Nienegocjowane warunki umowy o kredyt
Jeżeli konsument ma uiścić określone opłaty z tytułu nienegocjowanej umowy o kredyt, uczciwość takich opłat nie może być oceniana przez sąd na warunkach art. 4 ust. 2 dyrektyw 93/13/UE, o ile przepisy umowne są zrozumiałe. Publikacja omawia zagadnienia dotyczące wyłączeń z zakresu dyrektywy 93/13/UE, interpretacje art. 1 ust. 2 i 4 ust. 2 dyrektywy, oraz kwestie dotyczące pojęcia 'maksymalnych kosztów kredytu innych niż odsetki'.
Tematyka: nienegocjowana umowa o kredyt, dyrektywa 93/13/UE, uczciwość opłat, interpretacja przepisów, maksymalne koszty kredytu, wyłączenia z dyrektywy
Jeżeli konsument ma uiścić określone opłaty z tytułu nienegocjowanej umowy o kredyt, uczciwość takich opłat nie może być oceniana przez sąd na warunkach art. 4 ust. 2 dyrektyw 93/13/UE, o ile przepisy umowne są zrozumiałe. Publikacja omawia zagadnienia dotyczące wyłączeń z zakresu dyrektywy 93/13/UE, interpretacje art. 1 ust. 2 i 4 ust. 2 dyrektywy, oraz kwestie dotyczące pojęcia 'maksymalnych kosztów kredytu innych niż odsetki'.
Jeżeli konsument ma uiścić określone opłat z tytułu nienegocjowanej umowy o kredyt, uczciwość takich opłat nie może być oceniana przez sąd na warunkach art. 4 ust. 2 dyrektyw 93/13/UE, o ile przepisy umowne są zrozumiałe. Pytania prejudycjalne - Czy art. 1 ust. 2 dyrektywy 93/13/UE należy interpretować w ten sposób, że warunki nienegocjowanej umowy o kredyt przewidującej takie opłaty ponoszone przez konsumenta, są wyłączone z zakresu dyrektywy, jeżeli te opłaty ujmowane jako całość nie przekraczają określonego górnego limitu ustanowionego przepisami krajowymi? - Czy art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/UE należy interpretować w ten sposób, że klauzule nienegocjowanej umowy o kredyt wyrażonej prostym i zrozumiałym językiem są wyłączone z oceny ich potencjalnej nieuczciwości ze względu na fakt, że dotyczą wnoszenia opłat innych niż odsetki? - Czy art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/UE należy rozumieć w ten sposób, że klauzulę nienegocjowanej umowy o kredyt, która zobowiązuje konsumenta do wnoszenia określonych opłat, uznaje się za wyrażoną prostym, zrozumiałym językiem, jeżeli nie określono w niej usług świadczonych w zamian za należne opłaty i jeżeli konsument nie ma możliwości stwierdzenia ich na podstawie informacji przewidzianych umową? - Czy przepisy dyrektywy 93/13/UE a zwłaszcza art. 3 ust. 1 należy interpretować w szczególności jako oznaczające, że dyrektywa uniemożliwia państwu członkowskiemu wprowadzenie mechanizmu kontroli cen w oparciu o pojęcie „maksymalnych kosztów kredytu innych niż koszty wynikające z odsetek” w zakresie, w jakim do obliczenia kosztów należy wziąć pod uwagę wydatki ogólne kredytodawcy? - Czy przepisy dyrektywy 2008/48/UE, a w szczególności jej art. 3 lit. g) i art. 22 ust. 1 należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwiają się one wprowadzeniu do przepisów krajowych pojęcia „maksymalnych kosztów kredytu innych niż koszty wynikające z odsetek”, jak wspomniane w art. 36a KredytKonsU, jeżeli, na potrzeby wyliczenia tych kosztów, pojęcie to obejmuje koszty związane z całością działalności gospodarczej kredytodawcy. Opinia rzecznika generalnego Wyłączenia z zakresu dyrektywy 93/13/UE W art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/UE przewidziano dwa wyjątki w odniesieniu do oceny nieuczciwego charakteru warunków umownych. Na podstawie pierwszego wyjątku pojęcia związane z „określeniem głównego przedmiotu umowy” są wyłączone z oceny potencjalnie nieuczciwego charakteru, zaś drugi wyjątek odnosić się do adekwatności ceny i wynagrodzenia w związku z dostarczaniem towarów lub usług. Zastosowanie tych dwóch wyjątków wymaga jednak, aby przedmiotowe klauzule były wyrażone prostym i zrozumiałym językiem. W dyrektywie 93/13/UE nie zdefiniowano pojęcia „ceny” ani „wynagrodzenia”, dlatego te sformułowania należy rozumieć, biorąc pod uwagę ich typowe znaczenie w języku potocznym, a jednocześnie uwzględniając kontekst, w którym ich użyto, a także cel przepisów, których element stanowią (wyrok TS z 29.7.2019 r., Pelham i in., C- 476/17, pkt 28). W języku potocznym słowo „cena” odnosi się do całkowitej kwoty pieniężnej, którą należy zapłacić za daną czynność umowną, podczas gdy słowo „wynagrodzenie” odpowiada ogólniej kwotom pieniężnym wnoszonym za określoną pracę lub wykonanie usługi. Zdaniem rzecznika generalnego te dwa pojęcia są mniej więcej synonimami. W jego ocenie wszelkie klauzule sporządzone prostym, zrozumiałym językiem, które określają ogólną cenę danej usługi lub danego towaru stanowiąc główny przedmiot umowy, niezależnie od tego, czy przewidują zapłatę odsetek czy też opłaty i niezależnie od zadań instytucji kredytowej wymaganych na potrzeby udzielenia kredytu, mogą wchodzić w zakres wyjątku pierwszego z art. 4 ust. 2. Sposób sformułowania warunku umowy Wyjątki od oceny uczciwości warunków zawartych w nienegocjowanych umowach o kredyt, ustanowione w art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/UE, uzależnione są od warunku, aby odnośne postanowienia umowne były wyrażone prostym, zrozumiałym językiem. Zgodnie z orzecznictwem TS wymóg zrozumiałości oznacza, że w umowie należy również jasno określać konkretne funkcjonowanie mechanizmu, do którego odnosi się dany warunek, a także relację między tym mechanizmem a innymi odnośnymi warunkami umownymi, co pozwoli konsumentowi ocenić – na podstawie jasnych i zrozumiałych kryteriów – ekonomiczne konsekwencje, które wynikają dla niego z warunków umowy (wyrok TS z 19.9.2019 r., Lovasné Tóth, C-34/18, pkt 62). Z orzecznictwa TS wynika, że przy ustalaniu, czy warunek wyrażono prostym, zrozumiałym językiem, należy wziąć pod uwagę charakter, ogólną strukturę oraz zapisy ram umowy, której część stanowi dana klauzula, jak również jej kontekst prawny i faktyczny (wyrok TS z 23.4.2015 r., Van Hove, C-96/14, pkt 50). Poza tymi elementami istotne znaczenie mają inne czynniki, takie jak zrozumiałość poszczególnych warunków, jasność ich treści, precyzyjność zastosowanej terminologii lub ewentualne użycie technik wizualizacji. Istotnymi czynnikami może być również konkretne umiejscowienie klauzuli w umowie lub fakt, że istotne postanowienia zawarte są w kilku różnych klauzulach, paragrafach lub punktach. Pojęcie „maksymalnych kosztów kredytu innych niż koszty wynikające z odsetek” W art. 10 dyrektywy 2008/48/UE dokonano harmonizacji przepisów krajowych w zakresie informacji zawartych w umowach o kredyt. Zgodnie z art. 22 dyrektywy 2008/48/UE państwa członkowskie nie mogą utrzymywać ani wprowadzać do prawa krajowego przepisów rozbieżnych z przewidzianymi dyrektywą, tym samym harmonizacja przewidziana tą dyrektywą jest pełna i obowiązkowa (wyrok Home Credit Slovakia, C-42/15, pkt 41). Jednakże z orzecznictwa TS wynika, że państwa członkowskie mogą stosować inne pojęcia niż te przewidziane tą dyrektywą, takie jak „pozaodsetkowe koszty kredytu”, o których mowa w art. 36a KredytKonsU (wyrok Mikrokasa i Revenue Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty w Warszawie, C-779/18, pkt 45–48). Rzecznik generalny wskazał, że do sądu odsyłającego należy stwierdzenie w postępowaniu głównym w sprawie C‑ 252/19, czy pojęcie „maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu” zastosowane w art. 36a KredytKonsU prowadzi do nałożenia na sprzedawcę lub dostawcę jakichkolwiek obowiązków objętych zakresem dyrektywy 2008/48/UE. Wnioski Rzecznik generalny zaproponował, aby Trybunał odpowiedział na pytania prejudycjalne Sądu Rejonowego w Szczecinie oraz Sądu Rejonowego w Opatowie w następujący sposób: 1) Artykuł 1 ust. 2 dyrektywy 93/13/UE należy interpretować w ten sposób, że warunki, które nie były indywidualnie wynegocjowane i które przewidują opłaty ponoszone przez konsumenta, nie są wyłączone z zakresu stosowania tej dyrektywy, jeżeli te opłaty – postrzegane jako całość – nie przekraczają określonego górnego limitu wskazanego w ustawodawstwie krajowym. 2) Artykuł 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/UE należy interpretować jako wykluczający klauzule nienegocjowanej umowy o kredyt, w której określono cenę lub wynagrodzenie z tytułu takiego kredytu, z oceny uczciwości przewidzianej dyrektywą, o ile klauzule te wyrażono prostym i zrozumiałym językiem, nawet wówczas gdy przewidują wnoszenie opłat innych niż zapłata odsetek. Państwa członkowskie mogą jednak swobodnie kształtować w swoim prawie krajowym takie mechanizmy oceny uczciwości ceny, o ile przepisy takie są zgodne z obowiązującym prawem Unii, a państwa członkowskie wywiązały się z obowiązków przewidzianych art. 8a dyrektywy 93/13/UE. 3) Artykuł 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/UE należy interpretować w ten sposób, że warunki nienegocjowanej umowy o kredyt, która przewiduje uiszczanie opłat, nie są, co do zasady, postrzegane jako niewyrażone jasnym i zrozumiałym językiem jedynie z tego względu, że nie określono zadań, które przedsiębiorca musi wykonać, lub kosztów, które musi ponieść, aby zrealizować uzgodnioną usługę. O niespełnieniu tego warunku można mówić jedynie wówczas, gdy z treści umowy, rozumianej jako całość lub przedmiot umowy, nie wynikają jasno jej konsekwencje finansowe, w szczególności z uwagi na nadmierną liczbę klauzul dotyczących ceny. 4) Artykuł 3 ust. 1 dyrektywy 93/13/UE należy interpretować w ten sposób, że w nienegocjowanej umowie o kredyt klauzula nie powoduje „znaczącej nierównowagi” wyłącznie z tego powodu, że ustanawia obowiązek uiszczenia opłaty, innej niż zapłata odsetek, oraz że opłaty te mogą służyć jako sposób przeniesienia wydatków ogólnych sprzedawcy lub dostawcy na konsumenta. Tego rodzaju nieuczciwość w rozumieniu dyrektywy 93/13/UE stwierdza się raczej jedynie wówczas, gdy – po pierwsze – całkowita cena podlegająca zapłacie nie jest przejrzysta, w szczególności ze względu na istnienie nadmiernej liczby klauzul dotyczących ceny, co otwiera możliwość oceny uczciwości, na którą w drodze wyjątku zezwala art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/UE, a – po drugie – całkowita cena jest ewidentnie zawyżona. 5) Dyrektywę 2008/48/UE, a zwłaszcza art. 3 lit. g i art. 22 ust. 1 dyrektywy 2008/48/UE, należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwiają się one wprowadzeniu w przepisach krajowych pojęcia „maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu”, nawet jeżeli takie koszty obejmują wydatki ogólne kredytodawcy, o ile pojęcie to nie jest stosowane w celu stosowania przepisu krajowego, który wchodziłby w zakres zastosowania dyrektywy 2008/48/UE. Niniejsza opinia rzecznika generalnego dotyczy kolejnej "polskiej sprawy w zakresie kredytów konsumenckich", która będzie rozpatrywana przez Trybunał w ostatnim czasie. Zagadnienia poruszane w niniejszej opinii dotyczą przede wszystkim wyjątków od systemu uznawania przez sądy nieuczciwych warunków umownych, które zostały uregulowane w art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/UE. Zasadnicze tezy powyższej opinii pozostają zbieżne z dotychczasowym orzecznictwem TS i o podobnej treści należy spodziewać się wyroku TS. Opinia rzecznika generalnego G. Hogana z 2.4.2020 r., Profi Credit Polska, C-84/19, C-222/19 i C-252/19
Opinia rzecznika generalnego dotyczy wyjątków od systemu uznawania przez sądy nieuczciwych warunków umownych, uregulowanych w art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/UE. Zagadnienia poruszone w opinii mają istotne znaczenie dla polskiego prawa dotyczącego kredytów konsumenckich.