Koszty przedłużenia kredytu

Pojęcie „całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta” może pod pewnymi warunkami obejmować koszty wynikające z przedłużenia kredytu. SG jako instytucja kredytowa specjalizująca się w udzielaniu niskokwotowych kredytów oferuje kredyty online na krótkie okresy. Kontrola UOK wykazała, że SG oferuje umowy o kredyt z opcją przedłużenia, za co nałożono na nich grzywnę.

Tematyka: całkowity koszt kredytu, przedłużenie kredytu, kredyt konsumencki, Trybunał Europejski, umowa kredytowa

Pojęcie „całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta” może pod pewnymi warunkami obejmować
koszty wynikające z przedłużenia kredytu.
Stan faktyczny
SG jest instytucją kredytową specjalizującą się w udzielaniu online niskokwotowych kredytów na krótkie okresy.
Praktyka handlowa tego przedsiębiorstwa polega na świadczeniu konsumentom usług kredytowych w postaci
kredytów, których kwota mieści się między 70 a 425 EUR, na okres, który może wynosić od 30 dni do 12 miesięcy.
Podczas kontroli na stronie internetowej spółki łotewski Urząd Ochrony Konsumentów (dalej jako: UOK) stwierdził, że
SG oferuje umowy o kredyt zawierające postanowienie zatytułowane „Przedłużenie okresu trwania kredytu”. Na
podstawie tego postanowienia kredytobiorca może wnieść o przedłużenie okresu trwania kredytu poprzez wpłacenie
na rachunek bieżący kredytodawcy prowizji za przedłużenie, która zależy od kwoty i okresu trwania kredytu. Po
otrzymaniu tej prowizji kredytodawca wysyła powiadomienie potwierdzające przedłużenie okresu trwania kredytu
wskazanego w warunkach szczególnych umowy lub w harmonogramie płatności albo odmawia tego przedłużenia,
przy czym nie ma konieczności uzasadnienia tej odmowy. UOK uznał, że koszty umowy o kredyt oferowanej
konsumentom przez SG nie nieproporcjonalne oraz niezgodne z uczciwymi praktykami handlowymi i nałożył na SG
grzywnę w wysokości 25 000 EUR.
Pytanie prejudycjalne
Czy pojęcie „całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta”, zawarte w art. 3 lit. g) dyrektywy Parlamentu
Europejskiego i Rady 2008/48/WE z 23.4.2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę
Rady 87/102/EWG (Dz.Urz. L z 2008 r., Nr 133, s. 66), należy interpretować w ten sposób, że pojęcie to obejmuje
koszty z tytułu przedłużenia kredytu, w przypadku gdy warunki jego ewentualnego przedłużenia stanowią część
postanowień i warunków uzgodnionych między kredytodawcą a kredytobiorcą w umowie o kredyt?
Stanowisko TS
Zgodnie z art. 1 dyrektywy 2008/48 jej celem jest wyłącznie harmonizacja niektórych aspektów przepisów
dotyczących umów o kredyt konsumencki. Trybunał wskazał, że ta dyrektywa nie zawiera przepisów
harmonizacyjnych w przedmiocie odroczenia terminu spłaty kredytu, zatem ustalenia takiego kosztu należy do
kompetencji państw członkowskich (wyrok TS z 26.3.2020 r., Mikrokasa i Revenue Niestandaryzowany
Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty, C-779/18, EU:C:2020:236, pkt 40, 48).
Zgodnie z art. 3 lit. g) dyrektywy 2008/48 pojęcie „całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta” obejmuje
„wszystkie koszty łącznie z odsetkami, prowizjami, podatkami oraz wszelkimi innymi opłatami, które konsument jest
zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, które to koszty znane są kredytodawcy, z wyjątkiem kosztów
notarialnych”. Z treści tego przepisu wynika, że z jednej strony, jedynie „koszty notarialne” są wyraźnie wyłączone
z tej definicji. Z drugiej strony nie doprecyzowano, czy wskazane w tej definicji koszty ograniczają się do kosztów,
które są konieczne do otrzymania kredytu. Zgodnie z orzecznictwem TS pojęcie „całkowity koszt kredytu ponoszony
przez konsumenta” oznacza wszystkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową
o kredyt i które znane są kredytodawcy (wyroki TS: z 21.4.2016 r., Radlinger i Radlingerová, C-377/14,
EU:C:2016:283, pkt 84; z 8.12.2016 r., Verein für Konsumenteninformation, C-127/15, EU:C:2016:934, pkt 34), w tym
prowizje, które kredytobiorca jest zobowiązany zapłacić kredytodawcy (wyrok TS z 12.7.2012 r., SC Volksbank
România, C-602/10, EU:C:2012:443, pkt 65). A zatem, aby zapewnić szeroką ochronę konsumentów, prawodawca
Unii przyjął w art. 3 lit. g) dyrektywy 2008/48 szeroką definicję pojęcia „całkowitego kosztu kredytu ponoszonego
przez konsumenta” (wyrok Mikrokasa i Revenue Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny
Zamknięty, pkt 39).
Trybunał wskazał, że definicja „całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta” nie tylko nie zawiera żadnego
ograniczenia dotyczącego okresu obowiązywania umowy o kredyt, ale obejmuje koszty i ich podział w okresie
obowiązywania tej umowy wchodzą w zakres tego pojęcia (wyrok TS z 11.9.2019 r., Lexitor, C-383/18,
EU:C:2019:702, pkt 23, 31–33). Znajduje to zresztą potwierdzenie w motywie 20 dyrektywy 2008/48, zgodnie
z którym pojęcie „całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta” należy rozumieć „w związku z umową
o kredyt”. Zdaniem TS z powyższego wynika, że to analizowane pojęcie odnosi się zarówno do kosztów związanych
z otrzymaniem kredytu, jak i kosztów związanych z jego wykorzystaniem w czasie. Przy czym, aby koszty
ewentualnego przedłużenia umowy o kredyt, przewidzianego w tej umowie mogły w związku z tym zostać
uwzględnione przy obliczaniu „całkowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta” w rozumieniu art. 3 lit. g)

dyrektywy 2008/48, po pierwsze, konkretne i dokładne warunki tego ewentualnego przedłużenia powinny zostać
określone w danej umowie, a po drugie, koszty te powinny być znane kredytodawcy, umożliwiając tym samym
konsumentowi ustalenie owych kosztów na podstawie postanowień umownych, między innymi w zależności od
okresu korzystania z kredytu.
Z ustaleń sądu odsyłającego wynika, że te warunki przedłużenia kredytu stanowią część postanowień i warunków
uzgodnionych w umowie kredytu zawartej między kredytodawcą a kredytobiorcą. W ramach umowy kredytu to
konsument jest zobowiązany wpłacić koszty z tytułu przedłużenia, a te koszty są znane kredytodawcy, tzn. są one
określone lub możliwe do określenia.
Trybunał wskazał, że pojęcie pojęcia „całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta” jest związane
z pojęciami „całkowita kwoty kredytu” oraz „całkowita kwoty do zapłaty przez konsumenta” do celów obliczenia
RRSO. Trybunał wskazał, że w odniesieniu do tych pojęć art. 3 dyrektywy 2008/48 nie zawiera żadnego odesłania do
prawa krajowego, zatem każde z tych pojęć należy uznać za autonomiczne pojęcie unijnego prawa, które podlega
jednolitej wykładni na jej terytorium (wyrok TS z 14.11.2019 r., State Street Bank International, C-255/18,
EU:C:2019:967, pkt 33). Pojęcie „całkowita kwota kredytu” w rozumieniu dyrektywy 2008/48, zostało zdefiniowane
w art. 3 lit. l) jako maksymalna kwota lub łączne kwoty udostępnione na podstawie umowy o kredyt. Zgodnie z art. 3
lit. i) tej dyrektywy RRSO oznacza „całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta”, wyrażony jako wartość
procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym, w odpowiednich przypadkach wraz z kosztami, o których
mowa w art. 19 ust. 2 tej dyrektywy. Natomiast pojęcie „całkowita kwoty do zapłaty przez konsumenta” zostało
zdefiniowane w art. 3 lit. h) dyrektywy 2008/48 jako „suma całkowitej kwoty kredytu i całkowitego kosztu kredytu
ponoszonego przez konsumenta”. W ocenie TS wynika z tego, że pojęcia „całkowita kwota kredytu” i „całkowity koszt
kredytu ponoszony przez konsumenta” wykluczają się wzajemnie, a w konsekwencji „całkowita kwota kredytu” nie
może obejmować żadnej z kwot należących do całkowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta (wyrok
TS z 21.4.2016 r., Radlinger i Radlingerová, C-377/14, EU:C:2016:283, pkt 85).
W dyrektywie 2008/48 zawarto kompletną koncepcję podziału kwot należących do umów o kredyt konsumencki.
Trybunał uznał, że w okolicznościach takich jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, które nie dotyczą
niewykonania zobowiązań umownych w rozumieniu art. 19 ust. 2 dyrektywy 2008/48, jeżeli koszty z tytułu
przedłużenia stanowią część „całkowitej kwoty do zapłaty przez konsumenta”, to koszty te nie mogą należeć do
„całkowitej kwoty kredytu”, natomiast należą one do „całkowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta”
w rozumieniu art. 3 lit. g) tej dyrektywy.
W konsekwencji Trybunał – uwzględniając, że po pierwsze, treść art. 3 lit. g) dyrektywy 2008/48, jak również szeroką
koncepcję pojęcia „całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta”, po drugie, okoliczność, że to pojęcie
odnosi się zarówno do otrzymania, jak i wykorzystania kredytu, po trzecie, wzajemne powiązanie pojęć „całkowity
koszt kredytu ponoszony przez konsumenta”, „całkowita kwota kredytu” i „całkowita kwota do zapłaty przez
konsumenta”, oraz po czwarte, cele dyrektywy 2008/48, jak również konieczność zachowania jej skuteczności, gdy
termin obowiązywania umowy o kredyt zostaje przedłużony i wynagrodzenie za kredyt ulega zmianie poprzez zapłatę
kosztów związanych z przedłużeniem, tak że ma to wpływ na pojęcie „całkowita kwota do zapłaty przez konsumenta”
– koszty z tytułu przedłużenia tej umowy, w przypadku gdy taka możliwość przedłużenia została uzgodniona między
stronami i gdy koszty te są znane kredytodawcy, wchodzą w zakres pojęcia „całkowity kosztu kredytu ponoszonego
przez konsumenta” w rozumieniu art. 3 lit. g) dyrektywy 2008/48.
Reasumując TS orzekł, że pojęcie „całkowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta”, zawarte
w art. 3 lit. g) dyrektywy 2008/48, należy interpretować w ten sposób, iż pojęcie to obejmuje koszty z tytułu
ewentualnego przedłużenia kredytu, w przypadku gdy konkretne i dokładne warunki jego ewentualnego
przedłużenia, w tym okresu przedłużenia, stanowią część postanowień i warunków uzgodnionych między
kredytodawcą a kredytobiorcą w umowie o kredyt, a po drugie, te koszty są znane kredytodawcy.

Komentarz
W niniejszym wyroku TS dokonał prokonsumenckiej wykładni pojęcia „całkowity koszt kredytu ponoszony przez
konsumenta”, zawartego w art. 3 lit. g) dyrektywy 2008/4,8 powołując się obszernie na swoje dotychczasowe
orzecznictwo. Trybunał uznał, że to pojęcie obejmuje koszty z tytułu przedłużenia kredytu pod warunkiem, że po
pierwsze, konkretne i dokładne warunki jego ewentualnego przedłużenia, w tym okresu przedłużenia, stanowią część
postanowień i warunków uzgodnionych między kredytodawcą a kredytobiorcą w umowie kredytu, a po drugie, te
koszty są znane kredytodawcy.
Powyższe stanowisko Trybunału należy w pełni stosować przy wykładni pojęcia „całkowity koszt kredytu”
stosowanego w ustawie o kredycie konsumenckim.

Wyrok TS z 16.7.2020 r., Soho Group, C-686/19

Trybunał Europejski uznał, że pojęcie „całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta” obejmuje koszty z tytułu przedłużenia kredytu, o ile warunki przedłużenia są częścią umowy kredytowej. To oznacza, że koszty takie, znane kredytodawcy, wchodzą w zakres całkowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta.