Wcześniejsza spłata kredytu konsumenckiego oznacza zwrot części prowizji przez bank

Sąd Najwyższy uznał, że wcześniejsza spłata kredytu konsumenckiego uprawnia konsumenta do obniżenia całkowitego kosztu kredytu, włącznie z prowizją za udzielenie kredytu. W kontrowersyjnej sprawie dotyczącej zwrotu części prowizji przez Bank "A." S.A. po wcześniejszej spłacie kredytu konsolidacyjnego przez małżonków W., Sąd Najwyższy podjął decyzję, która może wpłynąć na interpretację przepisów dotyczących kredytów konsumenckich.

Tematyka: spłata kredytu konsumenckiego, zwrot prowizji, interpretacja prawa, Sąd Najwyższy, kredyt konsolidacyjny

Sąd Najwyższy uznał, że wcześniejsza spłata kredytu konsumenckiego uprawnia konsumenta do obniżenia całkowitego kosztu kredytu, włącznie z prowizją za udzielenie kredytu. W kontrowersyjnej sprawie dotyczącej zwrotu części prowizji przez Bank "A." S.A. po wcześniejszej spłacie kredytu konsolidacyjnego przez małżonków W., Sąd Najwyższy podjął decyzję, która może wpłynąć na interpretację przepisów dotyczących kredytów konsumenckich.

Przewidziane w art. 49 ust. 1 ustawy z 12.5.2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j.: Dz.U. 2019 r. poz. 1083 ze
zm.; dalej jako: KredytKonsU) uprawnienie konsumenta do obniżenia całkowitego kosztu kredytu
w przypadku jego spłaty w całości przed terminem określonym w umowie obejmuje także prowizję za
udzielenie kredytu – uznał Sąd Najwyższy.
Stan faktyczny
M.W. i K.W. zawarli z Bankiem „A.” S.A. umowę kredytu konsolidacyjnego obejmującego kwotę 153 tys. zł, którego
spłata została rozłożona na 12 lat. Małżonkowie W. spłacili całość zobowiązania po upływie 9 miesięcy od zawarcia
umowy i zażądali od banku zwrotu części prowizji wynoszącej 11% kwoty udzielonego kredytu. Jako podstawę
prawną roszczenia wskazali art. 49 KredytKonsU, zgodnie z którym w przypadku spłaty całości kredytu przed
terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który
skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą. W przypadku spłaty części
kredytu przed terminem określonym w umowie powyższe rozwiązanie stosuje się odpowiednio. Bank „A.” S.A.
odmówił wypłaty żądanej kwoty twierdząc, że art. 49 ust. 1 KredytKonsU nie dotyczy prowizji, stanowi ona bowiem
wynagrodzenie za jednorazowe czynności związane z przyznaniem kredytu i obejmuje m.in. rozpatrzenie wniosku
kredytowego, ocenę zdolności kredytowej i przygotowanie umowy.
Sad I instancji uwzględnił powództwo małżonków W. i zobowiązał Bank „A.” S.A. do zwrotu części prowizji w kwocie
ponad 15,5 tys. zł, powołując się m.in. na wspólne stanowisko Rzecznika Finansowego i Prezesa Urzędu Ochrony
Konsumentów i Konkurencji z 16.5.2016 r., którzy uznali, że art. 49 ust. 1 KredytKonsU należy rozumieć w ten
sposób, że w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego następuje obniżenie wszystkich możliwych
kosztów takiego kredytu, niezależnie od ich charakteru i niezależnie od tego, kiedy koszty te zostały faktycznie
poniesione przez kredytobiorcę a redukcja ta ma charakter proporcjonalny, tj. odnosi się do okresu od dnia faktycznej
spłaty kredytu do dnia ostatecznej spłaty określonej w umowie.
Rozpoznający apelację pozwanego Sąd II instancji przedstawił Sądowi Najwyższemu pytanie prawne o następującej
treści: Czy prowizja za udzielenie kredytu konsumenckiego jest kosztem dotyczącym całego okresu
obowiązywania umowy, który w przypadku spłaty kredytu przed terminem określonym w umowie ulega
obniżeniu na podstawie art. 49 ust. 1 ustawy z 12.5.2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. Nr 126, poz. 715
ze zm.) o okres, o który skrócono czas obowiązywania umowy, czy też kosztem, który nie dotyczy okresu
obowiązywania umowy?
W orzecznictwie prezentowane są dwa stanowiska dotyczące wskazanego wyżej zagadnienia. W części orzeczeń
przyjmuje się, że z uwagi na ochronę konsumentów należy przyjąć wykładnię celowościową, zgodnie z którą
konsekwencją wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego jest proporcjonalne obniżenie wszystkich kosztów
takiego kredytu, niezależnie od ich charakteru i od tego, kiedy koszty te zostały faktycznie poniesione przez
kredytobiorcę (zob. wyrok SO w Gliwicach z 18.1.2018 r., III Ca 1653/17; wyrok SO w Świdnicy z 11.1.2018 r., II Ca
795/17; wyrok SO w Łodzi z 22.6.2017 r., III Ca 10/17; wymienione w tekście orzeczenia dostępne na:
orzeczenia.ms.gov.pl).
Drugi pogląd opiera się na wykładni językowej i założeniu, że jeśli dojdzie do wcześniejszej spłaty kredytu
konsumenckiego to proporcjonalnemu obniżeniu podlegają tylko te koszty wchodzące w skład całkowitego kosztu
kredytu, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy. Wskazuje się bowiem na możliwość
rozróżnienia na gruncie art. 49 KredytKonsU dwóch rodzajów kosztów wchodzących w zakres pojęcia „całkowity
koszt kredytu”, zdefiniowanego w treści art. 5 pkt 6 KredytKonsU, Jeden rodzaj, to koszty, których wysokość została
rozłożona w czasie, wobec czego zależą one od czasu obowiązywania umowy np. odsetki lub koszty ubezpieczenia
kredytu. Natomiast drugi rodzaj kosztów ma charakter stały i nierozłożony w czasie, ich wysokość jest niezależna od
długości obowiązywania umowy np. opłata przygotowawcza, prowizja pośrednika za zawarcie umowy kredytowej.
W rezultacie uznaje się, że w razie spłaty kredytu przed terminem obniżeniu podlegają jedynie koszty "rozciągnięte"
w czasie a nie koszty pobierane za jednorazowe czynności lub usługi (zob. wyrok SO w Gliwicach z 20.12.2017 r. III
Ca 1489/17).
Stanowisko SN
Sąd Najwyższy uznał, że kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego miała wykładnia dokonana
przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który uznał, iż art. 16 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego



i Rady 2008/48/WE z 23.4.2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady
87/102/EWG należy interpretować w ten sposób, że prawo konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu
w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta (zob.
wyrok TSUE z 11.9.2019 r., C-383/18). Dokonując wykładni art. 49 ust. 1 KredytKonsU zgodnej z prawem
unijnym, Sąd Najwyższy stwierdził, że jeśli konsument spłaci kredyt w całości przed terminem określonym
w umowie, kredytodawca ma obowiązek zwrócić mu również prowizję za udzielenie kredytu, przy czym
redukcja ta ma charakter proporcjonalny. W przepisach KredytKonsU nie dokonano podziału kosztów
kredytu na takie, które dotyczą okresu kredytowania i są z nim ściśle związane oraz takie, które nie dotyczą
tego okresu, a ich wysokość jest niezależna od czasu trwania umowy. W uzasadnieniu uchwały wyjaśniono,
że zgodnie z literalnym brzmieniem art. 49 ust. 1 KredytKonsU, przepis ten obejmuje całkowity koszt kredytu,
czyli wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, a nie jakieś
wybrane wydatki.
Uchwała SN z 12.12.2019 r., III CZP 45/19







Sąd Najwyższy stwierdził, że zgodnie z prawem unijnym konsument ma prawo do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty, obejmującego wszystkie nałożone koszty. Wykładnia prawa unijnego w tej kwestii miała kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia, że prowizja za udzielenie kredytu również podlega obniżeniu przy wcześniejszej spłacie kredytu konsumenckiego.