Uczestnik postępowania spadkowego nie może skorzystać ze zwolnienia z opodatkowania nabycia odziedziczonego po członku rodziny lokalu w razie zgłoszenia po upływie 6-miesiecznego terminu

Tematyka: spadek, dziedziczenie, postępowanie spadkowe, zwolnienie od podatku, Naczelny Sąd Administracyjny, nabycie spadku, termin zgłoszenia, wyjątkowe sytuacje

Osoba, która nie zgłosiła nabycia lokalu w drodze dziedziczenia po matce w terminie 6 miesięcy od dnia
uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, może skorzystać ze zwolnienia
z opodatkowania o ile zgłosi owo nabycie w terminie 6 miesięcy od momentu powzięcia wiadomości
o nabyciu i uprawdopodobni, że dowiedziała się o nabyciu w terminie późniejszym. Wyjątek ten nie dotyczy
osoby, która była uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku – stwierdził Naczelny Sąd
Administracyjny.
Stan faktyczny
E.W. złożyła zeznanie podatkowe o nabyciu w drodze spadku po matce lokalu mieszkalnego o wartości ponad 210
tys. zł. Organ podatkowy ustalił, że postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku uprawomocniło się ponad 10
miesięcy przed datą zgłoszenia, a więc po upływie sześciomiesięcznego terminu uprawniającego do skorzystania ze
zwolnienia od podatku, o którym mowa w art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy z 28.7.1983 r. o podatku od spadków i darowizn
(t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 1813 ze zm.; dalej jako: PodSpDarU) i określił zobowiązanie w podatku od spadków
i darowizn na kwotę ponad 13,4 tys. zł. E.W. wnosząc odwołanie wyjaśniła, że mieszka zagranicą, rozprawa przed
sądem cywilnym odbyła się pod jej nieobecność a zeznanie podatkowe złożyła następnego dnia po odebraniu
postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Organ II instancji utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję uznając, że
spadkobierca, który był uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku i był zawiadamiany przez sąd
o terminach rozpraw, nie może powołując się na art. 4a ust. 2 PodSpDarU twierdzić, że o terminie uprawomocnienia
postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku dowiedział się później, niż ono faktycznie się uprawomocniło.
Z uzasadnień WSA i NSA
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę podatniczki. W uzasadnieniu wyroku wyjaśniono,
że zgodnie z przepisami KC, nabycie własności rzeczy i praw majątkowych tytułem dziedziczenia następuje nie
w chwili wydania czy uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, ale momencie otwarcia
spadku, czyli w chwili śmierci spadkodawcy. W rezultacie E.W. nabyła w 2011 r. spadek po matce jako jej jedyna
spadkobierczyni na podstawie testamentu notarialnego z 1996 r., w którym wprost wskazano, że spadek obejmuje
prawo odrębnej własności lokalu mieszkalnego. Postępowanie spadkowe toczyło się na skutek wniosku skarżącej,
która wnosiła o rozpoznanie sprawy pod swoją nieobecność. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie nie
negował tego, że podatniczka dowiedziała się o dacie uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia
spadku dopiero w 2013 r., ale w świetle wyżej wskazanych okoliczności nie można przyjąć, iż dopiero w tym
momencie dowiedziała się o nabyciu własności rzeczy i praw majątkowych tytułem dziedziczenia po swojej matce.
W rezultacie Sąd, podkreślając wyjątkowych charakterze art. 4a ust. 2 PodSpDarU, stwierdził, że nie ma podstaw do
jego stosowania do osoby, która była uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną podatniczki podkreślając, że art. 4a ust. 2
PodSpDarU reguluje sytuacje o wyjątkowym charakterze i nie może być interpretowany rozszerzająco, nie
może więc obejmować takich przypadków, w których nabywca – przez swe zaniedbania – uchybił terminowi,
o którym mowa w art. 4a ust. 1 PodSpDarU (zob. wyrok NSA z 1.9.2016 r., II FSK 2141/14,
). Przepis ten
dotyczy sytuacji, kiedy osobie przysługują prawa do spadku, ale nie wie o tym fakcie, nie posiada wiedzy o toczącym
się postępowaniu spadkowym i istnieniu postanowienia stwierdzającego nabycie przez nią spadku, albo nie wie jaki
faktycznie majątek był przedmiotem dziedziczenia. (zob. wyrok WSA w Rzeszowie z 30.1.2020 r., I SA/Rz 764/19,
; wyrok NSA z 13.12.2018 r., II FSK 3502/16,
).
Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że jeszcze przed wydaniem postanowienia o stwierdzeniu nabycia
spadku, skarżąca wiedziała, iż dziedziczy po swojej matce, zaś już z treści testamentu wynikało co wchodzi
w skład spadku. Dodatkowo E.W. zainicjowała postępowanie o stwierdzeniu nabycia spadku, zatem jako
jedyna spadkobierczyni musiała mieć świadomość, że po jego przeprowadzeniu zostanie wydane
postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku i liczyć się z jego konsekwencjami.
Wyrok NSA z 4.3.2020 r., II FSK 803/18

Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że przepis dotyczący wyjątkowych sytuacji nie może być interpretowany rozszerzająco i nie obejmuje przypadków, w których nabywca uchybił terminowi zgłoszenia nabycia spadku. Decyzja ta opiera się na założeniu, że osoba uczestnicząca w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku jest świadoma konsekwencji związanych z tym procesem.