Roszczenie o wykup nieruchomości – kiedy się przedawnia?

Tematyka: roszczenie, wykup nieruchomości, przedawnienie, właściciel gruntu, nabycie, wartość nieruchomości, Sąd Najwyższy, stanowisko SN, roszczenie nieprzedawnialne, Kodeks cywilny, art. 117 KC, art. 118 KC, III CZP 79/19, III CZP 109/18, instalacje droższe niż wartość nieruchomości, ochrona właścicieli

Czy żądanie właściciela gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej
znacznie wartość zajętej na ten cel działki, nabycia przez tego, kto wzniósł budynek lub inne urządzenie
własności działki za odpowiednim wynagrodzeniem ulega przedawnieniu zgodnie z przepisem art. 117 § 1 KC
i art. 118 KC?
Izba Cywilna Sądu Najwyższego w 7 osobowym składzie wydała wyrok 17.8.2021 r., III CZP 79/19,
którego
sedno sprowadza się do stwierdzenia, że roszczenie właściciela gruntu, na którym wzniesiono coś wartego o wiele
więcej niż cena wykupu, nie przedawnia się.
To odpowiedź organu na skierowane przez prokuratora generalnego pytanie:
„Czy żądanie właściciela gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej
znacznie wartość zajętej na ten cel działki, nabycia przez tego, kto wzniósł budynek lub inne urządzenie własności
działki za odpowiednim wynagrodzeniem, o którym mowa w przepisie art. 231 § 2 ustawy z 23.4.1964 r. Kodeks
cywilny (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.; dalej: KC) ulega przedawnieniu zgodnie z przepisem art. 117 § 1 KC
i art. 118 KC”?

Takie stanowisko SN zajął już wcześniej, w wyroku z 16.5.2019 r., III CZP 109/18,
którego teza brzmiała:
„Roszczenie właściciela gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej
znacznie wartość zajętej na ten cel działki, o nabycie przez posiadacza własności działki za odpowiednim
wynagrodzeniem (art. 231 § 2 KC) nie ulega przedawnieniu”. W sprawie tej rozstrzygano spór pomiędzy właścicielem
niezabudowanej nieruchomości, a przedsiębiorstwem przesyłowym, w skład którego wchodzi gazociąg posadowiony
na terenie owej nieruchomości. Właściciel oczekiwał od spółki oświadczenia woli o nabyciu działki za danym
wynagrodzeniem, wskazując jako podstawę prawną roszczenia właśnie art. 231 § 2 KC.
Wspomniane stanowisko SN było wówczas zmianą w kierunku orzekania w podobnych sprawach, mającą na celu
wzmocnienie ochrony właścicieli. W sporze dotyczącym roszczenia właściciela o wykup gruntu, na którym
wzniesiono instalacje droższe niż wartość nieruchomości, SN orzekł wówczas na korzyść właściciela. Tym samym
stwierdził, że owo roszczenie nie przedawnia się.
Należy zaznaczyć, że w myśli obowiązujących przepisów właściciel nieruchomości gruntowej, na której doszło do
naruszenia, ma nieprzedawnialne roszczenie o przywrócenie przez naruszyciela stanu zgodnego z prawem, przy
czym art. 117 § 1 KC stanowi, że „z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe
ulegają przedawnieniu”.
Uchwała SN(7) z 17.8.2021 r., III CZP 79/19,

Wnioskiem z analizy wyroków Izby Cywilnej Sądu Najwyższego jest stwierdzenie, że roszczenie właściciela gruntu, na którym wzniesiono wartościowe obiekty, np. budynki, nie ulega przedawnieniu. Ochrona właścicieli nieruchomości gruntowych w kontekście nabycia działki za odpowiednim wynagrodzeniem. Istotność wyroku SN z 17.8.2021 r. III CZP 79/19 dla interpretacji przepisów dotyczących przedawnienia roszczeń o nabycie nieruchomości.