czynność powodująca przesunięcie majątkowe była związana z działalnością gospodarczą – orzekł Sąd Najwyższy.

 

1. Czynności podejmowane przez podmiot gospodarczy trzeba uznać za wchodzące w zakres jego
działalności gospodarczej wtedy, gdy pozostają w normalnym funkcjonalnym związku przyczynowym z tą
działalnością, a w szczególności są podejmowane w celu realizacji zadań związanych z przedmiotem
działalności tego podmiotu. Tylko wtedy, gdy nie są one dokonywane z zamiarem osiągnięcia tego celu
i pozostają poza zakresem statutowego funkcjonowania podmiotu gospodarczego, jako dokonywane przy
okazji jego prowadzenia, można je uznać za pozbawione cech działalności gospodarczej.
2. Roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia jest związane z prowadzeniem działalności
gospodarczej, jeżeli czynność powodująca przesunięcie majątkowe była związana z działalnością
gospodarczą – orzekł Sąd Najwyższy.
Opis stanu faktycznego
Sprawa kasacyjna dotyczyła powództwa V. Sp. z o.o. we W. przeciwko E. S.-F. o zapłatę. Pozwana do 2011 r. była
prezesem zarządu w powodowej spółce z o.o., a następnie do 2015 r. była pełnomocnikiem zarządu tej spółki.
Spółka na podstawie umowy dzierżawy zawartej z mężem pozwanej dzierżawiła nieruchomość, do której pozwanej
i jej mężowi przysługiwało prawo użytkowania wieczystego gruntu i własności budynków. W 2012 r. należny podatek
od tej nieruchomości i opłatę za użytkowanie wieczyste uiszczał mąż pozwanej, zgodnie z umową dzierżawy.
Następnie spółka zwracała mu kwotę zapłaconego podatku. Pozwana wydawała polecenia wypłaty z konta spółki
kolejnych rat podatku od tej nieruchomości na konto Urzędu Miejskiego, pomimo, że w tym samym czasie obowiązek
podatkowy realizował jej mąż. Z tytułu tych przelewów powstała nadpłata w łącznej kwocie 50 631 zł, która w związku
z wnioskiem pozwanej została zwrócona na jej konto. Strona powodowa dochodziła od pozwanej zwrotu tej kwoty
w oparciu o przepisy o świadczeniu nienależnym.
Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego zasądzającego od niej na rzecz strony
powodowej V. sp. z o.o. w W. kwotę 50 631 zł.
Strona pozwana skarżąca kasacyjnie zarzuciła Sądowi Apelacyjnemu, który oddalił jej apelację, naruszenie prawa
materialnego, tj. art. 118 KC poprzez jego błędną wykładnię i nieuwzględnienie podniesionego przez pozwaną
zarzutu przedawnienia roszczenia i pominięcie 3-letniego okresu przedawnienia w sytuacji, gdy roszczenie strony
powodowej, która jest przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą, jest roszczeniem związanym
z prowadzeniem tej działalności, niezależnie od tego, czy jest ono kierowane w stosunku do innego przedsiębiorcy,
czy też osoby niebędącej przedsiębiorcą.
Uzasadnienie SN
Na samym początku uzasadnienia Sąd Najwyższy przypomniał, że zgodnie z art. 3989 § 1 KPC, przyjmuje skargę
kasacyjną do rozpoznania, jeżeli w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, istnieje potrzeba wykładni
przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów,
zachodzi nieważność postępowania lub skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona. Tylko na tych przesłankach
Sąd Najwyższy może oprzeć rozstrzygnięcie o przyjęciu lub odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania. Co
więcej, dopuszczenie i rozpoznanie skargi kasacyjnej ustrojowo i procesowo jest uzasadnione jedynie
w takich przypadkach, w których mogą być zrealizowane jej funkcje publicznoprawne. Zatem nie w każdej
sprawie, skarga kasacyjna może być przyjęta do rozpoznania, ponieważ Sąd Najwyższy nie jest trzecią instancją
sądową i nie rozpoznaje sprawy, a jedynie skargę, będącą szczególnym i wyjątkowym środkiem zaskarżenia, co
więcej nie zawsze „dostępnym” dla stron.
Wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania skarżąca oparła na przesłance uregulowanej w art. 3989 § 1
pkt 4 KPC, czyli na oczywistej zasadności skargi kasacyjnej. Przesłanka ta w ocenie Sądy Najwyższego nie została
spełniona.
SN podkreślił, że oczywista zasadność zachodzi wówczas, gdy z jej treści, bez potrzeby głębszej analizy oraz
szczegółowych rozważań, wynika, że przytoczone podstawy kasacyjne uzasadniają uwzględnienie skargi.
W wypadku, gdy strona skarżąca twierdzi, że jej skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona, powinna przedstawić
argumentacje prawną, wyjaśniającą w czym ta oczywistość się wyraża oraz uzasadnić to twierdzenie. Powinna
w związku z tym wykazać kwalifikowaną postać naruszenia prawa materialnego i procesowego, polegającą na jego
oczywistości prima facie, przy wykorzystaniu podstawowej (nie specjalistycznej, pogłębionej) wiedzy prawniczej.
Przyjęcie przez Sąd Okręgowy i Apelacyjny ogólnego terminu przedawnienia, w kontekście stanu faktycznego
sprawy nie jawi się w przekonaniu Sądu Najwyższego jako oczywiste naruszenie art. 118 KC. Roszczenie to,



w kontekście zasad regulowania podatku od nieruchomości, w związku z zawartą umową dzierżawy oraz
okoliczności, które spowodowały pobranie przez pozwaną nadpłaty i zaniechanie jej zwrotu na konto strony
powodowej, a także z uwagi na osobę pozwanej w relacji do powodowej spółki i jej uprawnień do dysponowania
środkami pieniężnymi strony powodowej, nie pozostaje w normalnym związku przyczynowym z prowadzoną przez
powoda działalnością gospodarczą.
Sąd Najwyższy przypomniał, że czynności podejmowane przez podmiot gospodarczy można uznać za
wchodzące w zakres działalności gospodarczej wtedy, gdy pozostają w normalnym związku przyczynowym
z tą działalnością, a w szczególności są podejmowane w celu realizacji zadań z nią związanych. Przyjmuje się
też, że roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej,
jeżeli czynność powodująca przesunięcie majątkowe była związana z działalnością gospodarczą.
Sąd Najwyższy tym samym odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Mimo braku stricte rozważań merytorycznych, postanowienie SN przypomina, że podstawowym celem postępowania
kasacyjnego jest ochrona interesu publicznego przez zapewnienie jednolitości wykładni oraz wkład w rozwój prawa
i jurysprudencji. Podjęte w niniejszej sprawie zagadnienie niewątpliwie nieraz znajdowało odzwierciedlenie
w orzecznictwie. Problem o tyle istotny, że dotyczy przedawnienia, czyli w zasadzie zamknięcia drogi dochodzenia
roszczenia. Udowodnienie i przyjęcie krótszego okresu przedawnienia może doprowadzić do wygrania procesu.
Wydźwiękiem odmowy przyjęcia skargi do rozpoznania jest potwierdzenie braku wątpliwości co do tego, że
roszczenie tylko wtedy można uznać za niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej, gdy
czynność prawna będąca jego źródłem nie jest dokonywana z zamiarem osiągnięcia celu gospodarczego
i pozostaje poza zakresem statutowego funkcjonowania podmiotu gospodarczego, jako dokonywane tylko
przy okazji jego prowadzenia. Co warto jednak podkreślić, związek ten nie musi być bezpośredni, za czynności
związane z prowadzeniem działalności gospodarczej uznaje się czynności podejmowane w celu realizacji zadań
mieszczących się w przedmiocie tej działalności w sposób bezpośredni lub pośredni, pod takim warunkiem, że
pomiędzy przedmiotem działalności a czynnościami prowadzącymi do powstania roszczenia zachodzi normalny
i funkcjonalny związek. Sąd Najwyższy niejako potwierdził także pogląd, że roszczenia związane z prowadzeniem
działalności gospodarczej mogą wynikać z różnych zdarzeń prawnych, nie tylko z umów, ale i właśnie z nienależnego
świadczenia. Pewnego zaznaczenia wymaga jednak wskazanie, że warunek „związku z działalnością gospodarczą”
jest nieostry i na pewno nie ułatwia stosowania przepisów o przedawnieniu, a mimo orzeczeń sądowych takich jak
analizowane, nie raz jeszcze pojawią się poważne wątpliwości co do zakwalifikowania roszczenia według kryteriów
z art. 118 KC.
Postanowienie SN z 2.7.2019 r., V CSK 54/19







 

Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, podkreślając, że roszczenie tylko wtedy można uznać za niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej, gdy czynność prawna będąca jego źródłem nie jest dokonywana z zamiarem osiągnięcia celu gospodarczego i pozostaje poza zakresem statutowego funkcjonowania podmiotu gospodarczego. Decyzja ta potwierdza brak wątpliwości co do warunków związanych z roszczeniami w kontekście działalności gospodarczej.