Umowne wykonanie zastępcze bez zgody sądu

Uprawnienie do wykonania zastępczego oznacza, że pozwany jest zobowiązany do zwrotu kosztów pozostających w związku przyczynowym z czynnościami wykonania zastępczego. Publikacja omawia spór między powodem a pozwanym M.B. dotyczący wykonania rurociągu do odzysku ciepła oraz kwestie związane z gwarancją, obowiązkami wykonawcy i prawem do wykonania zastępczego na koszt pozwanego.

Tematyka: wykonanie zastępcze, zwrot kosztów, umowa o dzieło, gwarancja, Sąd Okręgowy, Sąd Apelacyjny, roszczenia, Sąd, zastępstwo procesowe, koszty procesu

Uprawnienie do wykonania zastępczego oznacza, że pozwany jest zobowiązany do zwrotu kosztów
pozostających w związku przyczynowym z czynnościami wykonania zastępczego.
Opis stanu faktycznego
Okoliczności faktyczne dotyczyły wykonania przez pozwanego M.B. w ramach oferty, którą złożył powodowi Sp.
z o.o. w N. S. rurociągu do odzysku ciepła. W zamówieniu wskazana została jedynie grupa materiałów (stal
nierdzewna), z której miał być wykonany wymiennik ciepła. Wybór materiału leżał w gestii pozwanego. Integralną
część zamówienia stanowiły Warunki (...) Zakupów i Zamówień Grupy G., które były dostępne na stronie internetowej
powoda. Punkt VI.4 uprawniał powoda do zlecenia wykonania zastępczego na koszt pozwanego w przypadku
niezrealizowania naprawy w wyznaczonym terminie i niewyznaczania terminu naprawy, jeśli działanie naprawcze nie
powiodło się bądź było niewykonalne. Strony podpisały bez zastrzeżeń protokół odbioru robót, w którym zawarły
adnotację o udzieleniu przez pozwanego gwarancji na wykonane prace montażowe i zamontowane materiały.
Ostatecznie powód zgłosił pozwanemu nieszczelność wykonanego przez pozwanego układu. Strony wymieniły
między sobą szereg pism co do naprawy wymiennika ciepła w ramach gwarancji; te zaproponowane przez
pozwanego w ocenie powoda nie były właściwe. Na zlecenie powoda dokonano analizy przyczyn materiałowych
pękania w obszarze złączy spawanych wymiennika. Z opinii wynika, że zastosowane gatunki stali na elementy
wymiennika nie są zalecane do konstrukcji podlegających długotrwałej eksploatacji w temperaturze z zakresu 400-
650°C, a pękanie spawów było spowodowane złym doborem materiałów. Ostatecznie powód zlecił wykonanie
zastępcze i wezwał pozwanego do zwrotu jego kosztów.
Stanowisko SO
Sąd Okręgowy uznał w przeważającej mierze zasadność roszczenia. Na podstawie opinii biegłego ustalił, że
pozwany prawidłowo dobrał materiał do budowy rurociągu. Pozwany natomiast nie wykonał podstawowych obliczeń
związanych z kompensacją temperatury, co spowodowało rozszczelnienie połączenia spawanego. SO uznał, że
strony łączyła umowa o dzieło (art. 627 KC). Wada dzieła ujawniła się w okresie gwarancji. Sąd Okręgowy odwołał
się do treści art. 636 § 1 KC, który stanowi, że jeżeli przyjmujący zamówienie wykonywa dzieło w sposób wadliwy
albo sprzeczny z umową, zamawiający może wezwać go do zmiany sposobu wykonania i wyznaczyć mu w tym celu
odpowiedni termin. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu zamawiający może od umowy odstąpić albo
powierzyć poprawienie lub dalsze wykonanie dzieła innej osobie na koszt i niebezpieczeństwo przyjmującego
zamówienie. Zgodnie z art. 638 KC przepisy o gwarancji przy sprzedaży stosuje się odpowiednio do umowy o dzieło.
Według art. 577 § 2 KC obowiązki gwaranta mogą w szczególności polegać na zwrocie zapłaconej ceny, wymianie
rzeczy bądź jej naprawie oraz zapewnieniu innych usług. Biegły wyraźnie stwierdził, że przyczyna nieszczelności
układu leży nie po stronie materiałowej, ale po stronie konstrukcyjnej. Zdaniem Sądu to na pozwanym, jako
przyjmującym dzieło do wykonania specjaliście, ciążył obowiązek wykonania prawidłowej konstrukcji całej instalacji.
Sąd podkreślił, że art. 634 KC nakładał na pozwanego obowiązek informowania o ewentualnych przeszkodach
w wykonaniu zamówienia. Jeżeli pozwany uważał, że powód nie przedstawił mu wszelkich niezbędnych informacji do
wykonania dzieła, jak też uważał, że istnieje jakaś przeszkoda w prawidłowym jego wykonaniu, to zgodnie
z dyspozycją ww. przepisu powinien to niezwłocznie zgłosić dla powoda. Niedopełnienie tego obowiązku skutkuje
odpowiedzialnością wykonawcy za wady tego dzieła. W związku z powyższym pozwany był zobowiązany do naprawy
wadliwego elementu na własny koszt.
Stanowisko SA
Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanego. Wskazał, że rzeczywiście strony nie nałożyły na pozwanego
obowiązku sporządzenia projektu. Pozwany odpowiada jednak nie za brak projektu, lecz za to, że nie zwrócił
powodowi uwagi na potrzebę jego sporządzenia. Pozwany, nie mając dostatecznej wiedzy i doświadczenia, uznał
za wystarczający uzgodniony przez strony rysunek i nie dążył do jego weryfikacji. Finalnie zaś zdecydował się do
udzielenia gwarancji. To z pewnością nieroztropne zachowanie nie może zwalniać pozwanego z przyjętych
zobowiązań. Kontrahent ma prawo oczekiwać od osoby podejmującej się wykonania dzieła odpowiedniego
zawodowego przygotowania. Przyjęcie zamówienia, w sposób dorozumiany jest równoznaczne z deklaracją, że
mieści się ono w zakresie zawodowych kompetencji przyjmującego.
Sąd drugiej instancji zwrócił jednak uwagę na błędy Sądu Okręgowego. Umowa stron była wykonywana w stanie
prawnym obowiązującym przed zmianami wprowadzonymi PrKonsU. Mylnie zatem SO odwołał się do art. 638 KC,
który wówczas odsyłał do odpowiedniego stosowania przy umowie o dzieło tylko przepisów o rękojmi przy
sprzedaży. Udzielenie przez pozwanego gwarancji nie sprzeciwia się jednak naturze umowy o dzieło i było możliwe

w ramach swobody kształtowania umowy przez strony. Sąd Okręgowy błędnie odniósł się także do obecnie
obowiązujących przepisów o gwarancji, choć w tym przypadku regulacje są zbliżone. Zgodnie z art. 577 § 1 KC
w brzmieniu sprzed wyżej powołanych zmian, w wypadku gdy kupujący otrzymał od sprzedawcy dokument
gwarancyjny co do jakości rzeczy sprzedanej, poczytuje się w razie wątpliwości, że wystawca dokumentu (gwarant)
jest obowiązany do usunięcia wady fizycznej rzeczy lub do dostarczenia rzeczy wolnej od wad, jeżeli wady te ujawnią
się w ciągu terminu określonego w gwarancji. W takiej sytuacji, powód mógł zlecić naprawę wady w drodze
wykonania zastępczego. I w tym zakresie jednak rozważania prawne Sądu Okręgowego są nietrafne. W sprawie nie
mógł znaleźć zastosowania art. 636 KC, który daje zamawiającemu możliwość ingerencji w wykonywanie dzieła,
a z wymienionych w nim uprawnień zamawiający może skorzystać wyłącznie przed odbiorem dzieła. Odbiór
dzieła zaktualizował uprawnienia z rękojmi lub gwarancji, co powód konstruując żądanie miał na uwadze. Zlecając
wykonanie zastępcze pozwany realizował zatem uprawnienia przysługujące mu z mocy umowy - w związku
z udzieloną gwarancją, odmową usunięcia wady i umownym prawem do dokonania naprawy przez inny podmiot.

Komentarz
Zgodnie z art. 480 KC, wierzyciel może żądać upoważnienia przez sąd do wykonania czynności na koszt dłużnika.
Przepis ten reguluje instytucję tzw. wykonania zastępczego, które oznacza możliwość wykonania czynności, do
których pierwotnie zobowiązany był dłużnik, przez inny wybrany przez wierzyciela podmiot z jednoczesnym
uprawnieniem do żądania zwrotu kosztów pozostających w związku przyczynowym z czynnościami wykonania
zastępczego. Zasadniczo taka możliwość istnieje tylko po uzyskaniu zgody sądu, za wyjątkiem sytuacji nagłych (art.
480 § 3 KC). Jednakże, jak słusznie wynika z powyższego wyroku, przyznanie w umowie uprawnienia do
wykonania zastępczego, bez potrzeby wcześniejszego uzyskania zgody sądu, nie narusza zasady swobody
umów. Oznacza to, że nie ma konieczności uzyskania uprzedniego upoważnienia przez sąd, jeśli strony
wprowadzą takie postanowienie do łączącej ich umowy. Z tego względu, powód niepotrzebnie powołał się na art.
471 KC jako podstawę dochodzonych roszczeń, bowiem w istocie nie dochodził roszczeń odszkodowawczych, lecz
należnego mu na mocy gwarancji zwrotu kosztów wykonania zastępczego wprowadzonego do umowy.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 18.2.2021 r., I AGa 25/19,

Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanego, podtrzymując zasadność roszczenia powoda. Decyzja ta opierała się na analizie umowy o dzieło, obowiązkach pozwanego oraz błędach Sądu Okręgowego. W rezultacie powód został potwierdzony w prawie do wykonania zastępczego i żądania zwrotu kosztów wykonania.