Odszkodowanie z tytułu kosztów opieki osób bliskich
Uchwała Sądu Najwyższego z 22 lipca 2020 r. dotyczy możliwości domagania się odszkodowania z tytułu kosztów opieki sprawowanej nieodpłatnie przez osoby bliskie w przypadku uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia. Rzecznik Finansowy złożył wniosek mający na celu rozstrzygnięcie rozbieżności w interpretacji prawa dotyczącego tego zagadnienia.
Tematyka: odświadczenie, szkoda ciała, odszkodowanie, opieka, osoby bliskie, Rzecznik Finansowy, Sąd Najwyższy, interpretacja prawa, orzecznictwo, zasady odszkodowawcze
Uchwała Sądu Najwyższego z 22 lipca 2020 r. dotyczy możliwości domagania się odszkodowania z tytułu kosztów opieki sprawowanej nieodpłatnie przez osoby bliskie w przypadku uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia. Rzecznik Finansowy złożył wniosek mający na celu rozstrzygnięcie rozbieżności w interpretacji prawa dotyczącego tego zagadnienia.
Uchwałą z 22.7.2020 r. Sąd Najwyższy – w składzie siódemkowym – w sprawie o sygn. akt: III CZP 31/19 rozstrzygnął, że poszkodowany, który doznał uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, może domagać się na podstawie art. 444 § 1 KC odszkodowania z tytułu kosztów opieki sprawowanej nad nim nieodpłatnie przez osoby bliskie. Uchwała została podjęta na wniosek Rzecznika Finansowego i ma na celu rozstrzygnąć istniejące w orzecznictwie sądów rozbieżności co do wykładni prawa w odniesieniu do zasadności odszkodowania z tytułu kosztów nieodpłatnej opieki sprawowanej nad poszkodowanym przez osoby bliskie. Wniosek Rzecznika Finansowego W skierowanym do Sądu Najwyższego wniosku Rzecznik Finansowy wskazał, że w ramach swojej działalności zaobserwował rozbieżność stanowisk judykatury w odniesieniu do istotnego z punktu widzenia pewności prawa problemu związanego z wykładnią przepisu art. 444 § 1 KC. Wiąże się on z rozstrzygnięciem zagadnienia odnoszącego się do tego czy w ramach zwrotu wszelkich kosztów wynikłych z uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia poszkodowany może domagać się od zobowiązanego do naprawienia szkody zapłaty odszkodowania wynikającego z konieczności sprawowania nad nim opieki, której osoby bliskie podejmowały się nieodpłatnie, kierując się w tej mierze troską o stan zdrowia i samopoczucie poszkodowanego, a nierzadko również brakiem wystarczających środków finansowych pozwalających na zatrudnienie opiekuna. Zaprezentowana we wniosku rozbieżność w wykładni przepisów prawa odnosi się do przepisów będących podstawą orzekania sądów, jednakże w różnych stanach faktycznych. Osobami pozwanymi w procesie są głównie ubezpieczyciele z umów ubezpieczeń o odpowiedzialności cywilnej (obowiązkowe lub dobrowolne). Rzecznik przywołał we wniosku przykłady z orzecznictwa sądów powszechnych prezentujące pozytywną i negatywną linię orzeczniczą. Rzecznik zwrócił także uwagę na to, że w niektórych sprawach sądy powszechne przeciwstawiały omawiane roszczenie roszczeniu o rentę z tytułu zwiększonych potrzeb (art. 444 § 2 KC). Dodatkowo Rzecznik wskazał także na orzecznictwo samego Sądu Najwyższego. W ocenie Rzecznika większość dotychczasowych wypowiedzi Sądu Najwyższego odnoszących się do zagadnienia kosztów opieki jako skutku czynu zabronionego powodującego odpowiedzialność odszkodowawczą nie dotyczy odszkodowania, o którym mowa w przepisie art. 444 § 1 KC, lecz renty na zwiększone potrzeby (art. 444 § 2 KC). Tezy Sądu Najwyższego należy zatem traktować pomocniczo, jako pośrednie wskazówki interpretacyjne. Nadto duża część tych orzeczeń pochodzi z lat 70. ubiegłego wieku. Jako przykłady nowszego orzecznictwa przywołano wyrok SN z 22.6.2005 r., sygn. akt: III CK 392/04, wyrok SN z 15.2.2007 r., sygn. akt: II CSK 474/06, wyrok SN z 8.2.2012 r., sygn. akt: V CSK 57/11. Swój wywód Rzecznik uzupełnił także o stanowisko doktryny – które to stanowisko nie było do tej pory szczególnie pogłębianie. Generalnie Rzecznik Finansowy opowiedział się za uznaniem, że koszty opieki sprawowanej przez osobę najbliższą (nieodpłatna opieka) stanowią składnik odszkodowania. Komentarz Uchwała stanowi kolejne orzeczenie stanowiące wykładnię składników szkody w rozumieniu art. 444 § 1 KC i zdecydowanie będzie miała znaczenie nie tylko w praktyce orzeczniczej sądów powszechnych ustalających wysokość odszkodowania (wypracowania takiej jednolitej praktyki należy się spodziewać), ale także procedury przedprocesowej ustalania wysokości odszkodowania z ubezpieczycielem (czego należy oczekiwać). Oczywiście innymi kwestiami mającymi znaczenie dla spraw o odszkodowanie obejmujące ww. składnik szkody jest wykazanie związku przyczynowo-skutkowego oraz wysokości szkody. Na uzasadnienie stanowiska Sądu Najwyższego oczywiście trzeba poczekać, ale można się spodziewać, że będzie ono stanowiło powielenie choćby części argumentacji zawartej we wniosku Rzecznika. uchwała SN z 22.7.2020 r., III CZP 31/19
Uchwała ta ma istotne znaczenie dla praktyki orzeczniczej, ustalania wysokości odszkodowania i procedur przedprocesowych. Oczekiwane jest powtórzenie argumentacji zawartej we wniosku Rzecznika w uzasadnieniu Sądu Najwyższego.