SN: Roszczenie o odszkodowanie od osoby zajmującej lokal bez tytułu prawnego

W uchwale z 8.11.2019 r. (III CZP 28/19) SN wskazał, że roszczenie o odszkodowanie od osoby zajmującej lokal bez tytułu prawnego budzi szereg wątpliwości dotyczących legitymacji czynnej do wytoczenia powództwa. Autorzy pytają, czy roszczenie to powinno być traktowane jako roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z cudzej rzeczy, odszkodowanie za niewykonanie obowiązku zwrotu lokalu po zakończeniu stosunku prawego czy też wynikające ze szczególnego rodzaju czynu niedozwolonego. SN w swojej uchwale przywołuje również wcześniejsze stanowisko z 2015 r., wskazując na podstawę odpowiedzialności osoby zajmującej lokal zgodnie z przepisami KC.

Tematyka: SN, uchwała, roszczenie, odszkodowanie, lokal bez tytułu prawnego, legitymacja czynna, KC, OchrLokU, właściciel lokalu

W uchwale z 8.11.2019 r. (III CZP 28/19) SN wskazał, że roszczenie przewidziane w art. 18 ust. 1 OchrLokU
przysługuje osobie będącej właścicielem lokalu w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 2 Roszczenie z art. 18 ust. 1
OchrLokU w okresie, którego dotyczy żądanie pozwu.
Stanowisko SN jest wynikiem odpowiedzi na skierowanego do niego pytania w ramach zagadnienia
prawnego:
1. Czy roszczenie o odszkodowanie skierowane przeciwko osobie zajmującej lokal mieszkalny bez tytułu prawnego,
o którym mowa w art. 18 ust. 1 OchrLokU, z punktu widzenia legitymacji czynnej do wytoczenia powództwa, powinno
być traktowane w szczególności:
- jako szczególna postać roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z cudzej rzeczy, o którym mowa w art. 224-225
KC i w związku z tym legitymację czynną posiada wyłącznie właściciel lokalu, w rozumieniu przepisów KC, czy też
- jako roszczenie o odszkodowanie za niewykonanie obowiązku zwrotu rzeczy po zakończeniu stosunku prawnego
będącego podstawą korzystania z lokalu i w związku z tym legitymację czynną posiada właściciel w rozumieniu
przepisu art. 2 ust. 1 pkt 2 OchrLokU, czy też
- jako roszczenie o odszkodowanie wynikające ze szczególnego rodzaju czynu niedozwolonego w postaci posiadania
lokalu bez podstawy prawnej i w związku z tym legitymację czynną posiada podmiot, który w wyniku takiej sytuacji
poniósł szkodę?

2. W razie przyjęcia, że legitymację czynną w takiej sprawie ma właściciel lokalu w rozumieniu przepisów KC lub
w rozumieniu przepisu art. 2 ust. 1 pkt 2 OchrLokU - czy przekazanie przez właściciela w drodze umowy zawartej
przez niego z podmiotem trzecim właścicielskiego uprawnienia do pobierania pożytków jest równoznaczne
z przeniesieniem na ten podmiot również legitymacji czynnej w sprawie o roszczenie o którym mowa w art. 18 ust. 1
OchrLokU?

Wobec braku w chwili opracowywania niniejszego n.iusa pisemnego uzasadnienia uchwały, trudno stwierdzić jak SN
odniósł się do pozostałych wątpliwości wyrażonych w skierowanym do niego przez Sąd Okręgowy zagadnieniu
prawnym, dotyczących charakteru prawnego roszczenia. Niemniej jednak należy mieć na uwadze, że do problemu
tego SN odniósł się wyczerpująco już w uchwale z 21.10.2015 r. (III CZP 70/15), wskazując jako podstawę
odpowiedzialności osoby zajmującej lokal przepis art. 471 KC (odpowiedzialność ex contractu) za naruszenie
obowiązku zwrotu lokalu po wygaśnięciu tytułu prawnego do korzystania z niego, zmodyfikowana postanowieniami
dotyczącymi wysokości (odpowiadającej wysokości czynszu - art. 18 ust. 1 OchrLokU) i sposobu spełniania
świadczenia (co miesiąc - art. 18 ust. 1 OchrLokU) odszkodowawczego.
SN rozstrzygnął jednakże kwestię legitymacji czynnej w procesie o zapłatę odszkodowania z art. 18 ust. 1 OchrLokU
przesądzając po pierwsze, że przysługuje osobie będącej właścicielem lokalu w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 2 tej
ustawy, a więc wynajmującemu lub innej osobie, z którą wiąże lokatora stosunek prawny uprawniający go do
używania lokalu, a po drugie wskazując wprost, że roszczenie to przysługuje w odniesieniu do okresu istnienia
takiego prawa do nieruchomości (o ile tak właśnie prawidłowo należy odczytać sformułowanie: „w okresie, którego
dotyczy żądanie pozwu”).
Uchwała SN z 8.11.2019 r., III CZP 28/19

Uchwała SN z 8.11.2019 r. (III CZP 28/19) przyniosła wyjaśnienie dotyczące legitymacji czynnej do wytoczenia powództwa o odszkodowanie od osoby zajmującej lokal bez tytułu prawnego. Niejasności dotyczące charakteru prawnego roszczenia pozostają jednak wciąż nierozstrzygnięte ze względu na brak pisemnego uzasadnienia. Autorzy uchwały nawiązują również do wcześniejszego stanowiska SN z 2015 r., które wyjaśniało podstawę odpowiedzialności osoby zajmującej lokal zgodnie z przepisami KC.