Obowiązkowe oznaczenie kraju lub miejsca pochodzenia środka spożywczego

Na środkach spożywczych pochodzących z terytoriów okupowanych przez Państwo Izrael obowiązkowe jest umieszczenie oznaczenia danego terytorium oraz informacji o pochodzeniu z izraelskiego osiedla na tym terytorium. Sprawa dotyczyła interpretacji przepisów dotyczących oznaczania kraju lub miejsca pochodzenia środka spożywczego, mających zapobiegać wprowadzaniu konsumentów w błąd. Trybunał uznał, że oznaczenie kraju lub miejsca pochodzenia jest obowiązkowe w przypadkach, gdy jego zaniechanie może wprowadzić konsumenta w błąd co do rzeczywistego pochodzenia. Ponadto, Trybunał wskazał na konieczność interpretacji terminów 'kraj' i 'terytorium' zgodnie z unijnym Kodeksem celny, oraz na istotę precyzyjnego oznaczenia miejsca pochodzenia środka spożywczego.

Tematyka: oznaczenie kraju pochodzenia, oznaczenie miejsca pochodzenia, środki spożywcze, Państwo Izrael, osiedla izraelskie, Trybunał Sprawiedliwości, interpretacja przepisów, Kodeks celny, informacje dla konsumentów, ochrona konsumentów, wyrok TS

Na środkach spożywczych pochodzących z terytoriów okupowanych przez Państwo Izrael obowiązkowe jest umieszczenie oznaczenia danego terytorium oraz informacji o pochodzeniu z izraelskiego osiedla na tym terytorium. Sprawa dotyczyła interpretacji przepisów dotyczących oznaczania kraju lub miejsca pochodzenia środka spożywczego, mających zapobiegać wprowadzaniu konsumentów w błąd. Trybunał uznał, że oznaczenie kraju lub miejsca pochodzenia jest obowiązkowe w przypadkach, gdy jego zaniechanie może wprowadzić konsumenta w błąd co do rzeczywistego pochodzenia. Ponadto, Trybunał wskazał na konieczność interpretacji terminów 'kraj' i 'terytorium' zgodnie z unijnym Kodeksem celny, oraz na istotę precyzyjnego oznaczenia miejsca pochodzenia środka spożywczego.

Na środkach spożywczych pochodzących z terytoriów okupowanych przez Państwo Izrael należy umieścić
nie tylko oznaczenie danego terytorium, ale także informację o pochodzeniu z izraelskiego osiedla
znajdującego się na tym terytorium.
Stan faktyczny
Spór dotyczył obwieszczenia francuskiego ministra gospodarki, w którym zalecał on wskazanie, na środkach
spożywczych pochodzących z terytoriów okupowanych przez Izrael od 1967 r. oraz, w stosownych przypadkach,
z osiedli na tych terytoriach, danego terytorium oraz dodatkowo oznaczenia „osiedle izraelskie”.
Pytanie prejudycjalne
Czy art. 9 ust. 1 lit. i) w zw. z art. 26 ust. 2 lit. a) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1169/2011
z 25.10.2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności (Dz.Urz. L z 2011 r. Nr 304, s.
18) należy interpretować w ten sposób, że na środkach spożywczych pochodzących z terytorium okupowanego przez
Państwo Izrael należy zamieścić nie tylko oznaczenie tego terytorium, lecz również, w przypadku, gdy te środki
spożywcze pochodzą z osiedla izraelskiego znajdującego się na tym terytorium, informację o takim właśnie
pochodzeniu?
Stanowisko TS
Z art. 9 ust. 1 lit. i) rozporządzenia Nr 1169/2011 wynika, że oznaczenie kraju lub miejsca pochodzenia środka
spożywczego jest obowiązkowe, jeżeli zostało to przewidziane w art. 26 tego rozporządzenia. Zgodnie z art. 26 ust. 2
lit. a) oznaczenie kraju lub miejsca pochodzenia jest obowiązkowe w przypadkach, gdy jego zaniechanie tego
oznaczenia mogłoby wprowadzać konsumenta w błąd co do rzeczywistego kraju lub miejsca pochodzenia środka
spożywczego. W szczególności dotyczy to sytuacji, w której gdyby informacje towarzyszące środkowi spożywczemu
lub etykieta jako całość mogły sugerować, że dany środek spożywczy pochodzi z innego kraju lub miejsca.
Trybunał wskazał, że zawarte w art. 26 ust. 2 lit. a) rozporządzenia Nr 1169/2011 pojęcie „kraj pochodzenia” zostało
zdefiniowane w art. 2 ust. 3 tego rozporządzenia poprzez odesłanie do wspólnotowego Kodeksu celnego, który został
zastąpiony przez unijny Kodeks celny. Zgodnie z art. 60 unijnego Kodeksu celnego za towary pochodzące z danego
„kraju” lub „terytorium” są uznawane towary całkowicie uzyskane w tym kraju lub na tym terytorium czy też
poddane w nim ostatniemu istotnemu przetworzeniu lub obróbce. W odniesieniu do terminu „kraj”, TS
stwierdził, że jest on wielokrotnie stosowany w TUE i TFUE jako synonim terminu „państwo”. W związku z tym, w celu
zapewnienia spójnej interpretacji unijnego prawa, temu terminowi należy nadać takie samo znaczenie zarówno
w unijnym Kodeksie celnym, jak i w rozporządzeniu Nr 1169/2011. Ponadto, pojęcie „państwo” należy zaś rozumieć
jako oznaczające suwerenny podmiot, który w ramach swoich granic geograficznych sprawuje pełnię uprawnień
przyznanych takim podmiotom przez prawo międzynarodowe (wyrok Rada/Front Polisario, C-104/16 P, pkt 95).
W odniesieniu do terminu „terytorium” TS stwierdził, że z samego już alternatywnego sformułowania art. 60 unijnego
Kodeksu celnego wynika, że odnosi się on do podmiotów innych niż „kraje”, a zatem – innych niż „państwa”.
Z orzecznictwa TS wynika, że w skład takich podmiotów wchodzą w szczególności obszary geograficzne, które,
podlegając jurysdykcji lub odpowiedzialności międzynarodowej danego państwa, na mocy prawa międzynarodowego
mają status odrębny i różny od statusu tego państwa (wyrok Western Sahara Campaign UK, C-266/16, pkt 62–64).
Biorąc pod uwagę treść art. 60 unijnego Kodeksu celnego, przewidziany w art. 26 ust. 2 rozporządzenia Nr
1169/2011 obowiązek oznaczenia kraju pochodzenia środka spożywczego, w przypadku gdy zaniechanie tego
oznaczenia mogłoby wprowadzać konsumentów w błąd, zdaniem TS, powinien być stosowany nie tylko do środków
spożywczych pochodzących z danego „kraju”, ale również do środków spożywczych pochodzących z „terytoriów”.
W niniejszej sprawie będące przedmiotem postępowań głównych środki spożywcze pochodzą z „terytoriów
okupowanych przez Państwo Izrael od 1967 r.”, a w szczególności, jak stwierdzono w opinii ministerialnej,
z Zachodniego Brzegu, w tym ze Wschodniej Jerozolimy, oraz ze Wzgórz Golan. Zgodnie z zasadami
międzynarodowego prawa humanitarnego terytoria te podlegają ograniczonej jurysdykcji Państwa Izrael jako
mocarstwa okupacyjnego, ponieważ każde z nich ma swój własny status międzynarodowy, odmienny od statusu tego
państwa. Zachodni Brzeg Jordanu jest bowiem terytorium, w przypadku którego naród go zamieszkujący,
a mianowicie naród palestyński, korzysta z prawa do samostanowienia, o czym przypomniał Międzynarodowy
Trybunał Sprawiedliwości w swojej opinii doradczej z 2004 r. „Konsekwencje prawne budowy muru na okupowanych
terytoriach palestyńskich” (dalej jako: opinia z 2004 r.). Natomiast Wzgórza Golan stanowią część terytorium



Syryjskiej Republiki Arabskiej. W świetle powyższego TS uznał, że umieszczenie na środkach spożywczych takich
jak te będące przedmiotem postępowań głównych, oznaczenia, zgodnie z którym Państwo Izrael jest ich „krajem
pochodzenia”, choć środki te w rzeczywistości pochodzą z jednego z ww. terytoriów, mogłoby wprowadzać
konsumentów w błąd. Ponadto, w celu uniknięcia wprowadzenia konsumentów w błąd co do faktu, że Państwo
Izrael jest obecne na tych terytoriach jako władza okupacyjna, a nie jako suwerenny podmiot, zdaniem TS, za
konieczne należy uznać poinformowanie ich, że te środki spożywcze nie pochodzą z tego państwa. Trybunał
podkreślił, że nie można zaniechać oznaczenia terytorium pochodzenia środków spożywczych takich jak te będące
przedmiotem postępowań głównych, a zatem należy je uznać za obowiązkowe w oparciu o art. 9 i 26 rozporządzenia
Nr 1169/2011.
Jeśli chodzi o zawarte w art. 26 ust. 2 lit. a) rozporządzenia Nr 1169/2011 pojęcie „miejsce pochodzenia” TS uznał,
że należy je rozumieć jako odnoszące się do wszystkich poszczególnych obszarów geograficznych w obrębie
danego kraju lub terytorium pochodzenia środka spożywczego, z wyjątkiem adresu producenta.
W niniejszej sprawie pytanie prejudycjalne dotyczy ustalenia, czy rozporządzenie Nr 1169/2011 należy interpretować
w ten sposób, że oznaczenie, zgodnie z którym środek spożywczy został wyprodukowany w „osiedlu izraelskim”
znajdującym się na jednym z ww. terytoriów można uznać za oznaczenie miejsca pochodzenia w rozumieniu tego
rozporządzenia. Jeśli chodzi o termin „osiedle”, to, ze względu na jego rodzajowy charakter, TS stwierdził, że
prawdopodobnie nie odnosi się on do jednego miejsca, ale do szeregu miejscowości. Ponadto, ten termin w swoim
zwyczajowym znaczeniu ma wymiar demograficzny, wykraczający poza jego znaczenie geograficzne, ponieważ
odnosi się do ludności obcego pochodzenia. Jednakże TS uznał, że te czynniki nie mogą jednak stać na
przeszkodzie temu, aby termin „osiedle” mógł posłużyć do wskazania „miejsca pochodzenia” w rozumieniu
rozporządzenia Nr 1169/2011, pod warunkiem że w danej sytuacji odnosi się on do geograficznie określonego
miejsca. Zdaniem TS w tym przypadku oznaczenie, zgodnie z którym dany środek spożywczy pochodzi z „osiedla
izraelskiego” znajdującego się na jednym z ww. terytoriów można uznać za oznaczenie „miejsca pochodzenia”
w rozumieniu art. 26 ust. 2 lit. a) rozporządzenia Nr 1169/2011.
Trybunał stwierdził, że w przypadku gdy na danym środku spożywczym wyprodukowanym w osiedlu izraelskim
umieszczono oznaczenie jednego z ww. terytoriów nie wspominając o tym miejscu pochodzenia, konsumenci mogą
być skłonni sądzić, że ten środek spożywczy pochodzi, w przypadku Zachodniego Brzegu, od producenta
palestyńskiego lub, w przypadku Wzgórz Golan, od producenta syryjskiego. W tym zakresie pominięcie oznaczenia,
że dany środek spożywczy pochodzi z „osiedla izraelskiego” znajdującego się na jednym z ww. terytoriów może
wprowadzać konsumentów w błąd, sugerując im, że ten środek spożywczy pochodzi z miejsca innego niż jego
rzeczywiste miejsce pochodzenia. Za przyjęciem takiego stanowiska, zdaniem TS, przemawia cel rozporządzenia Nr
1169/2011, który, jak stwierdzono w jego art. 1 ust. 1, polega na zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony
konsumentów w zakresie informacji na temat środków spożywczych, przy uwzględnieniu istniejących między nimi
różnic percepcyjnych. Z art. 3 ust. 1 rozporządzenia Nr 1169/2011, jak również z motywów 3 i 4 tego rozporządzenia,
w świetle których należy interpretować ten przepis, wynika bowiem, że dzięki tym informacjom konsumenci muszą
mieć możliwość podjęcia świadomej decyzji, ze szczególnym uwzględnieniem uwarunkowań zdrowotnych,
ekonomicznych, środowiskowych, społecznych i etycznych. Zdaniem TS ze względu na niewyczerpujący charakter
tego wyliczenia, istotne mogą okazać się również inne względy, np. związane z poszanowaniem prawa
międzynarodowego.
Reasumując TS orzekł, że art. 9 ust. 1 lit. i) w zw. z art. 26 ust. 2 lit. a) rozporządzenia Nr 1169/2011 należy
interpretować w ten sposób, że na środkach spożywczych pochodzących z terytorium okupowanego przez
Państwo Izrael należy umieścić nie tylko oznaczenie tego terytorium, lecz również, w przypadku gdy takie
środki spożywcze pochodzą z miejscowości stanowiącej lub stanowiących osiedle izraelskie znajdujące się
na tym terytorium, informację o takim właśnie pochodzeniu.
Trybunał dokonał szerokiej wykładni art. 9 ust. 1 lit. i) i art. 26 ust. 2 lit. a) rozporządzenia Nr 1169/2011. W ocenie TS
mimo, że te przepisy odnoszą się do wskazania „kraju pochodzenia” lub „miejsca pochodzenia”, to w rozpatrywanej
w tej sprawie ustanawiają wymóg umieszczenia oznaczenia dotyczącego nie nie tylko tego, że dany środek
spożywczy pochodzi z jednego z okupowanych terytoriów, ale również, iż pochodzi on z „osiedla izraelskiego”, jeśli
dany produkt pochodzi z osiedla położonego na jednym z tych terytoriów. Trybunał podkreślił, że pominięcie tego
drugiego oznaczenia może wprowadzać konsumentów w błąd co do miejsca pochodzenia tego środka spożywczego.
Wyrok TS z 12.11.2019 r., Organisation juive européenne i Vignoble Psagot, C-363/18







Trybunał Sprawiedliwości uznał, że na środkach spożywczych pochodzących z terytorium okupowanego przez Państwo Izrael należy zamieścić oznaczenie tego terytorium oraz informację o pochodzeniu z osiedla izraelskiego na tym terytorium. Wyrok TS podkreślił konieczność dokładnego i precyzyjnego oznaczenia miejsca pochodzenia środka spożywczego, aby nie wprowadzać konsumentów w błąd co do faktycznego pochodzenia produktu.