Odstąpienie przez konsumenta od umowy zawartej na odległość

W przypadku odstąpienia przez konsumenta od umowy zawartej na odległość, może on dochodzić zwrotu kapitału i odsetek, jednak nie przysługuje mu odszkodowanie z tytułu pożytków uzyskanych z zapłaconej kwoty. Przepisy dyrektywy 2002/65 precyzują zakres możliwych roszczeń konsumenta w takiej sytuacji.

Tematyka: odstąpienie, umowa na odległość, dyrektywa 2002/65, odszkodowanie, Trybunał Sprawiedliwości UE, harmonizacja

W przypadku odstąpienia od umowy zawartej na odległość, konsumentowi nie przysługuje odszkodowanie
z tytułu pożytków uzyskanych z zapłaconej przez niego kwoty oraz odsetek.
Stan faktyczny
T.L. zawarł jako konsument z DSL, instytucją kredytową, dwie umowy kredytu w celu sfinansowania zakupu dwóch
mieszkań. Procedura zawierania rozpatrywanych umów przebiegała następująco: w dniu 10.11.2005 r. DSL przesłał
T.L. dwa uprzednio wypełnione dokumenty, zatytułowane „umowa kredytu”, zawierające pouczenie o prawie do
odstąpienia od umowy. Jednak treść tego pouczenia różniła się od treści obowiązujących niemieckich przepisów
i z tego względu nie mogło korzystać z niewzruszalnego domniemania zgodności z prawem związanego ze wzorcem
pouczenia znajdującym się w załączniku do rozporządzenia w sprawie obowiązków informacyjnych i dowodowych
w prawie cywilnym. T.L. podpisał oba dokumenty w dniu 11 listopada i odesłał je do DSL. Następnie T.L. przedstawił
dowody ustanowienia uzgodnionych zabezpieczeń, w szczególności dowód ustanowienia hipoteki na dwóch
nieruchomościach. Na jego wniosek DSL uruchomił zaciągnięty przez niego kredyt. Każdego miesiąca T.L. uiszczał
uzgodnione odsetki od udzielonego kredytu, po czym pismem z listopada 2015 r. złożył oświadczenie do DSL
o odstąpieniu od tych dwóch umów. W uzasadnieniu oświadczenia T.L. podniósł, że przekazane mu przy zawieraniu
owych umów pouczenie o prawie do odstąpienia było niezgodne z niemieckimi przepisami. Zwrócił on uwagę, że
dalszych płatności odsetek nie można utożsamiać z uznaniem przez niego jego zobowiązań wynikających ze
spornych umów i że zastrzega sobie prawo żądania od DSL ich zwrotu. DSL podważył skuteczność odstąpienia od
spornych umów, wobec czego T.L. wystąpił do sądu w Bonn z powództwem o stwierdzenie skuteczności odstąpienia
oraz zasądzenia od DSL odszkodowania z tytułu pożytków od odsetek, jakie T.L. zapłacił temu bankowi na podstawie
tych umów przed złożeniem oświadczenia o odstąpieniu.
Pytanie prejudycjalne
Czy art. 7 ust. 4 dyrektywy 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 23.9.2002 r. dotyczącej sprzedaży
konsumentom usług finansowych na odległość oraz zmieniającej dyrektywę Rady 90/619/EWG oraz dyrektywy
97/7/WE i 98/27/WE (Dz.Urz. UE L z 2002 r. Nr 271, s. 16) należy interpretować w ten sposób, że w przypadku
skorzystania przez konsumenta z prawa do odstąpienia od umowy kredytu zawartej na odległość z dostawcą
konsument ma prawo dochodzić od tego dostawcy, z wyjątkiem kwot, które jest zobowiązany mu zapłacić na
warunkach określonych w art. 7 ust. 1 i 3 tej dyrektywy, zwrotu kapitału i odsetek zapłaconych na podstawie tej
umowy, lecz nie ma prawa dochodzić odszkodowania z tytułu pożytków uzyskanych z tej kwoty i z tych odsetek?
Stanowisko TS
Zgodnie z niemieckimi przepisami kredytobiorca będący konsumentem, który odstąpił od umowy z dostawcą, ma
prawo dochodzić od niego nie tylko zwrotu spłaconego kapitału i zapłaconych kredytodawcy odsetek, lecz również
odszkodowania z tytułu pożytków. Z art. 7 ust. 4 dyrektywy 2002/65 wynika, że jeśli konsument wykonuje prawo do
odstąpienia od umowy kredytu zawartej na odległość, dostawca jest zobowiązany do zwrotu konsumentowi wszelkich
kwot, które od niego otrzymał na podstawie umowy, z wyjątkiem kwoty określonej w jej art. 7 ust. 1, a mianowicie
kwoty zapłaconej za usługę rzeczywiście dostarczoną przez dostawcę na warunkach wskazanych w art. 7 ust. 3
dyrektywy. Treść art. 7 ust. 4 dyrektywy 2002/65 jest jednoznaczna i nakłada na dostawcę obowiązek zwrotu
konsumentowi wszystkich kwot, które „otrzymał od niego” na podstawie umowy zawartej na odległość, ale
tylko tych kwot. W sytuacji gdy na podstawie umowy kredytu konsument spłaca dostawcy kapitał kredytu wraz
z odsetkami, zwrot, o którym mowa w art. 7 ust. 4 dyrektywy 2002/65, powinien obejmować zarówno kwoty
zapłacone przez konsumenta z tytułu kapitału, jak i odsetki od kredytu. Ani art. 7 ust. 4 dyrektywy 2002/65, ani żaden
inny jej przepis nie przewiduje w przypadku odstąpienia przez konsumenta od umowy zawartej z dostawcą wymogu
zapłaty przez dostawcę na rzecz konsumenta oprócz kwoty kapitału i zapłaconych przez niego odsetek również
odszkodowania z tytułu pożytków, które ten dostawca uzyskał na podstawie tej umowy.
Trybunał przypomniał, że z art. 1 ust. 1 w zw. z motywem 13 dyrektywy 2002/65 wynika, iż dyrektywa ta dokonuje
w zasadzie całkowitej (pełnej) harmonizacji materii objętej zakresem tego aktu. Zgodnie z przywołanym motywem
państwa członkowskie nie powinny mieć możliwości przyjmowania innych przepisów niż przepisy ustanowione w tej
dyrektywie w obszarach, które ona harmonizuje, chyba że uregulowano w niej odmiennie (wyrok TS z 11.9.2019 r.,
Romano, C-143/18, EU:C:2019:701, pkt 34).
Reasumując TS orzekł, że art. 7 ust. 4 dyrektywy 2002/65 należy interpretować w ten sposób, iż w przypadku
skorzystania przez konsumenta z prawa do odstąpienia od umowy kredytu zawartej na odległość z dostawcą,
konsument ma prawo dochodzić od tego dostawcy, z wyjątkiem kwot, które jest zobowiązany mu zapłacić na

warunkach określonych w art. 7 ust. 1 i 3 tej dyrektywy, zwrotu kapitału i odsetek zapłaconych na podstawie
tej umowy, lecz nie ma prawa dochodzić odszkodowania z tytułu pożytków uzyskanych z tej kwoty i z tych
odsetek.

Komentarz
Niniejszy wyrok Trybunału dotyczy wykładni przepisów dyrektywy 2002/65. Trybunał trafnie przyjął, że
konsumentowi, który odstąpienia od umowy kredytu zawartej na odległość z instytucją kredytową nie przysługuje
swoiste „wynagrodzenie" za korzystanie przez tę instytucję z kapitału, czyli odszkodowania z tytułu pożytków
uzyskanych z zapłaconych przez konsumenta kwoty oraz odsetek.
Warto zwrócić uwagę, że dyrektywa 2002/65 przewiduje harmonizację pełną (totalną, całkowitą), co nakłada
obowiązek jednolitej wykładni jej przepisów.

Wyrok TS z 4.6.2020 r., Leonhard, C-301/18

Trybunał Sprawiedliwości UE potwierdził, że konsument odstępujący od umowy kredytu na odległość nie ma prawa do odszkodowania z tytułu pożytków. Wyrok ten wynika z pełnej harmonizacji przepisów dyrektywy 2002/65 dotyczącej usług finansowych dla konsumentów.