Podział kosztów zużycia energii cieplnej we wspólnotach mieszkaniowych

Właściciele mieszkań w budynku z wspólnotą mieszkaniową przyłączonym do sieci ciepłowniczej mogą mieć spory dotyczące kosztów ogrzewania. Czy obowiązek uczestniczenia w kosztach zużycia energii cieplnej jest zgodny z prawem unijnym? Trybunał Sprawiedliwości uznał, że właściciele mogą ponosić te koszty nawet jeśli nie zamawiali dostarczenia ogrzewania do swoich mieszkań.

Tematyka: podział kosztów, zużycie energii cieplnej, wspólnota mieszkaniowa, centralne ogrzewanie, Trybunał Sprawiedliwości

Właściciele mieszkań w budynku, w którym jest wspólnota mieszkaniowa, przyłączonym do sieci
ciepłowniczej, są zobowiązani do uczestniczenia proporcjonalnie w kosztach ogrzewania w częściach
wspólnych budynku.
Stan faktyczny
Spory pomiędzy, po pierwsze, EVN Bulgaria Toplofikatsia EAD (dalej jako: EVN) a N.S. Dimitrovą, a po drugie,
Toplofikatsia Sofia EAD a M.S. Dimitrovem, dotyczących odmowy zapłaty przez te osoby faktur za ogrzewanie.
Kwestionują one sporne faktury, twierdząc, że – pomimo iż ich budynek, w którym jest wspólnota mieszkaniowa, jest
zasilany siecią ciepłowniczą, to nie wyrazili oni zgody na odbiór centralnego ogrzewania i nie korzystają z niego
w swoich mieszkaniach.
Pytania prejudycjalne
- Czy art. 27 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z 25.10.2011 r. w sprawie praw konsumentów
(Dz.Urz. L z 2011 r. Nr 304, s. 64) w zw. z art. 5 ust. 1 i 5 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/29/WE
z 11.5.2005 r. dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec
konsumentów na rynku wewnętrznym (Dz.Urz. L z 2005 r. Nr 149, s. 22) należy interpretować w ten sposób, że stoi
on na przeszkodzie przepisom krajowym, które przewidują, że właściciele mieszkań w budynku, w którym jest
wspólnota mieszkaniowa, przyłączonym do sieci ciepłowniczej są zobowiązani do uczestniczenia w kosztach zużycia
energii cieplnej w częściach wspólnych i w instalacji wewnętrznej w budynku, chociaż indywidualnie nie zamawiali
dostarczenia ogrzewania i nie używają go w swoich mieszkaniach?
- Czy art. 13 ust. 2 dyrektywy 2006/32 i art. 10 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE
z 25.10.2012 r. w sprawie efektywności energetycznej (Dz.Urz. L z 2012 r. Nr 315, s. 1) należy interpretować w ten
sposób, że stoją one na przeszkodzie przepisom krajowym, które przewidują, iż w budynku wspólnoty mieszkaniowej
rachunki dotyczące zużycia energii cieplnej przez instalację wewnętrzną są ustalane, dla każdego właściciela
w budynku, proporcjonalnie do ogrzewanej objętości jego mieszkania?
Stanowisko TS
Niezamówione świadczenia
Zgodnie z art. 27 dyrektywy 2011/83 konsument jest zwolniony z obowiązku jakiejkolwiek zapłaty w przypadkach
niezamówionego dostarczania towarów, wody, gazu, energii elektrycznej, dostarczania ogrzewania sieciowego lub
dostarczania treści cyfrowych, lub niezamówionego świadczenia usług, zakazanych na mocy art. 5 ust. 5 i pkt 29
załącznika I do dyrektywy 2005/29, a brak odpowiedzi konsumenta w takim przypadku niezamówionej dostawy lub
świadczenia nie stanowi zgody. Z motywu 60 dyrektywy 2011/83 wynika, że ta praktyka stanowi nieuczciwą
praktykę handlową zakazaną przez dyrektywę 2005/29.
Niezamówione świadczenia zostały zdefiniowane w tym motywie jako dostarczanie konsumentom niezamówionych
towarów lub świadczenie na ich rzecz niezamówionych usług. Trybunał wskazał w tym względzie, że „niezamówioną
dostawę” w rozumieniu pkt 29 załącznika I do dyrektywy 2005/29, do którego odesłanie zawiera art. 27 dyrektywy
2011/83, stanowi w szczególności zachowanie przedsiębiorcy polegające na żądaniu od konsumenta zapłaty za
produkt lub usługę, które zostały dostarczone temu konsumentowi, przy czym konsument ten ich nie zamówił (wyrok
Wind Tre i Vodafone Italia, C-54/17 i C‑ 55/17, pkt 43).
W rozpatrywanej sprawie z bułgarskich przepisów wynika, że dostarczanie ogrzewania w budynku, w którym jest
wspólnota mieszkaniowa, wynika z zamówienia złożonego w imieniu wszystkich współwłaścicieli, zgodnie
z zasadami szczególnymi przewidzianymi w prawie krajowym odnośnie do wspólnoty. Odnosząc się do okoliczności,
że zainteresowani współwłaściciele nie uczestniczyli w podjęciu odpowiedniej uchwały zgromadzenia ogólnego
współwłaścicieli lub się jej sprzeciwili, Trybunał uznał, że w sporze dotyczącym obowiązku zapłaty wynikającego
z takiej uchwały, stając się współwłaścicielem budynku i pozostając nim, każdy ze współwłaścicieli zgadza się
podporządkować wszystkim przepisom aktu prawnego regulującego daną współwłasność oraz uchwałom podjętym
przez zgromadzenie ogólne współwłaścicieli tego budynku (wyrok Kerr, C-25/18, pkt 29). W ocenie TS w tych
okolicznościach zaopatrzenia w energię cieplną instalacji wewnętrznej i, w konsekwencji, części wspólnych budynku,
w którym jest wspólnota mieszkaniowa, dokonywanego w następstwie podjętej przez wspólnotę mieszkaniową
danego budynku uchwały o przyłączeniu go do ogrzewania sieciowego, nie można uznać za niezamówioną dostawę
ogrzewania sieciowego w rozumieniu art. 27 dyrektywy 2011/83.

Trybunał orzekł, że art. 27 dyrektywy 2011/83 w zw. z art. 5 ust. 1 i 5 dyrektywy 2005/29 należy interpretować
w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie przepisom krajowym, które przewidują, iż właściciele mieszkań
w budynku, w którym jest wspólnota mieszkaniowa, przyłączonym do sieci ciepłowniczej są zobowiązani do
uczestniczenia w kosztach zużycia energii cieplnej w częściach wspólnych i w instalacji wewnętrznej
w budynku, chociaż indywidualnie nie zamawiali dostarczenia ogrzewania i nie używają go w swoich
mieszkaniach.
Metoda ustalenia zużycia energii cieplnej
Przepis art. 13 ust. 2 dyrektywy 2006/32 stanowi, że państwa członkowskie zapewniają, aby w odpowiednich
przypadkach rachunki wystawiane przez dystrybutorów energii, operatorów systemu dystrybucji i przedsiębiorstwa
prowadzące detaliczną sprzedaż energii opierały się na rzeczywistym zużyciu energii. W związku z tym, jak
zauważył rzecznik generalny w pkt 74 opinii, użycie w tym przepisie wyrażenia „w odpowiednich przypadkach”
wskazuje, że należy je rozumieć w związku z art. 13 ust. 1 tej dyrektywy. Trybunał wskazał, że szczególna sytuacja
budynków, w których jest wspólnota mieszkaniowa, zaopatrywanych przez sieć ciepłowniczą została
uwzględniona przez unijnego prawodawcę w dyrektywie 2012/27. Chociaż art. 9 ust. 3 akapit drugi tej dyrektywy
przewiduje, że państwa członkowskie powinny zapewnić, aby liczniki zużycia indywidualnego zostały zamontowane
w takich budynkach najpóźniej w dniu 31.12.2016 r., to w tym przepisie uściślono, że w przypadku gdy zastosowanie
indywidualnych liczników nie jest technicznie wykonalne lub nie jest opłacalne, do pomiarów zużycia energii cieplnej
na każdym grzejniku stosowane są indywidualne podzielniki kosztów ciepła, chyba że dane państwo członkowskie
wykaże, że montaż takich podzielników kosztów ciepła nie byłby opłacalny. W takich przypadkach można rozważyć
alternatywne opłacalne sposoby pomiaru zużycia energii cieplnej.
Z akt rozpatrywanej sprawy wynika, że w budynkach wspólnoty mieszkaniowej nie możliwe jest pełne
zindywidualizowanie rachunków dotyczących ogrzewania, w szczególności w odniesieniu do instalacji wewnętrznej
i części wspólnych. W odniesieniu w szczególności do instalacji wewnętrznej z informacji tych wynika, że może
okazać się trudne, a wręcz niemożliwe, jak twierdzi EVN, dokładne określenie ilości ciepła wyemitowanego przez tę
instalację w każdym mieszkaniu. Ilość ta obejmuje bowiem nie tylko ciepło wyemitowane wewnątrz danego
mieszkania przez fizyczne elementy instalacji wewnętrznej, takie jak przewody i rury przechodzące przez to
mieszkanie, lecz również wymianę cieplną pomiędzy pomieszczeniami ogrzewanymi i pomieszczeniami
nieogrzewanymi. Trybunał wskazał, że technicznie trudne jest umożliwienie indywidualnego określenia
dokładnego zużycia przez każdego mieszkańca danego budynku, w którym jest wspólnota mieszkaniowa, energii
cieplnej emitowanej przez instalację wewnętrzną
W odniesieniu do metody obliczania opłat za zużycie energii cieplnej w budynkach, w których jest wspólnota
mieszkaniowa, TS wskazał, że państwa członkowskie dysponują szerokim zakresem swobody. W związku z tym
art. 9 ust. 3 akapit trzeci dyrektywy 2012/27 przewiduje, że państwa członkowskie mają możliwość wprowadzenia
przejrzystych zasad podziału kosztów zużycia energii cieplnej lub ciepłej wody, w szczególności w celu odróżnienia
kosztów wynikających ze zużycia, odpowiednio, ciepłej wody na potrzeby domowe, strat energii cieplnej w instalacji
w budynku energii cieplnej do celów ogrzewania powierzchni wspólnych i energii cieplnej do celów ogrzewania
mieszkań. W rozpatrywanej sprawie przepisy krajowe wydają się odpowiadać wytycznym zawartym w art. 9 ust. 3
akapit trzeci dyrektywy 2012/27, ponieważ przewidują one, że koszty związane ze zużyciem energii cieplnej są
rozdzielane pomiędzy koszty odpowiadające ciepłu emitowanemu przez instalację wewnętrzną, koszty związane
z energią cieplną przeznaczoną do ogrzewania wspólnych części i koszty energii cieplnej przeznaczonej do
ogrzewania nieruchomości indywidualnych.
Trybunał orzekł, że art. 13 ust. 2 dyrektywy 2006/32 i art. 10 ust. 1 dyrektywy 2012/27 należy interpretować
w ten sposób, iż nie stoją one na przeszkodzie przepisom krajowym, które przewidują, że w budynku
wspólnoty mieszkaniowej rachunki dotyczące zużycia energii cieplnej przez instalację wewnętrzną są
ustalane, dla każdego właściciela mieszkania w budynku, proporcjonalnie do ogrzewanej objętości jego
mieszkania.
Trybunał uznał, że właściciele mieszkań w budynku, w którym jest wspólnota mieszkaniowa, są zobowiązani do
ponoszenia kosztów wspólnych wynikających z uchwały w tej wspólnoty. Dotyczy to również, rozpatrywanych
w niniejszym wyroku, kosztów zużycia energii cieplnej w częściach wspólnych i w instalacji wewnętrznej w budynku,
nawet gdy właściciele mieszkań nie zamawiali dostarczenia ogrzewania i nie używają go w swoich mieszkaniach.
Trybunał przyznał, że chociaż celem unijnych regulacji jest, aby rachunki wystawiane przez dystrybutorów energii,
operatorów systemu dystrybucji i przedsiębiorstwa prowadzące detaliczną sprzedaż energii opierały się na
rzeczywistym zużyciu energii, to tylko wówczas gdy jest to technicznie możliwe. Zatem, biorąc pod uwagę szeroki
zakres swobody przyznany państwom członkowskim, trafnie uznał TS, że dyrektywa 2006/32 i dyrektywa 2012/27 nie
stoją na przeszkodzie temu, aby w krajowym prawie uregulowane było obliczanie ciepła emitowanego przez
instalację wewnętrzną w sposób proporcjonalny do ogrzewanej objętości każdego mieszkania.
Wyrok TS z 5.12.2019 r., EVN Bulgaria Toplofikatsia, C-708/17 i C-725/17

Trybunał Sprawiedliwości interpretuje, że właściciele mieszkań w budynkach z wspólnotami mieszkaniowymi są zobowiązani do kosztów zużycia energii cieplnej w częściach wspólnych, nawet jeśli nie korzystają z centralnego ogrzewania. Decyzje dotyczące podziału tych kosztów zależą od prawa krajowego.