Odpowiedzialność za wydrukowanie wadliwej porady w gazecie

Wydawca gazety nie ponosi odpowiedzialności za nieprawidłową poradę zdrowotną opublikowaną w gazecie, która spowodowała uszczerbek na zdrowiu czytelnika. Trybunał Sprawiedliwości UE wykazał, że usługi, takie jak porady zdrowotne, nie podlegają dyrektywie dotyczącej odpowiedzialności za produkty wadliwe. Decyzja ta ma istotne konsekwencje dla podziału odpowiedzialności między producentów wyrobów a usługodawców.

Tematyka: odpowiedzialność wydawcy gazety, nieprawidłowa porada zdrowotna, Trybunał Sprawiedliwości UE, dyrektywa 85/374/EWG, podział odpowiedzialności, usługi zdrowotne

Wydawca gazety nie odpowiada za nieprawidłową poradę, której zastosowanie doprowadziło do powstania
uszczerbku na zdrowiu czytelnika gazety. Taka porada, zgodnie z unijnymi przepisami dotyczącymi
odpowiedzialności za wadliwy produkt, jest usługą a nie produktem i odpowiedzialności za nią nie ponoszą
również autor artykułu z taką poradą, czy jej drukarz.
Stan faktyczny
Austriackie wydawnictwo opublikowało w gazecie artykuł opisujący korzyści ze stosowania okładów z tartego chrzanu
podpisany przez eksperta w dziedzinie ziół leczniczych. Wskazany w artykule okres od 2 do 5 godzin stosowania
substancji, podczas którego substancja miała być stosowana, był nieprawidłowy. Zamiast słowa „minut” użyto
bowiem słowa „godzin”. Powódka opierając się na tym w artykule w czasie leczenia, nałożyła okład na ok. 3 godziny
i zdjęła go dopiero wtedy, gdy zaczęła odczuwać silny ból, którego źródłem była toksyczna reakcja skórna. Powódka
wniosła o zasądzenie od wydawnictwa kwoty 4400 euro tytułem zadośćuczynienia za uszkodzenie ciała oraz
o stwierdzenie, że ponosi ono odpowiedzialność za wszystkie obecne urazy i przyszłe skutki owego zdarzenia.
Pytanie prejudycjalne
Czy art. 2 w zw. z art. 1 i art. 6 dyrektywy Rady 85/374/EWG z 25.7.1985 r. w sprawie zbliżenia przepisów
ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących odpowiedzialności za produkty
wadliwe (Dz.Urz. UE L z 1985 r. Nr 210, s. 29 ze zm.) należy interpretować w ten sposób, że „produktem wadliwym”
w rozumieniu tych przepisów jest wydrukowany egzemplarz gazety, na łamach której poruszono tematykę
paramedyczną i udzielono nieprawidłowej porady zdrowotnej dotyczącej stosowania rośliny, zastosowanie się do
której to porady przez czytelnika gazety doprowadziło do powstania uszczerbku na jego zdrowiu?
Stanowisko TS
Zakres pojęcia „produkt”
Zgodnie z art. 2 dyrektywy 85/374/EWG „produkt” oznacza każdą rzecz ruchomą, również będącą częścią składową
innej rzeczy ruchomej lub nieruchomej, a także energię elektryczną.
Trybunał stwierdził, że z treści tego przepisu wynika, że usługi nie mogą być objęte zakresem stosowania tej
dyrektywy. Trybunał wskazał, że taką wykładnię art. 2 dyrektywy 85/374/EWG potwierdza systematyka tej
dyrektywy. Ponadto, pojęcie „produkt” w rozumieniu tego przepisu zostało zdefiniowane w ogólnym kontekście
odpowiedzialności producenta za szkody spowodowane wadliwym charakterem jego produktów. Jak wynika
z motywu trzeciego tej dyrektywy, określony w niej system odpowiedzialności może mieć zastosowanie wyłącznie do
rzeczy ruchomych pochodzących z produkcji przemysłowej lub do rzeczy ruchomych, które są używane
w budownictwie lub instalowane w nieruchomościach.
Z motywu czwartego dyrektywy 85/374/EWG wynika, że ochrona konsumentów wymaga, aby wszyscy producenci
zaangażowani w proces produkcji ponosili odpowiedzialność, w sytuacji gdy ich produkt gotowy, jego część
składowa lub dostarczony przez nich surowiec okażą się wadliwe. W tym kontekście w art. 1 w związku z motywem
drugim dyrektywy 85/374/EWG, ustanowiono zasadę niezależnej od winy odpowiedzialności „producenta” –
zdefiniowanego w art. 3 tej dyrektywy jako producenta produktu gotowego, producenta każdego surowca lub
producenta części składowej i każdą osobę, która przedstawia się jako producent, umieszczając swą nazwę, znak
handlowy lub inną wyróżniającą cechę na produkcie – za szkodę spowodowaną przez wadę jego produktu.
Usługa
W rozumieniu art. 6 dyrektywy 85/374/EWG produkt jest wadliwy, jeżeli nie zapewnia bezpieczeństwa, jakiego
można w uzasadniony sposób oczekiwać, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności, w szczególności wygląd tego
produktu, sposób jego użycia oraz czas, w jakim został on wprowadzony do obrotu. Zgodnie z motywem szóstym
dyrektywy 85/374/EWG tej oceny należy dokonywać z uwzględnieniem uzasadnionych oczekiwań ogółu
społeczeństwa (wyrok TS z 5.3.2015 r., Boston Scientific Medizintechnik, C‑ 503/13 i C‑ 504/13, EU:C:2015:148,
pkt 37).
Trybunał stwierdził, że zgodnie z tym przepisem bezpieczeństwo, jakiego można w uzasadniony sposób oczekiwać,
należy zatem oceniać z uwzględnieniem przede wszystkim przeznaczenia, cech charakterystycznych oraz
obiektywnych właściwości danego produktu, a także specyfiki grupy użytkowników, dla których produkt ten
jest przeznaczony.

Trybunał uznał, że w niniejszej sprawie sporna usługa, czyli nieprawidłowa porada, nie wykazuje związku
z wydrukowaną gazetą, która stanowi jej nośnik.
Trybunał podkreślił, że odpowiedzialność usługodawców i odpowiedzialność producentów wyrobów gotowych
stanowią zatem dwa odrębne reżimy odpowiedzialności, ponieważ działalności usługodawców nie zrównuje się
z działalnością producentów, importerów i dostawców (wyrok TS z 21.12.2011 r., Dutrueux, C‑ 495/10,
EU:C:2011:869, pkt 32, 33). W związku z powyższym TS uznał, że nieprawidłowa porada zdrowotna, która została
opublikowana w wydrukowanej gazecie i która dotyczy sposobu użycia innej rzeczy, nie jest objęta zakresem
stosowania dyrektywy 85/374/EWG i nie może czynić tej gazety wadliwą ani prowadzić do powstania, na
podstawie tej dyrektywy, niezależnej od winy odpowiedzialności „producenta”, bez względu na to, czy chodzi tu
o wydawcę owej gazety, jej drukarza, czy też autora artykułu. Ewentualne objęcie takich porad zakresem stosowania
dyrektywy 85/374/EWG, zdaniem TS, prowadziłoby nie tylko do zanegowania dokonanego przez unijnego
prawodawcę rozróżnienia pomiędzy towarami i usługami oraz wyłączenia tych drugich z zakresu stosowania tej
dyrektywy, ale także do powstania niezależnej od winy odpowiedzialności wydawców gazet, przy czym zostaliby oni
pozbawieni możliwości uwolnienia się od tej odpowiedzialności lub możliwość taka byłaby ograniczona. W ocenie TS
taki skutek podważałby zawarty w motywie siódmym cel tej dyrektywy, jakim jest zapewnienie sprawiedliwego
podziału ryzyka pomiędzy poszkodowanym a producentem.
Przy czym Trybunał wyjaśnił, że chociaż przewidziana w dyrektywie 85/374/EWG niezależna od winy
odpowiedzialność za produkty wadliwe nie powstaje w sprawie takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym, to
jednak zastosowanie mogą znaleźć inne reżimy odpowiedzialności umownej lub pozaumownej oparte na różnych
podstawach, takich jak rękojmia za wady ukryte lub wina (wyrok TS z 25.4.2002 r., González Sánchez, C‑ 183/00,
EU:C:2002:255, pkt 31).
Reasumując TS orzekł, że art. 2 w zw. z art. 1 i art. 6 dyrektywy 85/374/EWG należy interpretować w ten
sposób, iż „produktu wadliwego” w rozumieniu tych przepisów nie stanowi wydrukowany egzemplarz
gazety, na łamach której poruszono tematykę paramedyczną i udzielono nieprawidłowej porady zdrowotnej
dotyczącej stosowania rośliny, zastosowanie się do której to porady przez czytelnika gazety doprowadziło do
powstania uszczerbku na jego zdrowiu.

Komentarz
Trybunał rozstrzygnął w niniejszej sprawie nowe zagadnienie prawne, które pojawiło się na gruncie dyrektywy
85/374/EWG, która przewiduje niezależną od winy odpowiedzialność producenta za produkty wadliwe (por. art. art.
4491 i n. KC).
Przede wszystkim TS dokonał wykładni językowej, systemowej i celowościowej art. 2 dyrektywy 85/374/EWG z której
wynika, że usługi nie są objęte zakresem stosowania tej dyrektywy.
Jednakże sama gazeta, będąca nośnikiem nieprawidłowej porady niewątpliwe jest produktem. W tej sytuacji TS
badał również kwestię, czy porada zdrowotna, która ze względu na swój charakter stanowi usługę, w sytuacji gdy
zostaje ona włączona do rzeczy ruchomej – w tej sprawie do wydrukowanej gazety – może, ze względu na to, że
okazała się nieprawidłowa, sprawiać, że sama gazeta staje się wadliwa. Co do zasady, wadliwość produktu określa
się na podstawie pewnych elementów nieodłącznie związanych z samym produktem (dotyczą one m.in. jego
wyglądu, sposobu użycia oraz czasu, w którym został on wprowadzony do obrotu). Trafnie TS przyjął,
w okolicznościach rozpatrywanej sprawy, że sporna usługa, czyli nieprawidłowa porada zdrowotna, nie należy do
elementów nieodłącznie związanych z wydrukowaną gazetą, które same w sobie pozwalają ocenić, czy produkt ten
jest wadliwy. W niniejszym wyroku TS wydaje się prezentować stanowisko, że informacje powinny zostać wyłączone
z zakresu stosowania dyrektywy 85/374/EWG, ponieważ związek odpowiedzialności za produkty wadliwe
z okolicznością, że dana informacja została utrwalona na nośniku fizycznym, ma charakter przypadkowy. Trybunał
uznaje zatem, że na gruncie dyrektywy 85/374/EWG nie ma możliwości przypisania odpowiedzialności za produkty
wadliwe w przypadku szkody wyrządzonej przez usługę, której dany produkt jest jedynie fizycznym nośnikiem,
zdaniem TS, odzwierciedla również intencje unijnego prawodawcy. Tym samym trafnie TS odrzucił pojawiającą się
piśmiennictwie koncepcję, zgodnie z którą odpowiedzialność za produkty wadliwe powinna obejmować
odpowiedzialność na sytuacje, w których szkody wynikają z wadliwego świadczenia intelektualnego. Tym samym
odpowiedzialność autorów książek, właścicieli mediów lub wydawców nie może powstawać na podstawie dyrektywy
85/374/EWG z uwagi na treść wydrukowanego utworu, który został nabyty właśnie ze względu na tę treść.

Wyrok TS z 10.6.2021 r., w spr. KRONE – Verlag, C-65/20,

Trybunał Sprawiedliwości UE ustalił, że wydrukowana gazeta nie może być uznana za wadliwy produkt z powodu zamieszczenia nieprawidłowej porady zdrowotnej. Decyzja ta stanowi istotne wyjaśnienie zakresu odpowiedzialności producentów i usługodawców w kontekście dyrektywy dotyczącej produktów wadliwych.