Wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu może obejmować ograniczenia związane ze strefą kontrolną nieobjętą służebnością

Sąd Najwyższy wskazał, że wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu może obejmować także ograniczenia związane ze strefą kontrolną nieobjętą służebnością. Sprawa dotyczyła żądania ustanowienia służebności przesyłu obejmującej obszar strefy kontrolnej, co skutkowało koniecznością ponownego rozpatrzenia decyzji przez sąd. W uzasadnieniu wyroku podkreślono istotę dobrej wiary posiadacza oraz konieczność indywidualizacji wynagrodzenia z tytułu obciążenia nieruchomości służebnością przesyłu.

Tematyka: służebność przesyłu, strefa kontrolna, Sąd Najwyższy, wynagrodzenie, dobra wiara, nieruchomość, decyzja sądu

Obszar strefy kontrolowanej co do zasady nie pokrywa się z zakresem obciążenia nieruchomości
służebnością przesyłu, jednak w ynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu może obejmować
również ograniczenia związane z ustanowienie strefy kontrolowanej nieobjętej służebnością - stwierdził Sąd
Najwyższy.
J.R. domagała się ustanowienia służebności przesyłu obejmującej nie tylko część należącej do niej nieruchomości
znajdującej się bezpośrednio ponad linią gazociągu, ale również obszaru, który objęty jest strefą kontrolną. Powódka
wyjaśniła, że dla przechodzącego przez jej nieruchomość gazociągu, który został wybudowany kilkadziesiąt lat temu,
ustanowiono aż 100-m strefę kontrolną, z której istnienia wynikają liczne ograniczenia dla właścicielki, jeśli chodzi
o sposób korzystania z nieruchomości, dotyczą one m.in. budowy jakichkolwiek budynków, sadzenia drzew czy
wykonywania prac. Sąd I instancji uwzględnił żądanie powódki, jednak jej zdaniem odszkodowanie zostało ustalone
na zbyt niską kwotę, dlatego wniosła apelację. Wyrok Sądu I instancji został zaskarżony również przez
przedsiębiorcę przesyłowego – „A.” S.A., która twierdziła, że zasiedziała służebność w dobrej wierze oraz
kwestionowała objęcie służebnością strefy kontrolnej gazociągu. Sąd II instancji oddalił obie apelacje, jednak wyrok
ten został uchylony przez Sąd Najwyższy, który przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu wyroku stwierdzono, że nie ma podstaw do przypisania „A.” S.A. dobrej wiary, nie miała ona bowiem
tytułu prawnego do umieszczenia instalacji na gruncie należącym do J.R. i jako przedsiębiorca musiała o tym
wiedzieć. W orzecznictwie przyjmuje się, że w dobrej wierze jest ten, kto pozostaje wprawdzie w błędnym, ale
usprawiedliwionym przekonaniu, że przysługuje mu wykonywane przez niego prawo (zob. postanowienie SN
z 12.9.2018 r., II CSK 876/18, niepubl.; postanowienie SN z 6.7.2018 r., II CSK 518/17, www.sn.pl; uchwała SN
z 6.12.1991 r., III CZP 108/91, OSNC Nr 4/1992, poz. 48). Dla stwierdzenia dobrej wiary nie jest wystarczające
subiektywne przeświadczenie posiadacza o przysługiwaniu uprawnienia, lecz konieczne jest istnienie obiektywnych
okoliczności usprawiedliwiających takie przekonanie (zob. postanowienie SN z 21.11.2019 r., III CSK 120/19).
W orzecznictwie wskazuje się, że nawet pozwolenie na budowę i inne akty administracyjne wydawane w toku
administracyjnego procesu inwestycyjnego nie tworzą per se tytułu prawnego do władania cudzą rzeczą.
W konsekwencji posiadacz, który dysponuje jedynie decyzją wydaną w procesie budowlanym, nie może być uznany
za posiadacza służebności w dobrej wierze, zaś od inwestorów w zakresie sieci przesyłowych można wymagać takiej
wiedzy (zob. postanowienie SN z 26.10.2017 r., II CSK 16/17, www.sn.pl; uchwała SN z 20.12.2016 r., III CZP 86/16,
OSNC Nr 9/2017, poz. 98; uchwała SN z 20.11.2015 r., III CZP 76/15, OSNC Nr 12/2016, poz. 138).
Sąd Najwyższy wskazał, że p owierzchnia nieruchomości zajęta pod służebność powinna odpowiadać
warunkom eksploatacji sieci przyjętym w przedsiębiorstwie będącym właścicielem urządzeń przesyłowych.
Wyznaczona w ten sposób strefa ma zabezpieczać potrzeby eksploatowania urządzeń, zapewniając
przedsiębiorcy możliwość prawidłowego korzystania z nich, ale także ich konserwacji, naprawy,
modernizacji, usuwania awarii, wymiany elementów, zgodnie z art. 3051 i 3052 KC. To te okoliczności bierze
pod uwagę sąd ustanawiając służebność przesyłu, nie są one natomiast tożsame z przesłankami
decydującymi o wyznaczeniu strefy, w obrębie której trzeba liczyć się z istnieniem urządzenia w celu
zapewnienia bezpiecznych warunków jego eksploatowania i funkcjonowania w jego otoczeniu (zob. uchwała
SN z 11.12.2015 r., III CZP 88/15). Dlatego obszar strefy kontrolowanej z reguły nie pokrywa się z zakresem
obciążenia nieruchomości służebnością przesyłu. Mimo tego, fakt ustanowienia takiej strefy może mieć wpływ na
wynagrodzenie z tytułu obciążenia gruntu służebnością.
Sąd Najwyższy wyjaśnił, że w ynagrodzenie za obciążenie nieruchomości służebnością przesyłu musi być
indywidualizowane, stosownie do istotnych dla jego określenia okoliczności konkretnego przypadku. W
ynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu powinno stanowić ekwiwalent wszystkich korzyści,
których właściciel nieruchomości zostaje pozbawiony w związku z jej obciążeniem oraz pokrywać wszystkie
niedogodności, jakie w przyszłości dotkną właściciela obciążonej nieruchomości w związku z ustanowieniem
służebności. W rezultacie ograniczenia związane ze strefą ochronną znajdującą się poza pasem służebności
przesyłu mogą być kompensowane w wynagrodzeniu za ustanowienie służebności przesyłu, zwłaszcza, że
strefa kontrolowana stanowi ograniczenie prawa własności nieruchomości (zob. postanowienie SN z 9.8.2016
r., II CSK 770/15). Należy jednak podkreślić, że wynagrodzenie to nie może obejmować takiego uszczerbku, który
w związku z ustanowieniem strefy kontrolowanej podlega wyrównaniu na podstawie przepisów ustawy z 27.3.2003 r.
o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j.: Dz.U. z 2020 r., poz. 293) (zob. postanowienie SN z 5.12.2019
r., III CZP 20/19; postanowienie SN z 10.4.2019 r., IV CSK 42/18, www.sn.pl).

Postanowienie SN z 9.9.2020 r., II CSK 62/19

Sąd Najwyższy wyjaśnił, że wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu powinno uwzględniać wszystkie korzyści utracone przez właściciela nieruchomości oraz pokrywać przyszłe niedogodności. Ograniczenia związane ze strefą kontrolną mogą być uwzględnione w wynagrodzeniu, jednak nie obejmują uszczerbku podlegającego wyrównaniu na podstawie przepisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.