Fundacja rodzinna – łatwiejsza sukcesja w firmach rodzinnych

Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii przygotowało projekt ustawy regulującej funkcjonowanie nowego rodzaju fundacji - fundacji rodzinnej. Ta instytucja ma umożliwić wielopokoleniową sukcesję przedsiębiorstw, zachowując własność składników majątkowych zgodnie z wolą fundatora. Projektem ustawy regulowane są tworzenie, organizacja, funkcjonowanie, rozwiązanie i likwidacja fundacji rodzinnej. Nowe przepisy mają obowiązywać od 1.1.2022 r.

Tematyka: fundacja rodzinna, sukcesja, firma rodzinna, ustrój sukcesyjny, spadkobiercy, prawo spadkowe, zarządzanie majątkiem, fundator, beneficjent, Krajowy Rejestr Sądowy, podatek dochodowy, działalność operacyjna

Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii przygotowało projekt ustawy regulującej funkcjonowanie nowego
na gruncie prawa polskiego rodzaju fundacji – fundacji rodzinnej. Ta nowa instytucja umożliwić ma
wielopokoleniową sukcesję przedsiębiorstw, których zyski zapewniają środki utrzymania rodziny i innych
osób bliskich fundatorowi. Celem takiego rozwiązania jest zachowanie własności składników majątkowych,
zgodnie z wolą fundatora. Fundacja rodzinna pozwoli także fundatorowi na ustalenie zasad dysponowania
majątkiem. Projekt ustawy reguluje kwestie tworzenia, organizacji, funkcjonowania, rozwiązania i likwidacji
fundacji rodzinnej oraz prawa i obowiązki fundatora i beneficjenta. Szacuje się, że nowe przepisy o fundacji
rodzinnej zaczną obowiązywać od 1.1.2022 r.
• Fundacja będzie zarządzać majątkiem w oparciu o mienie, jakie przekaże jej fundator lub inne osoby oraz
wypracowane zyski, majątek nabyty w zamian za majątek dotychczas posiadany.
• Podstawowym zadaniem fundacji będzie ochrona posiadanego majątku przed utratą czy zmniejszeniem wartości.
Dotychczasowe problemy z sukcesją w firmach rodzinnych
Szacuje się, że w Polsce funkcjonuje około 830 tysięcy firm rodzinnych, których udział w PKB sięga około 18 proc.
Firmy te często borykają się z problemem sukcesji, niewielu następców decyduje się na dalsze prowadzenie biznesu
czy przejęcie nad firmą nadzoru właścicielskiego, powierzając jej zarząd profesjonalistom. Problemy z sukcesją
pojawiają się też tam, gdzie jest wielu potencjalnych następców lub występują problemy w komunikacji
i podejmowaniu decyzji, często wówczas dochodzi do podziału majątku firmy. W przypadku zaś braku sukcesora,
część firm zostaje sprzedana i traci swój rodzinny charakter.
Aktualne przepisy nie sprzyjają przy tym przekazywaniu firm rodzinnych sukcesorom. Dotychczas mogli oni opierać
się o przepisy KC i KSH. Przepisy tych ustaw umożliwiają przekazanie firmy w spadku wybranym następcom, jednak
nie dają możliwości wpływania na jej dalsze losy. Przepisy dotyczące spółek osobowych komplikują dodatkowo
swobodę dysponowania firmą i jej majątkiem, gdyż mogą zawierać dodatkowe przepisy utrudniające zmianę
wspólnika. Z kolei wybór rozwiązań polegających na przekształceniu firmy w holding lub spółkę giełdową to proces
czasochłonny i kosztowny. Rozwiązania te zazwyczaj koncentrują się na ochronie interesów spadkobierców (prawo
spadkowe, prawo rodzinne) lub wspólników spółek (prawo spółek handlowych), a nie na realizacji ścieżki rozwoju
biznesu zgodnej z wolą założyciela firmy. Brakuje instrumentów zapewniających ochronę firm rodzinnych przed
podziałem i umożliwiających spadkobiercom kontynuację działalności po śmierci założyciela firmy.
Cele ustawy
Wspomniana wyżej luka w przepisach uwidoczniła potrzebę wprowadzenia mechanizmu integracji majątku
i zarządzania nim, tak aby firma rodzinna mogła działać poprzez wiele pokoleń. Jak zapisano w uzasadnieniu do
ustawy, jej celem jest „kompleksowe wzmocnienie narzędzi prawnych do przeprowadzenia procesów sukcesyjnych
poprzez dodanie do systemu prawa instytucji służącej do kumulowania rodzinnego majątku, pozwalającego na
zatrzymanie kapitału w kraju na wiele pokoleń oraz zwiększenie potencjału krajowych inwestycji. Fundacja rodzinna
ma minimalizować ryzyko nieudanej sukcesji i gwarantować kontynuację działalności biznesowej. Przekazanie
majątku, w tym firmy rodzinnej, fundacji rodzinnej ma chronić go przed podziałem, umożliwić jego pomnażanie,
a więc także czerpanie z niego korzyści, które będzie można przeznaczyć na pokrycie kosztów utrzymania osób
wskazanych przez fundatora”.
Fundator i beneficjenci
Sama nazwa fundacja rodzinna zaczerpnięta została z nazw analogicznych instytucji w innych krajach, takich jak
Szwajcaria, Niemcy czy Dania i odnosi się do podmiotu, który posiada majątek nie podlegający podziałowi na
udziału, którego zadaniem jest zabezpieczenie tego majątku przed utratą oraz zarządzaniem nim, zgodnie z wolą
fundatora. Zadaniem fundacji rodzinnej będzie realizacja celów określonych przez fundatora, w oparciu o przekazany
przez niego majątek. Ma to służyć kumulacji kapitału i większej aktywności inwestycyjnej firm.
Fundatorem fundacji rodzinnej będzie mogła być osoba fizyczna, z pełną zdolnością do czynności prawnych, która
przekaże część lub całość swojego majątku fundacji. Fundację będzie mogła też założyć więcej niż jedna osoba.
Fundatorzy nie muszą być ze sobą spokrewnieni. Wyjątkiem będzie fundacja rodzinna tworzona na podstawie
testamentu, gdzie fundatorem będzie mogła być tylko jedna osoba.

Projekt przewiduje, że beneficjentami, czyli osobami, które będą odnosić, zgodnie z wolą fundatora, określone
korzyści z fundacji, mogą być osoby fizyczne, niekoniecznie ze sobą spokrewnione, lub organizacje pożytku
publicznego.
Majątek
Projekt przewiduje, że majątek fundacji może stanowić mienie w rozumieniu przepisów KC, a także zobowiązania
wobec beneficjenta i zobowiązania wobec osób trzecich związane ze świadczeniami dotyczącymi działalności
bieżącej fundacji rodzinnej. Ponadto zarówno majątek przekazany fundacji przez fundatora, jak i osiągane przez
fundację dochody, stanowić będą fundusz operatywny, którego wartość powinna być wyższa niż 100 000 zł. –
zarówno podczas tworzenia fundacji, jak i w czasie jej działalności. Fundacja będzie mogła otrzymać darowiznę od
fundatora a także od innych osób, pod warunkiem, że osoby te będą powołane do spadku jako spadkobierca
ustawowy po fundatorze albo jego małżonku, wstępnym lub zstępnym. Trzeba jednak zaznaczyć, że poprzez taką
darowiznę osoby te nie staną się fundatorami.
Statut i organy
Fundacja będzie funkcjonowała w oparciu o akt założycielski lub testament oraz statut. W statucie powinny być
uregulowane najważniejsze zasady działania fundacji oraz uprawnienia jej organów. Projekt ustawy przewiduje
również możliwość stworzenia regulaminów organów fundacji. Przy czym projekt określa, że organem zarządzającym
fundacji będzie zarząd, którego zadaniem jest realizacja celów fundacji i zarządzanie jej majątkiem. Zarząd będzie
mógł być organem jednoosobowym. Fundacja rodzinna, gdy liczba beneficjentów przekroczy 25 osób, obowiązkowo
powinna także posiadać radę protektorów, czyli organ nadzorczy, złożony z osób fizycznych o pełnej zdolności do
czynności prawnych. Oczywiście nie można będzie łączyć funkcji w organie zarządzającym i nadzorczym. Projekt
ustawy przewiduje także powołanie zgromadzenia beneficjentów, którego zadaniem będzie zachowanie ciągłości
funkcjonowania pozostałych organów, a tym samym właściwego działania fundacji rodzinnej.
Rejestracja fundacji i jej likwidacja
Fundacja rodzinna podlegać będzie wpisowi do rejestru fundacji rodzinnych w Krajowym Rejestrze Sądowym, co
pozwoli jej na uzyskanie osobowości prawnej. Zgłoszenia do rejestru dokonywać będzie fundator lub zarząd, jeśli
fundacja utworzona została na podstawie testamentu. Oczywiście przepisy przewidują możliwość zakończenia
działalności fundacji i jej likwidacji i są zbliżone do mechanizmów stosowanych na gruncie KSH.
Kwestie podatkowe
Projekt przewiduje, że w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych przychód otrzymany przez fundację
rodzinną od fundatora, który będzie przeznaczony na realizację celów tej fundacji oraz fundusz operatywny nie
będzie przychodem w rozumieniu ustawy z 15.2.1994 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2020
r. poz. 1406 ze zm.).
Działalność operacyjna fundacji rodzinnej będzie natomiast opodatkowana na zasadach ogólnych. Projekt zakłada,
że fundacja rodzinna nie będzie uprawniona do korzystania z tzw. małego CIT-u.

Projekt ustawy o fundacji rodzinnej ma na celu wzmocnienie narzędzi prawnych do przeprowadzania procesów sukcesyjnych w firmach rodzinnych, zapewniając kumulację rodzinnego majątku i kontynuację działalności biznesowej. Fundacja rodzinna ma chronić majątek przed podziałem, umożliwiać jego pomnażanie i zapewniać środki na utrzymanie wskazanych przez fundatora osób.