Pozorność umowy o pracę a absencja chorobowa

Sąd Okręgowy w Sieradzu przedstawił stanowisko dotyczące pozorności umowy o pracę a absencji chorobowej. Decyzja ZUS oraz analiza SO wskazują na istotność faktycznego świadczenia pracy oraz konsekwencji dla ubezpieczeń społecznych.

Tematyka: umowa o pracę, pozorność, absencja chorobowa, ZUS, ubezpieczenia społeczne, stanowisko Sądu Okręgowego, postępowanie przed ZUS, nawiązanie stosunku pracy

Sąd Okręgowy w Sieradzu przedstawił stanowisko dotyczące pozorności umowy o pracę a absencji chorobowej. Decyzja ZUS oraz analiza SO wskazują na istotność faktycznego świadczenia pracy oraz konsekwencji dla ubezpieczeń społecznych.

Sąd Okręgowy w Sieradzu (IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych) w wyroku z 22.9.2021 r.
zaprezentował stanowisko, zgodnie z którym w sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę o pracę było
nawiązanie stosunku pracy i doszło do faktycznego świadczenia pracy za wynagrodzeniem, to sama
świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu jej stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia
uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego (np. choroby, ciąży), nie daje podstawy do
uznania, że umowa była pozorna i miała na celu obejście prawa.
Postępowanie przed ZUS
Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. (dalej: ZUS lub Organ rentowy) z 21.8.2020 r.
stwierdzono, że M.K. (dalej: Skarżąca) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu,
chorobowemu i wypadkowemu, od 16.3.2020 r. do 15.6.2020 r. W uzasadnieniu ww. decyzji Organ rentowy wskazał,
iż Skarżąca została zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i obowiązkowego ubezpieczenia
zdrowotnego od 16.3.2020 r. do 15.6.2020 r. z kodem tytułu ubezpieczenia – pracownik. Natomiast już od 5.5.2020 r.
Skarżąca stała się niezdolna do pracy z powodu choroby, zaś po zakończeniu okresu pobierania wynagrodzenia za
czas niezdolności do pracy wystąpiła z wnioskiem o wypłatę zasiłku chorobowego. Zdaniem Organu rentowego
przedstawiony materiał związany z zawartą umową o pracę świadczy o tym, że w przedmiotowej sprawie nie miało
miejsce świadczenie pracy, przez co nie doszło do nawiązania stosunku pracy. W ocenie Organu rentowego
okoliczności sprawy świadczą o chęci świadomego osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego kosztem
innych uczestników systemu, a Skarżąca nie wykonywała pracy w (...) spółka jawna z siedzibą w Ł. (dalej: Spółka),
będąc zgłoszoną do ubezpieczeń społecznych jedynie w celu uzyskania tytułu do nich i prawa do wypłaty świadczeń.
Z uzasadnienia SO w Sieradzu
SO w Sieradzu uznał, że – w świetle poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych – nie można mówić o pozorności
oświadczeń woli w zawarciu umowy o pracę. Postępowanie dowodowe wykazało bowiem, że Skarżąca podjęła pracę
i ją świadczyła, a Spółka – pracodawca świadczenie to przyjmowała, płacąc umówione wynagrodzenie. W toku
postępowania zostało ustalone, że Spółka zamieściła ogłoszenie o poszukiwaniu osoby chętnej do pracy na
stanowisku new business manager. Skarżąca nie znała wcześniej żadnego ze wspólników Spółki, a jej odpowiedź na
ogłoszenie miała charakter spontaniczny. Ponadto żadne okoliczności sprawy nie wskazują, aby zawierając umowę
o pracę Spółka kierowała się innymi przesłankami aniżeli zamiar nawiązania stosunku pracy. Zmiana formuły
świadczenia pracy po dwóch tygodniach od jej podjęcia ze stacjonarnej na zdalną wynikała z wprowadzanych w tym
czasie ogólnokrajowych ograniczeń w kontaktach i poruszaniu się w przestrzeni publicznej, także nie sposób byłoby
postawić Spółce zarzutu, iż nie sformalizowała zasad świadczenia pracy przez Skarżącą w czasie rozwijającej się
pandemii. Fakt świadczenia przez Skarżącą pracy w okresie od zawarcia umowy o pracę do czasu powstania
niezdolności do pracy został udowodniony zarówno zeznaniami świadków, samej Skarżącej, jak też materialnymi
efektami jej pracy (np. w postaci korespondencji mailowej Skarżącej z potencjalnymi kontrahentami Spółki).
Mając na względzie utrwalony w judykaturze pogląd, zgodnie z którym o tym, czy strony istotnie nawiązały
stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje:
• samo formalne zawarcie umowy o pracę,
• wypłata wynagrodzenia,
• przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki,
• wystawienie świadectwa pracy,
ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających
z art. 22 § 1 KP (wyrok SN z 24.2.2010 r. II UK 204/09, 
), SO w Sieradzu uznał, że w niniejszej sprawie
doszło do nawiązania stosunku pracy, zawarta umowa nie nosiła cech pozorność. Umowa o pracę jest bowiem
zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy
składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie
będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry
zakładają, że nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy (wyrok SN
z 21.5.2010 r., I UK 43/10, 
).
Odnosząc się do okoliczności związanej z niezdolnością Skarżącej do pracy w okresie od 5.5.2020 r., to – zdaniem
SO w Sieradzu – wypada podkreślić, że z samego faktu, że w stosunkowo niedługim czasie od zawarcia umowy



pracownik zaczyna korzystać ze zwolnień lekarskich, nie można wywodzić pozorności takiej umowy.
Pozorność powinna być wykazana przez Organ rentowy stosownymi dowodami i nie może opierać się jedynie na
przypuszczeniach. Ponadto wskazać należy, że nie jest objęte zakazem prawnym zawieranie umów o pracę w celu
osiągnięcia skutku w postaci objęcia pracownika ubezpieczeniem społecznym, ani też skutek w postaci objęcia
obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym nie jest zakazany przez prawo, ale właśnie odwrotnie – następczym
skutkiem rzeczywistego podjęcia pracy w ramach stosunku pracy jest nakaz obowiązkowego ubezpieczenia
pracownika, co wprost wynika z ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz.
423; dalej: SysUbSpołU).
Następnie SO w Sieradzu rozważył, czy w tym konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa
(art. 58 § 1 KC w związku z art. 300 KP) i wskazał, iż o czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można
mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z ustawy
i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu
osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro zatem z zawarciem umowy o pracę
SysUbSpołU wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie
zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie
może być kwalifikowane jako obejście prawa.
W ocenie SO w Sieradzu należy podkreślić, że najistotniejsze na gruncie niniejszej sprawy jest to, że Skarżąca
faktycznie wykonywała pracę na rzecz Spółki po podpisaniu umowy o pracę, a Spółka przyjmowała świadczoną na jej
rzecz przez Skarżącą pracę i wypłacała jej za to umówione wynagrodzenie. Na mocy art. 83 ust. 1 SysUbSpołU ZUS
wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw, dotyczących m.in. zgłaszania do ubezpieczeń społecznych
i przebiegu ubezpieczeń, a zatem ma prawo do kwestionowania podstaw ubezpieczenia, w tym umów o pracę, jako
że rodzą one skutki w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Niemniej jednak, w takiej sytuacji to na Organie
rentowym spoczywa obowiązek udowodnienia pozorności umowy lub jej sprzeczności z zasadami współżycia
społecznego, w myśl art. 6 KC.
Rozstrzygnięcie SO w Sieradzu
Zdaniem SO w Sieradzu, Organ rentowy nie udowodnił, iż zakwestionowana przez niego umowa o pracę miała
charakter pozorny, czy była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Zgromadzony w sprawie materiał
dowodowy nie tylko potwierdził fakt wykonywania przez Skarżącą pracy na rzecz Spółki, ale wykluczył pozorny
charakter zatrudnienia. Uwzględniając poglądy SN należy w ocenie SO w Sieradzu uznać, że w sytuacji, gdy wolą
stron zawierających umowę o pracę było nawiązanie stosunku pracy i doszło do faktycznego świadczenia
pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu jej stron, co do
wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego (np.
choroby, ciąży), nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa.
Wobec powyższego, SO w Sieradzu zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że Skarżąca podlegała obowiązkowym
ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik Spółki
w okresie, kiedy strony wiązała ważna umowa o pracę.

Komentarz
W uzasadnieniu analizowanego rozstrzygnięcia SO w Sieradzu wypowiedział się na temat ewentualnego wpływu
przebywania przez pracownika na zwolnieniu lekarskim i pobierania zasiłku chorobowego z tego tytułu na pozorność
zawartej niewiele wcześniej umowy o pracę. Zdaniem SO w Sieradzu taka zależność nie występuje, zaś za
pozornością umowy o pracę może przemawiać brak świadczenia, wykonywania pracy. Uzasadniając
zaprezentowany pogląd SO w Sieradzu wskazał, że zgodnie z art. 83 § 1KC nieważne jest oświadczenie woli
złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Z czynnością prawną pozorną mamy więc do czynienia wówczas,
gdy występują łącznie następujące warunki:
• oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru,
• oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie,
• adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być
aktywnym uczestnikiem stanu pozorności.
Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie
prawo łączy z tego typu treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między
oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie
przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność
o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednak, zgodnie ze stanowiskiem SN (wyrok z 14.3.2001 r., II UKN
258/00, 
), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik
podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował.




Wyrok SO w Sieradzu z 22.9.2021 r. IV U 72/21, 








Rozstrzygnięcie SO potwierdza, że umowa o pracę nie była pozorna, gdy obie strony faktycznie realizowały zobowiązania. Podjęcie zatrudnienia w celu ubezpieczenia pracownika nie jest uznawane za obejście prawa. Decyzja zmieniająca ustalenia ZUS została podjęta w oparciu o analizę dowodów.