Uprawnienia konsumentów dla przedsiębiorców, będących osobami fizycznymi

W ustawie z 31.7.2019 r. wprowadzono zmiany mające na celu ograniczenie obciążeń regulacyjnych, co przyniesie oszczędności obywatelom i przedsiębiorcom. Nowelizacja rozszerza ochronę konsumentów w niektórych czynnościach prawnych z udziałem przedsiębiorców, definiując konsumenta jako osobę fizyczną niezwiązaną z działalnością gospodarczą. Przepisy o klauzulach abuzywnych oraz rękojmi za wady przy sprzedaży zostały rozszerzone na przedsiębiorców jednoosobowych. Dodane przepisy dotyczące konsumentów stosuje się także do przedsiębiorców-konsumentów.

Tematyka: uprawnienia konsumentów, przedsiębiorcy, osoby fizyczne, zmiany w prawie, ochrona prawna, klauzule abuzywne, rękojmia za wady, roszczenia sprzedawcy, umowy, intertemporalność

W ustawie z 31.7.2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych (Dz.U.
z 2019 r. poz. 1495) wprowadzono zmiany do szeregu ustaw, które mają na celu ograniczenie zbędnych
i nadmiernych obciążeń regulacyjnych, co z kolei ma umożliwić wygenerowanie oszczędności po stronie
obywateli i przedsiębiorców. Działania powinny stworzyć impuls korzystnie wpływający na jakość życia,
pespektywy gospodarcze oraz poziom zaufania społecznego. Nowelizacja obejmuje m.in. przepisy ustawy
z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz.U. z 2019 r. poz. 1145, dalej jako: KC). Podstawą tych ostatnich
jest rozszerzenie ochrony konsumenckiej w niektórych czynnościach prawnych z udziałem przedsiębiorców.
Zgodnie z art. 221 KC, za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej
niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Dalsze przepisy prawa cywilnego
przewidują wiele „udogodnień” związanych z legitymowaniem się przez osobę fizyczną statusem konsumenta.
Wynika to m.in. z uznania konsumentów za podmioty słabsze ekonomicznie, o generalnie gorszej pozycji rynkowej,
stąd konieczna była ich szersza ochrona prawna. Przeciwnie zaś – w sytuacji, gdy umowa zawierana jest między
dwoma osobami mającymi status przedsiębiorcy, przyjmuje się, że taka ochrona nie jest potrzebna i to bez względu
na to, czy rzeczywiście dana czynność wiąże się z prowadzoną działalnością gospodarczą. Jednakże ustawa
nowelizująca, niektóre aspekty ochrony przysługującej konsumentom rozszerza w pewnych sytuacjach również na
przedsiębiorców jednoosobowych. Istotą zmian wprowadzonych do KC jest dodanie przepisów art. 3855,art. 5564,art.
5565 oraz art. 5765. Dotyczą one jednak tylko przedsiębiorcy, zawierającego umowę bezpośrednio związaną z jego
działalnością gospodarczą, jednak gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla niego charakteru
zawodowego.
Przepisy o klauzulach abuzywnych
Zgodnie z dodanym art. 3855, przepisy dotyczące konsumenta, zawarte w art. 3851 –3853, stosuje się do osoby
fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy
wynika, że nie posiada ona dla niej charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu
wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o CEIDG (dalej także
jako: przedsiębiorca-konsument). Oznacza to, że taki przedsiębiorca może korzystać z „dobrodziejstwa” oceny
umowy pod kątem istnienia klauzul niedozwolonych, a tym samym wskazywać na brak indywidualnego uzgodnienia
i rażące naruszenie jego interesów, spowodowane wprowadzeniem takich postanowień do treści umowy. Co więcej,
korzysta z domniemania abuzywności, wynikającego z katalogu z art. 3853 KC.
Przepisy o rękojmi za wady przy sprzedaży
Z kolei stosownie do art. 5564 KC, również zawarte w dziale o rękojmi za wady przepisy dotyczące konsumenta,
z wyjątkiem art. 558 § 1 zdanie drugie, stosuje się do przedsiębiorcy-konsumenta. Zgodnie zaś z art. 5565 KC,
przepisów art. 563 oraz art. 567 § 2 dotyczących kupującego nie stosuje się do takiej osoby fizycznej.
Powyższe oznacza, że przedsiębiorca będzie także mógł korzystać z rękojmi za wady rzeczy sprzedanej, w zakresie
dotychczas przysługującym konsumentom, z jednym wyjątkiem – modyfikacji odpowiedzialności, a dokładniej
ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest dopuszczalne odnośnie przedsiębiorców nie tylko
w przypadkach określonych w przepisach szczególnych. Zauważyć przy tym należy, że dodany art. 556 5 KC
powoduje, iż przedsiębiorca taki nie utraci uprawnień z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał rzeczy w czasie
i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie. Po drugie, nawet
gdy interes sprzedawcy tego wymaga – przedsiębiorca taki nie będzie obowiązany sprzedać rzeczy z zachowaniem
należytej staranności, jeżeli istnieje niebezpieczeństwo pogorszenia rzeczy.
Przepisy o roszczeniach sprzedawcy w związku z wadą rzeczy sprzedanej
Następny dodany przepis art. 5765 stanowi o stosowaniu do przedsiębiorcy-konsumenta przepisów dotyczących
konsumenta, zawartych w dziale o roszczeniach sprzedawcy w związku z wadliwością rzeczy sprzedanej.
Zmiana ta ma jednak większe znaczenie dla sprzedawcy niż samego przedsiębiorcy-konsumenta. Jeżeli bowiem
rzecz sprzedana nie miała właściwości, które powinna mieć zgodnie ze swoim przeznaczeniem lub zgodnie
z publicznie składanymi zapewnieniami, o których mowa w art. 5561 § 2 KC, lub została wydana w stanie
niezupełnym, sprzedawca, który poniósł koszty w wyniku wykonania uprawnień z tytułu rękojmi za wady fizyczne
rzeczy przez takiego właśnie przedsiębiorcę, może żądać naprawienia poniesionej szkody od tego z poprzednich
sprzedawców, wskutek którego działania lub zaniechania rzecz stała się wadliwa.

Prawa konsumenta
Co więcej, zmiany obejmują również przepisy ustawy z 30.5.2014 r. o prawach konsumenta (Dz.U. z 2019 r. poz. 134
i 730), w której dodaje się art. 38a: „Przepisy dotyczące konsumenta zawarte w niniejszym rozdziale stosuje się do
osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy
wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu
wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji
i Informacji o Działalności Gospodarczej.”. To powoduje, że do przedsiębiorcy będą mieć też zastosowanie przepisy
o prawie odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa. Zmiana ta jest
komplementarna do zmian KC.
Przepisy intertemporalne
Wskazać również należy, że powyżej wymienionych przepisów, które zostaną wprowadzone do KC, nie stosuje się
do umów zawartych przed dniem 1.1.2021 r. oraz do umów zawieranych przez przedsiębiorców będących
osobami fizycznymi, w oparciu o które przedsiębiorcy otrzymują wsparcie pochodzące ze środków
publicznych, środków Europejskiego Banku Inwestycyjnego i Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego lub
innych środków o podobnym charakterze. Podobnie art. 38a, który zostaje wprowadzony do PrKonsU, nie
stosuje się do umów zawartych przed dniem 1.1.2021 r.
Podsumowanie
Zmiany, które wejdą w życie z dniem 1.1.2021 r., implikują traktowanie przedsiębiorcy w określonych sytuacjach jak
konsumenta, ale jedynie przy zawieraniu umów nieposiadających dla niego charakteru zawodowego. Dotyczy
to więc tylko umów, których przedmiot nie zawiera się w ramach dokonywanych codziennie przez przedsiębiorcę
jednoosobowego czynności wynikających z przedmiotu działalności gospodarczej. Zaznaczyć trzeba, że przedmiot
ten jest najczęściej określony w CEIDG zgodnie z kodami PKD, jednakże nie jest to jedyne źródło określenia tego
przedmiotu, zresztą sam prawodawca wskazuje zakres przedmiotowy w oparciu o CEIDG jako przykład („w
szczególności”). Może wystąpić zatem potrzeba badania faktycznego przedmiotu prowadzonej działalności.
W tym zakresie można się spodziewać sporów sądowych. Mimo bowiem, że „zawodowy charakter umowy” wynika
głównie z powiązania tego pojęcia z przedmiotem działalności gospodarczej uwidocznionym w CEIDG to należy
pamiętać, że ma to charakter formalny i nie determinuje automatycznie możliwości skorzystania przez przedsiębiorcę
z nowych rozwiązań. Wartość, która przyświecała ustawodawcy przy wprowadzeniu zmian, wyraża się
w przekonaniu, że przedsiębiorca dokonujący czynności prawnej z innym przedsiębiorcą i nie dysponujący
odpowiednią wiedzą i doświadczeniem koniecznym do oceny przedmiotu konkretnej czynności, powinien
korzystać z ochrony praawnej jak konsument.

Zmiany w prawie mające wejść w życie z dniem 1.1.2021 r. pozwalają traktować przedsiębiorców w określonych sytuacjach jak konsumentów. Wartość nowelizacji wyraża się w przekonaniu, że przedsiębiorcy potrzebujący ochrony prawnej powinni móc korzystać z przysługujących konsumentom rozwiązań.