Brak prawa konsumenta do odstąpienia od umowy

Konsument nie ma prawa do odstąpienia od umowy, gdy chodzi o bilety na koncerty kupione online. Sprawa dotyczyła konsumentki, która za pośrednictwem platformy internetowej zakupiła bilety na koncert od pośrednika. Koncert został odwołany z powodu pandemii COVID-19, a konsumentka żądała zwrotu kosztów. Trybunał uznał, że umowa o dostępie do koncertu jest usługą związaną z wypoczynkiem, wyłączającą prawo do odstąpienia od umowy.

Tematyka: prawo konsumenta, odstąpienie od umowy, bilety na koncert, pandemia COVID-19, umowa o świadczenie usług, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej

K onsumentowi, który kupił przez internet bilet na koncert na konkretny dzień, nie przysługuje prawo
odstąpienia od umowy. Dotyczy to również sytuacji, w której konsument nabył taki bilet nie bezpośrednio
u organizatora koncertu, ale u pośrednika, przykładowo za pośrednictwem internetowej platformy
dystrybuującej bilety.
Stan faktyczny
W 2019 r. DM (konsumentka) zamówiła za pośrednictwem internetowej platformy rezerwacji, prowadzonej przez CE
(dostawca usług sprzedaży biletów) bilety wstępu na koncert organizowany przez osobę trzecią. Koncert został
odwołany w wyniku ograniczeń administracyjnych nałożonych przez niemieckie władze w wyniku pandemii COVID-
19. DM zwróciła się do CE o zwrot ceny kupna biletów wstępu oraz kosztów dodatkowych, tj. ok. 200 euro. Tym
samym DM w sposób dorozumiany oświadczyła, że odstępuje od umowy zawartej z CE. Następnie zgodnie
z niemieckim uregulowaniem dotyczącym odwoływania działalności w zakresie wypoczynku w kontekście pandemii
COVID-19, działając na rachunek organizatora koncertu, CE przekazała DM wystawiony przez tego organizatora bon
na kwotę 199 euro, odpowiadającą cenie kupna biletów. DM żądała jednak od CE zwrotu ceny zakupu biletów
wstępu oraz kosztów dodatkowych.
Stanowisko TSUE
W art. 9–15 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z 25.10.2011 r. w sprawie praw konsumentów,
zmieniającej dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywę 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylającej
dyrektywę Rady 85/577/EWG i dyrektywę 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz.Urz. UE L z 2011 r. Nr 304,
s. 64) przyznano konsumentowi prawo do odstąpienia m.in. od umowy zawartej na odległość oraz ustanawiają
warunki i zasady wykonywania tego prawa. Jednakże m.in. w art. 16 lit. l) dyrektywy 2011/83/UE ustanowiono
wyjątek od tego prawa w odniesieniu do świadczenia usług związanych z wypoczynkiem, jeżeli umowa
przewiduje konkretny dzień lub okres świadczenia usługi.
Z orzecznictwa Trybunału wynika, że pojęcie „umowa o świadczenie usług” zostało zdefiniowane w art. 2 pkt 6
dyrektywy 2011/83/UE w sposób szeroki. Obejmuje ono bowiem każdą umowę inną niż umowa sprzedaży
w rozumieniu art. 2 pkt. 5 dyrektywy 2011/83/UE, na mocy której przedsiębiorca świadczy usługę lub zobowiązuje się
do świadczenia usługi na rzecz konsumenta, a konsument płaci lub zobowiązuje się do zapłacenia jej ceny - wyrok
TSUE z 14.5.2020 r., C-208/19, pkt 62, NK (Projekt domu jednorodzinnego),
. W niniejszej sprawie stosunek
umowny między DM i CE dotyczy przeniesienia prawa dostępu do działalności w zakresie wypoczynku,
wyszczególnionej na biletach.
Trybunał stwierdził, że taki stosunek umowny, który dotyczy co do istoty przeniesienia prawa, a nie towaru,
objęty jest z definicji pojęciem „umowy o świadczenie usług” w rozumieniu art. 2 pkt. 6 dyrektywy 2011/83/UE.
W konsekwencji wykonywanie tej umowy przez przedsiębiorcę stanowi świadczenie usług w rozumieniu art. 16 lit. l)
dyrektywy 2011/83/UE. Trybunał wyjaśnił, że okoliczność, iż prawo lub zezwolenia zostały stwierdzone
w dokumentach, które mogą być przedmiotem wymiany, nie wystarcza, aby objąć je zakresem stosowania
postanowień Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C z 2016 r. Nr 202, s. 47; dalej: TFUE),
dotyczących swobody przepływu towarów zamiast swobody świadczenia usług (wyrok TSUE z 21.10.1999 r., C-
97/98, pkt 35, 36, Jägerskiöld,
).
Zważywszy, że art. 16 lit. l) dyrektywy 2011/83/UE obejmuje wszystkie usługi świadczone w sektorze działalności
w zakresie wypoczynku, TSUE stwierdził, że z użycia wyrazu „związanych” wynika, że wyjątek przewidziany w tym
przepisie nie ogranicza się wyłącznie do usług mających bezpośrednio na celu wykonywanie działalności
w zakresie wypoczynku. Zatem zdaniem TSUE przeniesienie prawa dostępu do działalności w zakresie
wypoczynku stanowi usługę związaną z tą działalnością w rozumieniu art. 16 lit. l) dyrektywy 2011/83/UE. Natomiast
z treści tego przepisu nie wynika, w jakim zakresie taka usługa może, wchodząc w zakres tego przepisu, być
świadczona przez inną osobę niż sam organizator działalności w zakresie wypoczynku.
Odnośnie kontekstu art. 16 lit. l) dyrektywy 2011/83/UE TSUE stwierdził, że zgodnie z art. 6 ust. 1 lit. c) i d)
dyrektywy 2011/83/UE, zanim konsument zostanie związany umową zawieraną na odległość lub umową zawieraną
poza lokalem przedsiębiorstwa lub jakąkolwiek ofertą tego samego rodzaju, każdy przedsiębiorca jest zobowiązany
poinformować go w szczególności o tożsamości przedsiębiorcy, na którego rachunek działa. Dyrektywa
2011/83/UE przewiduje zatem wyraźnie, że umowa objęta zakresem jej stosowania może zostać zawarta przez
przedsiębiorcę w ramach wykonywania stosunku umownego, na mocy którego działa on na rachunek innego
przedsiębiorcy.

Ponadto w odniesieniu do celu realizowanego przez art. 16 lit. l) dyrektywy 2011/83/UE Trybunał stwierdził, że ten cel
polega na ochronie przedsiębiorcy przed ryzykiem związanym z rezerwacją określonych zasobów, które
w przypadku wykonania prawa do odstąpienia od umowy mogą okazać się dla niego trudne do zbycia,
w szczególności w odniesieniu do imprez kulturalnych lub sportowych. Z orzecznictwa TSUE wynika również, że art.
16 lit. l) dyrektywy 2011/83/UE ma m.in. na celu wprowadzenie ochrony interesów dostawców niektórych usług,
tak aby nie napotykali oni niewspółmiernych utrudnień w związku z rezygnacją konsumenta, bez kosztów i bez
powodu, z uprzednio zarezerwowanej usługi, w wyniku skorzystania z niego z prawa do odstąpienia na krótko przed
wyznaczonym dniem jej wykonania (wyrok TSUE z 10.3.2005 r., C-336/03, pkt 28, EasyCar,
). Zatem wyjątek
od prawa do odstąpienia przewidziany w tym przepisie może mieć zastosowanie wyłącznie do usług świadczonych
w wykonaniu zobowiązania umownego wobec konsumenta, którego wygaśnięcie w drodze odstąpienia od umowy
zgodnie z art. 12 lit. a) dyrektywy 2011/83/UE naraziłoby organizatora danej działalności na ryzyko związane
z rezerwacją zwolnionych w ten sposób zasobów.
W niniejszej sprawie na mocy postanowień umownych łączących CE i organizatora koncertu, którego odwołanie leży
u podstaw sporu, ów organizator jest zobowiązany do zwolnienia CE z wszelkiej odpowiedzialności w razie
wystąpienia przez kupującego z żądaniem zwrotu ceny biletu. Tak więc w przypadku rozwiązania owej umowy
w wyniku odstąpienia DM od umowy TSUE stwierdził, że to organizator koncertu powinien zwrócić jej cenę
kupna biletów nabytych od CE. W ocenie TSUE, z zastrzeżeniem ustaleń, których dokonanie należy do sądu
odsyłającego, przeniesienie przez CE na DM prawa dostępu do koncertu, którego odwołanie leży u podstaw sporu,
stanowi usługę związaną z działalnością w zakresie wypoczynku w rozumieniu art. 16 lit. l) dyrektywy 2011/83/UE.
W odniesieniu do kwestii, czy umowę taką jak ta będąca przedmiotem postępowania głównego należy uznać za
przewidującą konkretną datę lub okres wykonania, TSUE stwierdził, że ze względu na jej przedmiot umowa
dotycząca przeniesienia prawa dostępu do działalności w zakresie wypoczynku musi być koniecznie wykonana
w okresie pomiędzy dniem przeniesienia tego prawa a dniem, w którym ma się odbyć wydarzenie, do którego to
prawo daje dostęp. W tym względzie bez znaczenia jest kwestia, czy prawo dostępu jest przenoszone przez samego
organizatora działalności w zakresie wypoczynku, czy przez pośrednika. W konsekwencji TSUE uznał, że umowa
dotycząca przeniesienia prawa dostępu do działalności w zakresie wypoczynku, zawarta przez pośrednika
działającego w imieniu własnym, lecz na rachunek organizatora tej działalności, przewiduje konkretną datę lub okres
wykonania, jeżeli ta działalność jest przewidziana jako mająca się odbyć w konkretnym dniu lub w konkretnym
okresie. Sytuacja taka występuje w rozpatrywanej sprawie, ponieważ koncert, do którego dostęp dają prawa
przeniesione na DM przez CE, miał odbyć się w konkretnym dniu.
Resumując, TSUE orzekł, że art. 16 lit. l) dyrektywy 2011/83/UE należy interpretować w ten sposób, iż wyjątek
od prawa do odstąpienia od umowy przewidziany w tym przepisie jest skuteczny wobec konsumenta, który
zawarł z pośrednikiem działającym w imieniu własnym, lecz na rachunek organizatora działalności w zakresie
wypoczynku, umowę na odległość dotyczącą nabycia prawa dostępu do tej działalności. Warunkiem jest to,
że wygaśnięcie w drodze odstąpienia od umowy, zgodnie z art. 12 lit. a) dyrektywy 2011/83/UE, obowiązku
wykonania owej umowy względem konsumenta naraziłoby organizatora danej działalności na ryzyko
związane z rezerwacją zwolnionych w ten sposób zasobów, oraz, po drugie, działalność w zakresie
wypoczynku, do której to prawo daje dostęp, jest przewidziana jako mająca się odbyć w konkretnym dniu lub
w konkretnym okresie.

Komentarz
W niniejszym wyroku Trybunał dokonał wykładni art. 16 lit. l) dyrektywy 2011/83/UE, w którym uregulowano wyjątek
od prawa do odstąpienia od umowy przez konsumenta. Trybunał wyjaśnił na podstawie wykładni językowej,
systemowej i celowościowej tego przepisu, że okoliczność, iż usługa świadczona jest nie przez organizatora
działalności w zakresie wypoczynku, lecz przez pośrednika działającego na jego rachunek, nie stoi na przeszkodzie
temu, aby można było uznać, że taka usługa jest związana z tą działalnością. W konsekwencji TSUE uznał, że
jedynie w zakresie, w jakim ryzyko to ciąży na organizatorze danej działalności, przeniesienie prawa dostępu do niej
przez pośrednika może stanowić usługę związaną z tą działalnością w rozumieniu art. 16 lit. l) dyrektywy
2011/83/UE. Zatem TSUE orzekł, że ochrona, która przysługuje przedsiębiorcy takiego wydarzenia, powinna również
przysługiwać pośrednikowi, i tym samym jest on również wyjątkiem wynikającym z tego przepisu.
Przepis art. 16 lit. l) dyrektywy 2011/83/UE został transponowany w art. 38 pkt. 12 ustawy z 30.5.2014 r. o prawach
konsumenta (Dz.U. z 2020 r. poz. 287). Powyższą wykładnię Trybunału należy stosować do tego polskiego przepisu.

Wyrok TSUE z 31.3.2022 r., C-96/21,
(CE Eventim)

Trybunał Europejski wyjaśnił, że wyjątek od prawa odstąpienia od umowy dotyczy umów związanych z wypoczynkiem, gdzie określony jest konkretny dzień lub okres świadczenia usługi. Decyzja ta ma na celu ochronę przedsiębiorców i dostawców usług przed ryzykiem związanym z rezerwacją zasobów.