Wpływ odbioru dzieła na wymagalność wynagrodzenia
Prawnie doniosłe oddanie dzieła nie ma miejsca w razie wadliwości, która uniemożliwia uznanie, że dzieło zostało wykonane. Odebranie dzieła potwierdza obowiązek zapłaty wynagrodzenia. Sąd Apelacyjny w Poznaniu orzekł, że wierzytelność powodów nie stała się wymagalna z uwagi na istotną wadę dzieła.
Tematyka: oddanie dzieła, wymagalność wynagrodzenia, wady istotne, Sąd Apelacyjny, Poznań, umowa o dzieło
Prawnie doniosłe oddanie dzieła nie ma miejsca w razie wadliwości, która uniemożliwia uznanie, że dzieło zostało wykonane. Odebranie dzieła potwierdza obowiązek zapłaty wynagrodzenia. Sąd Apelacyjny w Poznaniu orzekł, że wierzytelność powodów nie stała się wymagalna z uwagi na istotną wadę dzieła.
Prawnie doniosłe oddanie dzieła (tj. oddanie rodzące skutki prawne określone w art. 642 KC, art. 643 KC oraz art. 646 KC) nie ma miejsca w razie takiej wadliwości dzieła, która pozwala uznać, że dzieło nie zostało w ogóle wykonane. Jeżeli zamawiający odebrał dzieło, to można przyjąć, że zaaprobował dzieło zaoferowane mu przez przyjmującego zamówienie, co oznacza, iż doszło do oddania dzieła ze skutkami, które ustawa wiąże z samym oddaniem jako aktem przyjmującego zamówienie. Odebranie dzieła jest potwierdzeniem, że powstał w związku z jego oddaniem obowiązek zapłaty wynagrodzenia za dzieło zgodnie z art. 642 § 1 KC, co nie pozbawia zamawiającego możliwości wykazywania, że doszło do nienależytego wykonania umowy – orzekł Sąd Apelacyjny w Poznaniu. Opis stanu faktycznego Powodowie jako wspólnicy i wykonawcy oraz pozwany jako zamawiający, zawarli umowę o wykonanie mebli i ich zamontowanie w hotelu prowadzonym przez pozwanego. Należność tytułem wynagrodzenia, przy uwzględnieniu wcześniejszych zaliczek, pozwany miał uiścić po dokonaniu odbioru. Zapłata miała nastąpić w ciągu 7 dni po podpisaniu protokołu odbioru. Zgodnie z zawartą umową, pozwany nie mógł odmówić podpisania protokołu odbioru w dniu przekazania meblowego wyposażenia wnętrz do używania, w przeciwnym razie protokół mógł być jednostronnie podpisany przez powodów. Powodowie sporządzili taki jednostronny protokół. Po wymianie kolejnych pism, powodowie oświadczyli pozwanemu, że odstępują od umowy w zakresie pozostałym dotychczas do wykonania oraz wezwali do zapłaty należności. Stanowisko SO Sąd Okręgowy po ocenie dowodów przeprowadzonych w sprawie uznał, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Wskazał, że powodów jako przyjmujących zamówienie oraz pozwanego jako zamawiającego łączyła umowa o dzieło z art. 627 KC, której przedmiotem było wykonanie i zamontowanie kompletu mebli w 125 pokojach hotelowych. Zgodnie z § 3 ust. 7 umowy, który eliminował art. 642 § 2 KC pozwany zobowiązany był do zapłaty wynagrodzenia (z uwzględnieniem uprzednich wpłat pozwanego) w terminie 7 dni od dnia odbioru dzieła, co z kolei miało być potwierdzone protokołem odbioru. Stosownie do art. 643 KC pozwany był zobowiązany do odbioru dzieła, o ile było ono niewadliwe albo obarczone wadę nieistotną. W konsekwencji jeżeli powodowie zaoferowali pozwanemu dzieło bez wad albo z wadą nieistotną, to wierzytelność o wynagrodzenie stawała się wymagalna bez względu na to czy pozwany dzieło to odebrał czy nie (w przypadku wad nieistotnych pozwany winien skorzystać z uprawnień z tytułu rękojmi). Pozwany był uprawniony do odmowy odbioru dzieła jedynie wówczas, gdy dzieło było dotknięte wadą istotną. SO uznał, że wierzytelność powodów o wynagrodzenie nie stała się wymagalna, gdyż pozwany był uprawniony do odmowy odbioru dzieła z uwagi na wadę istotną. Skoro bowiem powodowie mieli dostarczyć kanapy i poduchy ze zmienionej tkaniny jako wzorcowe, to pozwany był uprawniony do odmowy ich akceptacji. Skoro nadto zmieniona tkanina nie układała się tak dobrze i zmieniała odcień wskutek dotknięcia, to odmowa akceptacji była zrozumiała. Stanowisko SA Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok uwzględniając powództwo w przeważającej części w zakresie dochodzonego wynagrodzenia, oddalił zaś w części dotyczącej odszkodowania. Zdaniem Sądu odwoławczego, Sąd Okręgowy dopuścił się naruszenia przepisów prawa materialnego, które to naruszenie Sąd drugiej instancji bierze pod rozwagę z urzędu. W ocenie Sądu Apelacyjnego, brak było podstaw do uznania, jak to uczynił Sąd Okręgowy, że wada była istotna i odpowiedzialność ponosi wykonawca, gdyż zmianę materiału na plusz zaoferował pozwany. Pozostałe zaś wady sof, które zostały wyszczególnione na rozprawie powinny być zgłoszone przez pozwanego w ramach gwarancji lub rękojmi za wady, czego pozwany nie uczynił. Zarzucane przez pozwanego wady można by jedynie zakwalifikować jako wady nieistotne. Pozwany nie skorzystał z uprawnień z rękojmi, ani z innych uprawnień w sytuacji nienależytego wykonania umowy przewidzianej dla odpowiedzialności kontraktowej. Pozwany chcąc uniknąć zapłaty wynagrodzenia powołuje się na wady rzeczy – kanap, a także na opóźnienia, jednakże nie wykazał, że te opóźnienia nastąpiły z przyczyn leżących po stronie powodów. Pozwany nie podjął żadnych czynności, by zakończyć stosunek umowny łączący go z powodami, w tym nie odstąpił od umowy. Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo opierając się na art. 643 KC i przyjmując, że skoro pozwany odmówił odbioru dzieła z powodu jego istotnej wady, to roszczenie powodów nie stało się wymagalne. W tym miejscu należy wskazać, że jeżeli dzieło ma wadę nieistotną, jego oddanie powoduje wymagalność roszczenia o zapłatę wynagrodzenia, przy czym zamawiający może domagać się usunięcia wady w wyznaczonym terminie lub obniżenia wynagrodzenia w odpowiednim stosunku. Przyjmując nawet, że dzieło posiadało wady nieistotne to i tak pozwany zobowiązany jest do zapłaty wynagrodzenia, gdyż zarówno przed procesem, jak i w jego toku nie domagał się od powodów usunięcia wady w oznaczonym terminie, jak i nie żądał obniżenia wynagrodzenia w odpowiednim stosunku. W ocenie SA prawnie doniosłe oddanie dzieła nie ma miejsca w razie takiej wadliwości dzieła, która pozwala uznać, że dzieło nie zostało w ogóle wykonane. Jeżeli zamawiający odebrał dzieło to można przyjąć, że zaaprobował dzieło zaoferowane mu przez przyjmującego zamówienie, co oznacza, iż doszło do oddania dzieła ze skutkami, które ustawa wiąże z samym oddaniem jako aktem przyjmującego zamówienie. Odebranie dzieła jest potwierdzeniem, że powstał w związku z jego oddaniem obowiązek zapłaty wynagrodzenia. Bezzasadna odmowa odbioru dzieła przez zamawiającego nie wyłącza wymagalności wynagrodzenia za dzieło, gdyż ta powstaje zgodnie z art. 642 KC z chwilą wydania dzieła. W sytuacji, gdy meble zostały zainstalowane w 108 pokojach hotelu brak jest podstaw do uznania, że wady wskazywane przez pozwanego czynią dzieło niezdatne do zwykłego użytku lub sprzeciwiające się wyraźnie umowie stron. Podkreślić należy, że w okolicznościach konkretnej sprawy w braku wyraźnego odbioru dzieła może być możliwe stwierdzenie dorozumianego odbioru wskutek czynności faktycznych podjętych przez zamawiającego np. dysponowania dziełem, zlecenia dokonania poprawek dzieła przez inny podmiot, czy dokonywania innych jeszcze czynności, jak choćby zapłata części wynagrodzenia. Odbiór dzieła może przejawiać się w sposób dorozumiany, nawet mimo braku sporządzenia wymaganego przez umowę pisemnego protokołu odbioru, jeżeli czynności faktyczne podejmowane przez zamawiającego pozwalają na przyjęcie dorozumianego odbioru. W szczególności podjęcie korzystania z dzieła może w wielu wypadkach prowadzić do wniosku, iż doszło do odbioru dzieła lub że brak jest podstaw do odmowy odbioru dzieła. Komentarz Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego potwierdza, że mimo pewnej modyfikacji zasad odpowiedzialności za wady w umowie o dzieło (związanej z uchyleniem art. 637 KC), aktualne pozostają dotychczasowe rozważania dotyczące rozróżnienia wad w zależności od ich „istotności”. I tak, tylko wady, które czynią dzieło niezdatne do zwykłego użytku mogą być poczytane za wady, które pozwalają odmówić zamawiającemu odbioru – istnieje bowiem wtedy podstawa do przyjęcia, że świadczenie nie zostało przez wykonawcę wykonane zgodnie z jego zobowiązaniem. Odbiór nie może być uzależniony od braku wad. Jedynie wady istotne uzasadniają odmowę dokonania odbioru, jednocześnie wykluczając wymagalność roszczenia o zapłatę wynagrodzenia. Wyrok SA w Poznaniu z 25.10.2021 r., I AGa 14/20,
Sąd Apelacyjny zmienił wyrok, uwzględniając powództwo w części dotyczącej wynagrodzenia. Odmowa odbioru dzieła przez zamawiającego nie wyłącza wymagalności wynagrodzenia. Istotne wady uzasadniają odmowę odbioru, ale nie wszystkie wady.