Wynagrodzenie za korzystanie ze służebności przesyłu
Ustalenie wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu, co do zasady, związane jest z oddziaływaniem linii przesyłowej w pasie eksploatacyjnym tej służebności. Sprawa dotyczyła zagadnień związanych z zakresem służebności przesyłu oraz rekompensaty za uciążliwości. Sąd Najwyższy podjął decyzję w sprawie dotyczącej wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu.
Tematyka: wynagrodzenie, służebność przesyłu, rekompensata, uciążliwości, linia przesyłowa, pas eksploatacyjny, strefa kontrolowana, odszkodowanie, Sąd Najwyższy
Ustalenie wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu, co do zasady, związane jest z oddziaływaniem linii przesyłowej w pasie eksploatacyjnym tej służebności. Sprawa dotyczyła zagadnień związanych z zakresem służebności przesyłu oraz rekompensaty za uciążliwości. Sąd Najwyższy podjął decyzję w sprawie dotyczącej wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu.
Ustalenie wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu, co do zasady, związane jest z oddziaływaniem linii przesyłowej w pasie eksploatacyjnym tej służebności, dlatego uciążliwości związane z ustanowieniem strefy kontrolowanej podlegają rekompensacie w postaci odszkodowania przyznawanego na podstawie przepisów ustawy z 27.3.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j.: Dz.U. z 2018 r., poz. 1945; dalej jako: PlanZagospU) – stwierdził Sąd Najwyższy. J.K. i E.K. są właścicielami działki przez którą biegnie gazociąg. Przedsiębiorstwu przesyłowemu - „P.” sp. z o.o. przysługuje służebność przesyłu, polegającą na prawie do korzystania z podziemnej instalacji i jej eksploatacji w pasie eksploatacyjnym wynoszącym 6 metrów, z jednoczesnym obowiązkiem każdorazowego właściciela nieruchomości do powstrzymania się od wznoszenia w pasie eksploatacyjnym i pasie oddziaływania o szerokości 30 metrów wszelkich obiektów lub urządzeń trwale związanych z gruntem, a w pasie eksploatacyjnym z dodatkowym obowiązkiem powstrzymywania się od nasadzeń roślinności, która może doprowadzić do uszkodzenia sieci gazowej. Sąd I instancji zasądził na rzecz małżeństwa K. od –„P.” sp. z o.o. 86 tys. zł tytułem wynagrodzenia za uciążliwości związane ze służebnością. Dokonując wyliczenia należnego wynagrodzenia Sąd uwzględnił oba pasy ograniczające swobodne korzystanie przez właścicieli z należącego do nich gruntu, uznał bowiem, że służebność przesyłu obejmuje również strefę oddziaływania gazociągu i jego bezpieczeństwa, a nie tylko sam pas techniczny. Sąd II instancji uznał, że w sprawie występuje zagadnienie wymagające rozstrzygnięcia przez Sąd Najwyższy, a mianowicie: 1. Czy służebność przesyłu (art. 3051 KC) obejmuje swoim zakresem jedynie uprawnienie przedsiębiorcy przesyłowego do dokonywania określonych działań dotyczących nieruchomości obciążonej (ma charakter czynny), czy obejmuje również inne ograniczenia związane z oddziaływaniem linii przesyłowej na nieruchomość obciążoną, w tym polegające na ograniczeniu właściciela nieruchomości obciążonej w dokonywaniu prawa zabudowy w strefie kontrolowanej określonej w § 2 pkt 30 rozporządzenia Ministra Gospodarki z 26.4.2013 r., w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie (Dz.U. z 2013 r., poz. 640; dalej jako: WarTechSiećGazR). 2. Jeżeli służebność przesyłu obejmuje swoim zakresem jedynie uprawnienie przedsiębiorcy przesyłowego do dokonywania określonych działań dotyczących nieruchomości obciążonej, to czy wynagrodzenie za jej ustanowienie powinno rekompensować uciążliwości związane z oddziaływaniem linii przesyłowej wykraczające poza ten zakres? Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały. W uzasadnieniu postanowienia wskazano, że obszar strefy kontrolowanej, o której mowa w przepisach WarTechSiećGazR, nie pokrywa się z zakresem obciążenia nieruchomości służebnością przesyłu ustanowioną dla gazociągu. Służebność przesyłu jest służebnością czynną. Jej ustanowienie upoważnia przedsiębiorcę do określonych działań na nieruchomości obciążonej, w tym do wejścia na obciążony grunt, zajęcia go na czas budowy, podejmowania czynności niezbędnych do utrzymania, konserwacji, remontu, modernizacji, dozoru oraz usunięcia awarii urządzeń. Właściciel nieruchomości musi znosić uprawnienia przedsiębiorcy przesyłowego oraz jest dodatkowo ograniczony w sposobie korzystania z niej. Z istoty służebności przesyłu nie wynikają natomiast żadne innego rodzaju ograniczenia właściciela nieruchomości obciążonej w jego uprawnieniach związanych ze sposobem wykonywania władztwa nad nią, a w szczególności takie, które odpowiadają przewidzianemu w art. 285 § 1 KC pozbawieniu możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań. Sąd Najwyższy stwierdził, że uprawnienia przedsiębiorcy w odniesieniu do obszaru objętego zasięgiem strefy kontrolowanej, wykraczają poza zakres uprawnień dający się wyprowadzić z art. 3051 KC. W rezultacie przyjmuje się, że w ynagrodzenie ustalone na podstawie art. 3052 § 2 KC powinno uwzględniać tylko taki uszczerbek, który jest następstwem ustanowienia służebności przesyłu. Jego wysokość powinna być ustalana każdorazowo indywidualnie, stosownie do okoliczności, w tym zakresu, charakteru i trwałości obciążenia, jego uciążliwości, wpływu na ograniczenie korzystania z nieruchomości przez właściciela, a także zmniejszenia jej wartości (zob. postanowienie SN z 27.2.2013 r., IV CSK 440/12; postanowienie SN z 8.2.2013 r., IV CSK 317/12, wymienione w tekście orzeczenia dostępne na: www.sn.pl). W uzasadnieniu wyjaśniono, że wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu może obejmować także uciążliwości związane z oddziaływaniem linii przesyłowej poza pasem eksploatacyjnym tej służebności, w tym w zakresie strefy kontrolowanej, ale tylko wówczas, gdy istnieje związek z obciążeniem nieruchomości służebnością przesyłu (zob. postanowienie SN z 9.8.2016 r., II CSK 770/15; uchwała SN z 11.12.2015 r., III CZP 88/15, OSNC Nr 12/2016, poz. 144). Jednocześnie Sąd Najwyższy zastrzegł, że wynagrodzenie to nie może obejmować takiego uszczerbku, który w związku z ustanowieniem strefy kontrolowanej podlega wyrównaniu na podstawie przepisów art. 58 ust. 2 lub art. 63 ust. 3 w zw. z art. 36 PlanZagospU (zob. postanowienie SN z 10.4.2019 r., IV CSK 42/18; postanowienie SN z 10.11.2017 r., V CSK 33/17). Postanowienie SN z 5.12.2019 r., III CZP 20/19
Sąd Najwyższy stwierdził, że wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu powinno uwzględniać jedynie uszczerbek wynikający bezpośrednio z ustanowienia służebności. Decyzja ta ma istotne znaczenie dla właścicieli nieruchomości obciążonych służebnością przesyłu, wpływając na wysokość odszkodowania i rekompensatę za uciążliwości.