Treść umowy o kredyt konsumencki

Trybunał orzekł, że umowa o kredyt konsumencki musi jasno wskazywać stopę odsetek za opóźnienie oraz opisać mechanizm zmiany tej stopy. Konsumenci mają prawo do odstąpienia od umowy nawet jeśli nie otrzymali wszystkich wymaganych informacji. Wartość procentowa stopy odsetek za opóźnienie musi być konkretizowana w umowie.

Tematyka: umowa kredytowa, kredyt konsumencki, stopa odsetek, TSUE, dyrektywa 2008/48/WE, umowa o kredyt wiązany, odstąpienie od umowy, rekompensata, nadużycie prawa, pozasądowy mechanizm reklamacyjny

Trybunał uznał, że w umowie o kredyt konsumencki należy wskazać w postaci konkretnej wartości
procentowej stopę odsetek za opóźnienie obowiązującą w chwili zawarcia tej umowy oraz opisać
w konkretny sposób mechanizm zmiany stopy odsetek za opóźnienie. Ponadto, zdaniem TSUE,
kredytodawca nie może powołać się na zarzut utraty prawa do odstąpienia od umowy przez konsumenta ze
względu na upływ terminu czternastu dni od jej zawarcia, jeżeli konsument nie otrzymał wszystkich
wymaganych tą dyrektywą informacji, określonych w art. 10 ust. 2 dyrektywy 2008/48/WE, ani w umowie
o kredyt, ani nie została ona prawidłowo udostępniona mu w późniejszym czasie.
Stan faktyczny
Spory niemieckich konsumentów z bankami dotyczyły ważności odstąpienia przez tych konsumentów od umów
kredytu konsumenckiego. Wszystkie sporne umowy zostały zawarte na czas określony.
Umowa o kredyt wiązany
W art. 3 lit. n) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z 23.4.2008 r. w sprawie umów o kredyt
konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.Urz. UE L z 2008 r. Nr 133, s. 66; dalej: dyrektywa
2008/48/WE) zdefiniowano pojęcie „umowa o kredyt wiązany”: „dany kredyt służy wyłącznie finansowaniu innej
umowy dotyczącej dostawy określonych towarów lub świadczenia określonej usługi; […] obie te umowy
stanowią z obiektywnego punktu widzenia jedną transakcję handlową; uznaje się, że jedna transakcja
handlowa ma miejsce wtedy, gdy […] kredytodawca korzysta z usług dostawcy towarów lub usług w związku
z zawarciem lub przygotowywaniem umowy o kredyt lub w przypadku gdy dane towary lub świadczenie
danej usługi jest wyraźnie określone w umowie o kredyt”.
Trybunał orzekł, że art. 10 ust. 2 lit. a), c) i e) dyrektywy 2008/48/WE należy interpretować w ten sposób, że
w stosownym wypadku umowa o kredyt powinna w sposób jasny i zwięzły wskazywać, że jest to „umowa
o kredyt wiązany” w rozumieniu art. 3 lit. n) dyrektywy 2008/48/WE, i że umowa ta została zawarta na czas
określony.
Zakres treści umowy
W ocenie TSUE art. 10 ust. 2 dyrektywy 2008/48/WE nie stoi na przeszkodzie temu, aby za obopólną zgodą strony
umowy o kredyt wskazały w tej umowie skutki wypłaty kredytu w odniesieniu do stosunku umownego między
konsumentem a sprzedawcą towaru lub usługi finansowanych z kredytu. Natomiast TSUE orzekł, że art. 10 ust. 2
dyrektywy 2008/48/WE należy interpretować w ten sposób, iż nie wymaga on, aby „umowa o kredyt wiązany”
w rozumieniu art. 3 lit. n) dyrektywy 2008/48/WE, która służy wyłącznie sfinansowaniu umowy dostawy towaru i która
przewiduje, że kwota kredytu jest wypłacana sprzedawcy tego towaru, wskazywała, że konsument jest zwolniony
z obowiązku zapłaty ceny sprzedaży w wysokości wypłaconej kwoty i że sprzedawca musi mu wydać
nabywany towar, o ile cena sprzedaży została zapłacona w całości.
Określenie stopy odsetek za opóźnienie
Artykuł 10 ust. 2 lit. l) dyrektywy 2008/48/WE stanowi, że w umowie o kredyt w sposób jasny i zwięzły określa się
stopę oprocentowania mającą zastosowanie do opóźnionych płatności obowiązującą w chwili zawarcia umowy
o kredyt oraz ustalenia dotyczące jej zmian, a także, w stosownych przypadkach, opłaty z tytułu zaległości
w spłacie.
Trybunał orzekł, że art. 10 ust. 2 lit. l) dyrektywy 2008/48/WE należy interpretować w ten sposób, iż w umowie
o kredyt należy wskazać w postaci konkretnej wartości procentowej stopę odsetek za opóźnienie
obowiązującą w chwili zawarcia tej umowy oraz opisać w konkretny sposób mechanizm zmiany stopy
odsetek za opóźnienie. W przypadku gdy strony danej umowy o kredyt uzgodniły, że stopa odsetek za opóźnienie
będzie zmieniana wraz ze zmianą stopy bazowej, która jest określana przez bank centralny państwa członkowskiego
i publikowana w łatwo dostępnym dzienniku urzędowym, zamieszczone w tej umowie odesłanie do stopy bazowej
jest wystarczające, pod warunkiem że w owej umowie przedstawiono sposób obliczania stopy odsetek za
opóźnienie na podstawie stopy bazowej. W tym względzie muszą zostać spełnione dwie przesłanki. W pierwszej
kolejności przedstawiony sposób obliczania powinien być łatwo zrozumiały dla przeciętnego konsumenta
nieposiadającego specjalistycznej wiedzy w dziedzinie finansowej oraz powinien umożliwiać mu obliczenie stopy
odsetek za opóźnienie na podstawie informacji zawartych w tej umowie. W drugiej kolejności w danej umowie
o kredyt należy przedstawić także częstotliwość zmiany owej stopy bazowej, która jest określona w przepisach
krajowych.

Metoda obliczania rekompensaty
Trybunał orzekł, że do celów obliczenia rekompensaty należnej w przypadku przedterminowej spłaty kredytu
w umowie o kredyt należy wskazać sposób obliczania tej rekompensaty w sposób konkretny i łatwy do
zrozumienia dla przeciętnego konsumenta, tak aby mógł on ustalić kwotę rekompensaty należnej
w przypadku przedterminowej spłaty na podstawie informacji zawartych w tej umowie.
Z akt sprawy wynika, że sporne umowy przewidują, iż bank będzie obliczał szkodę zgodnie z finansowo-
matematycznymi ramami określonymi przez Federalny Trybunał Sprawiedliwości. W ocenie TSUE samo odesłanie,
na potrzeby obliczenia rekompensaty należnej w przypadku przedterminowej spłaty kredytu, do ram finansowo-
matematycznych przewidzianych przez sąd krajowy nie spełnia wymogu poinformowania konsumenta o treści
ciążącego na nim zobowiązania umownego.
Wypowiedzenie umowy
Trybunał orzekł, że art. 10 ust. 2 dyrektywy 2008/48/WE należy interpretować w ten sposób, że nie wymaga
on, aby umowa o kredyt wymieniała wszystkie sytuacje, w których prawo do wypowiedzenia umowy o kredyt
zostało przyznane jej stronom nie przez tę dyrektywę, lecz jedynie przez przepisy krajowe. Natomiast strony
umowy o kredyt, w drodze obopólnego porozumienia, mogą przewidzieć prawo do wypowiedzenia tej umowy poza
przypadkami, o których mowa w art. 13 dyrektywy 2008/48/WE i wpisać je w danej umowie.
Utrata prawa odstąpienia od umowy
Z art. 14 ust. 1 ak. 2 lit. b) dyrektywy 2008/48/WE wynika, że czternastodniowy termin na odstąpienie od umowy
rozpoczyna bieg dopiero wtedy, gdy informacje przewidziane w art. 10 dyrektywy 2008/48/WE zostały
przekazane konsumentowi, jeżeli zdarzenie to miało miejsce później niż w dniu zawarcia umowy o kredyt.
Trybunał orzekł, że art. 14 ust. 1 dyrektywy 2008/48/WE należy interpretować w ten sposób, że stoi on na
przeszkodzie temu, aby kredytodawca powołał się na zarzut utraty prawa do odstąpienia od umowy przez
konsumenta w trakcie wykonywania przez tego konsumenta prawa do odstąpienia od umowy zgodnie z tym
przepisem, w przypadku gdy część przewidzianej w art. 10 ust. 2 dyrektywy 2008/48/WE obowiązkowej
informacji ani nie została zawarta w umowie o kredyt, ani nie została prawidłowo udostępniona
w późniejszym czasie, bez względu na to, czy miała miejsce sytuacja, w której bez własnej winy konsument
ten nie wiedział o istnieniu przysługującego mu prawa do odstąpienia.
Nadużycie prawa
Trybunał orzekł również, że dyrektywę 2008/48/WE należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie
temu, aby kredytodawca mógł skutecznie uznać, że konsument nadużył swego prawa do odstąpienia od umowy
przewidzianego w art. 14 ust. 1 dyrektywy 2008/48/WE, w sytuacji gdy część przewidzianej w art. 10 ust. 2
dyrektywy 2008/48/WE obowiązkowej informacji ani nie została zawarta w umowie o kredyt, ani nie została
prawidłowo udostępniona w późniejszym czasie, bez względu na to, czy konsument ten wiedział o istnieniu
przysługującego mu prawa do odstąpienia.
Pozasądowy mechanizm reklamacyjny i odwoławczy
W ocenie TSUE art. 10 ust. 2 lit. t) dyrektywy 2008/48/WE należy interpretować w ten sposób, że umowa o kredyt
powinna zawierać istotne informacje dotyczące wszelkich pozasądowych mechanizmów reklamacyjnych
i odwoławczych, z których może skorzystać konsument. W razie potrzeby również informacje o kosztach każdego
z nich, o tym, czy reklamację lub odwołanie należy złożyć poprzez przesłanie jej pocztą tradycyjną, czy też
w drodze elektronicznej, o adresie poczty tradycyjnej lub elektronicznej, na który należy przesłać roszczenie
reklamacyjne lub odwołanie, oraz o innych warunkach formalnych, którym podlega ta reklamacja lub to
odwołanie. Co się tyczy tych informacji, samo odesłanie w umowie o kredyt do regulaminu postępowania,
z którym można się zapoznać w Internecie, lub do innego dokumentu dotyczącego zasad funkcjonowania
mechanizmów reklamacyjnych i odwoławczych, nie jest wystarczające.

Komentarz
Zawarta w prezentowanym wyroku wykładnia przede wszystkim art. 10 ust. 2 dyrektywy 2008/48/WE (zob. art. 30
ustawy z 12.5.2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1083; dalej: KredytKonsU) ma wyraźnie
prokonsumencki charakter. W niniejszym wyroku Trybunał wyjaśnia wiele zagadnień związanych z kredytem
konsumenckim, a zwłaszcza kredytem konsumenckim wiązanym (zob. art. 5 pkt 14 KredytKonsU).
Trybunał podkreślił, że informacje, zgodnie z którymi dana umowa stanowi „umowę o kredyt wiązany” w rozumieniu
art. 3 lit. n) dyrektywy 2008/48/WE oraz, że jest ona zawierana na czas określony, ma dla konsumenta
fundamentalne znaczenie i pozwala mu na rzeczywiste zapoznanie się z jego prawami i obowiązkami. Stąd TSUE
uznał, że takie informacje każdorazowo powinny być zawarte w sposób jasny i zwięzły w umowie.
Trybunał konsekwentnie prezentuje pogląd, że, zawarte w umowie o kredyt konsumencki, odesłania do innych
dokumentów – zawierających elementy określone w art. 10 ust. 2 dyrektywy 2008/48/WE – powinno być jasne

i precyzyjne. Ponadto, owe dokumenty w formie papierowej lub innym trwałym nośniku, powinny być faktycznie
przekazane konsumentowi przed zawarciem umowy, w taki sposób, aby miał on możliwość rzeczywistego poznania
wszystkich praw i obowiązków.
W mniejszym wyroku Trybunał przyjął także, że w umowie o kredyt konsumencki należy wskazać w konkretny
sposób stopę oprocentowania, mającą zastosowanie w przypadku opóźnienia w płatnościach i obowiązującą w chwili
zawarcia umowy, wyrażając ją w postaci wartości procentowej, a nie tylko przedstawiając definicję tej stopy czy wzór,
za pomocą którego jest ona obliczana.
Z niniejszego wyroku wynika również, że jeżeli przedsiębiorca nie przekazał konsumentowi informacji, o których
mowa w art. 10 dyrektywy 2008/48/WE, a konsument podejmuje decyzję o odstąpieniu od umowy kredytu po upływie
czternastu dni od jej zawarcia, to przedsiębiorca nie może zarzucić temu konsumentowi nadużycia przezeń prawa do
odstąpienia od umowy. Trybunał przyjął, że dotyczy to również przypadku gdy czas, jaki upłynął między zawarciem
tej umowy a odstąpieniem od niej przez konsumenta, jest znaczny.

Wyrok TSUE z 9.9.2021 r., Volkswagen Bank, (sprawy połączone), C-33/20; C-155/20; C-187/20,

Trybunał interpretuje przepisy dyrektywy 2008/48/WE w sposób prokonsumencki, zapewniając konsumentom klarowność umów o kredyt konsumencki. Konieczność przekazywania istotnych informacji oraz jasne określenie warunków umowy wpływa na ochronę praw konsumentów.