Zwrot kosztów prywatnej ekspertyzy w przypadku szkód komunikacyjnych
Poszkodowanemu oraz cesjonariuszowi roszczeń odszkodowawczych z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje zwrot kosztów tzw. prywatnej opinii (ekspertyzy) rzeczoznawcy, jeżeli jej sporządzenie było niezbędne do efektywnego dochodzenia odszkodowania – podjął uchwałę Sąd Najwyższy (III CZP 99/18). Uchwała SN dokładnie analizuje kwestię zwrotu kosztów ekspertyzy w przypadku szkód komunikacyjnych.
Tematyka: zwrot kosztów, prywatna ekspertyza, szkody komunikacyjne, Sąd Najwyższy, orzecznictwo, odpowiedzialność cywilna
Poszkodowanemu oraz cesjonariuszowi roszczeń odszkodowawczych z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje zwrot kosztów tzw. prywatnej opinii (ekspertyzy) rzeczoznawcy, jeżeli jej sporządzenie było niezbędne do efektywnego dochodzenia odszkodowania – podjął uchwałę Sąd Najwyższy (III CZP 99/18). Uchwała SN dokładnie analizuje kwestię zwrotu kosztów ekspertyzy w przypadku szkód komunikacyjnych.
Poszkodowanemu oraz cesjonariuszowi roszczeń odszkodowawczych z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje od ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej zwrot kosztów tzw. prywatnej opinii (ekspertyzy) rzeczoznawcy, jeżeli jej sporządzenie było niezbędne do efektywnego dochodzenia odszkodowania – podjął uchwałę Sąd Najwyższy (III CZP 99/18). Opis stanu faktycznego Uchwała Sądu Najwyższego podjęta została w związku z wystąpieniem Rzecznika Finansowego, który we wniosku z 16.11.2018 r. (RF/322/18) zadał następujące pytania prawne: „Czy w świetle art. 34 ust. 1 w zw. z art. 36 ustawy z 9.2.2018 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. z 2018 r. poz. 473) oraz art. 361 § 1 i § 2 ustawy z 10.5.2018 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. z 2018 r. poz. 1025), koszt prywatnej ekspertyzy rzeczoznawcy poniesiony przez poszkodowanego w celu ustalenia wysokości szkody bądź odpowiedzialności ubezpieczyciela w toku postępowania likwidacyjnego (przedsądowego) podlega kompensacie w ramach odpowiedzialności gwarancyjnej ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz czy analogicznej kompensacie w powyższym zakresie podlega również koszt prywatnej ekspertyzy rzeczoznawcy poniesiony przez cesjonariusza, który nabył od poszkodowanego wierzytelność odszkodowawczą?” Stanowisko Rzecznika Finansowego Rzecznik Finansowy wskazał, że z analizy orzecznictwa sądowego wynikają niejednoznaczność i rozbieżności interpretacyjne w zakresie zasądzania wydatków poniesionych przez poszkodowanych lub cesjonariuszy na sporządzenie tzw. prywatnej ekspertyzy rzeczoznawcy w toku postępowania likwidacyjnego, które jest postępowaniem przedsądowym. Ponadto, rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych występują także wtedy, gdy w drodze cesji dochodzi do nabycia wierzytelności odszkodowawczej obejmującej koszty prywatnej opinii rzeczoznawcy przez przedsiębiorców zajmujących się zawodowo pozyskiwaniem roszczeń odszkodowawczych od poszkodowanych. W jego ocenie, koszty te, jeżeli były uzasadnione i konieczne, mieszczą się w granicach wyznaczonych przez art. 361 § 1 KC. Uznał też, że skoro wraz z wierzytelnością nabytą na podstawie art. 509 KC przechodzą na cesjonariusza na podstawie art. 509 § 2 KC wszelkie związane z nią prawa, to w ich skład, co do zasady, wchodzi także prawo do żądania od ubezpieczyciela w ramach odszkodowania zwrotu kosztów opinii rzeczoznawcy. Stanowisko SN Sąd Najwyższy wskazał, że niezależnie od rozbieżności występujących w orzecznictwie sądów powszechnych, prezentowane stanowisko, które zajął Rzecznik Finansowy należy uznać za słuszne. W zakresie pierwszej części zagadnienia prawnego, dotyczącej samej możliwości dochodzenia roszczenia z tytułu kosztów ekspertyzy prywatnej, SN przychylił się do stanowiska, zgodnie z którym odszkodowanie przysługujące z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów może obejmować także koszty ekspertyzy wykonanej na zlecenie poszkodowanego. Warunkiem jest ich konieczność i obiektywne uzasadnienie. Więcej uwagi Sąd Najwyższy poświęcił natomiast kwestii cesji roszczeń z tego tytułu. Mając na względzie rozbieżności orzecznicze, SN przyjął, że nabywcy wierzytelności o odszkodowanie za szkodę komunikacyjną przysługuje od ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej zwrot uzasadnionych kosztów ekspertyzy zleconej osobie trzeciej tylko wtedy, gdy jej sporządzenie było w okolicznościach sprawy niezbędne do efektywnego dochodzenia odszkodowania. Sąd Najwyższy posłużył się przy tym analogicznymi przykładami, np. wchodzenia w skład szkody objętej odszkodowaniem z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone osobom trzecim w wypadkach komunikacyjnych kosztów najmu przez poszkodowanego pojazdu zastępczego za pojazd uszkodzony. Analizując natomiast zagadnienie pod względem prawnym przypomniał, że gwarancyjna odpowiedzialność ubezpieczyciela, pomimo swoistych modyfikacji, nie może być całkowicie oderwana od ogólnych zasad odpowiedzialności odszkodowawczej uregulowanej w prawie cywilnym. Posługując się kodeksowymi zasadami odpowiedzialności odszkodowawczej SN przyjął, że uzasadniony jest wniosek, iż zlecenie przez poszkodowanego osobie trzeciej ekspertyzy na potrzeby dochodzenia odszkodowania od ubezpieczyciela pozostaje w normalnym związku przyczynowym w rozumieniu art. 361 § 1 KC z wypadkiem komunikacyjnym, a jej koszt wchodzi w określony w art. 361 § 2 KC zakres szkody objętej należnym odszkodowaniem od ubezpieczonego i tym samym od ubezpieczyciela, jeżeli w stanie faktycznym sprawy, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności, zlecenie ekspertyzy, jak i jej koszt były celowe, niezbędne, konieczne, racjonalne oraz wystarczająco uzasadnione z punktu widzenia efektywnej realizacji roszczenia odszkodowawczego; zaś żądanie zwrotu tych kosztów zostaje przeniesione na cesjonariusza jako integralna część roszczenia o naprawienie szkody. W prawie cywilnym obowiązuje zasada pełnego odszkodowania wyrażona w art. 361 § 2 KC, a zatem ubezpieczyciel, który odpowiada z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej tak jak ubezpieczony, również odpowiada za całą szkodę w granicach adekwatnego związku przyczynowego. Dla rozstrzygnięcia przedstawionych wątpliwości prawnych, zwłaszcza tych dotyczących uprawnień cesjonariusza, konieczna była analiza tego, czy sam poszkodowany, jeśli zlecił ekspertyzę podmiotowi fachowemu, może być uprawniony do otrzymania zwrotu poniesionych w związku z tym kosztów od ubezpieczyciela. Sąd Najwyższy udzielił jasnej i klarownej odpowiedzi, że koszty takie (tak samo jak koszty porady prawnej udzielonej w związku ze zdarzeniem komunikacyjnym) podlegają zwrotowi, o ile były w danych okolicznościach uzasadnione i konieczne. Regułą jest więc możliwość ich kompensaty, zaś to indywidualny stan faktyczny pozwala zasądzić ich zwrot. Można skonstatować, że kwestia cesji niczego nie zmienia, gdyż i tu rozpatrzeniu podlega przesłanka zasadności poniesienia kosztów. Zwrot bowiem będzie uzasadniony wówczas, gdy opinia służy dochodzeniu roszczenia o odszkodowanie wcześniej przez osobę bezpośrednio poszkodowaną, a następnie przez cesjonariusza; nie może więc wynikać wyłącznie z umowy przelewu – w celu oceny ryzyka, jakie wiąże się z nabywaną wierzytelnością. Uchwała SN (7) z 2.9.2019 r., III CZP 99/18
Sąd Najwyższy wskazał, że nabywcy wierzytelności o odszkodowanie za szkodę komunikacyjną przysługuje od ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej zwrot uzasadnionych kosztów ekspertyzy zleconej osobie trzeciej tylko wtedy, gdy jej sporządzenie było w okolicznościach sprawy niezbędne do efektywnego dochodzenia odszkodowania. Uchwała SN (7) z 2.9.2019 r., III CZP 99/18 jest ważnym orzeczeniem w kontekście zwrotu kosztów ekspertyzy w przypadku szkód komunikacyjnych.