Odszkodowanie za hałas z lotniska?

Stanowisko Sądu Najwyższego w sprawie odszkodowania za hałas z lotniska dotyczyło dwóch przypadków, gdzie właściciele nieruchomości w sąsiedztwie lotniska domagali się rekompensat. Sąd stwierdził, że samo wprowadzenie obszaru ograniczonego użytkowania nie stanowi podstawy do żądania odszkodowania za obniżenie wartości nieruchomości. Istotne jest określenie zdarzenia szkodzącego, czyli konkretnych nakazów, zakazów i zaleceń dla właścicieli nieruchomości sąsiadujących z lotniskiem, które mogą prowadzić do obniżenia wartości posesji.

Tematyka: Sąd Najwyższy, odszkodowanie, hałas, lotnisko, obszar ograniczonego użytkowania, środowisko, wartość nieruchomości, rekompensaty

Co może zostać uznane za zdarzenie szkodzące, którego wskazanie jest niezbędne, by właściciele posesji
zlokalizowanych nieopodal inwestycji oddziałującej na środowisko mieli podstawę do ubiegania się
o odszkodowanie z tytułu uciążliwości?
Stanowisko SN
SN po raz kolejny zajął stanowisko w sprawie hałasu, jaki generuje lotnisko. Skład orzekający w uchwale z 29.4.2022
r., III CZP 81/22,
, odpowiedział na pytania prawne postawione przez SA w Poznaniu, który rozpatrywał dwie
sprawy o zbliżonym zakresie tematycznym. Chodziło o pozwy właścicieli nieruchomości zlokalizowanych w pobliżu
lotniska Poznań-Ławica, którzy domagali się od Portu Lotniczego wypłaty odszkodowania z tytułu obniżenia
potencjalnej wartości ich nieruchomości z powodu hałasu generowanego przez samoloty, a także ze względu na
wyznaczenie strefy ochronnej. Rozpatrując okoliczności wspomnianych spraw, SA w Poznaniu nabrał wątpliwości
i wystąpił do NSA z następującym pytaniem prawnym: „Czy samo wprowadzenie obszaru ograniczonego
użytkowania z uwagi na niemożność zachowania standardów ochrony środowiska przed hałasem w związku
z funkcjonowaniem lotniska - art. 135 ust. 1 ustawy z 27.4.2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz.
1973; dalej: PrOchrŚrod) - może być uznane za ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości, stanowiące
samodzielną i wystarczającą podstawę powstania roszczenia odszkodowawczego z tytułu obniżenia wartości
nieruchomości, przysługującego na podstawie art. 129 ust. 2 PrOchrŚrod; czy też za „ograniczenie sposobu
korzystania z nieruchomości” w rozumieniu przepisu art. 129 ust. 2 PrOchrŚrod mogą być uznane wyłącznie
szczegółowe postanowienia aktu ustanawiającego obszar ograniczonego użytkowania, w postaci enumeratywnie
wymienionych tam nakazów, zakazów i zaleceń skierowanych do właścicieli nieruchomości (art. 135 ust. 3a
PrOchrŚrod)?”.
W myśl ww. przepisów: „Jeżeli z przeglądu ekologicznego albo z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na
środowisko wymaganej przepisami ustawy z 3.10.2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,
udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz.
1029), albo z analizy porealizacyjnej wynika, że mimo zastosowania dostępnych rozwiązań technicznych,
technologicznych i organizacyjnych nie mogą być dotrzymane standardy jakości środowiska poza terenem zakładu
lub innego obiektu, to dla oczyszczalni ścieków, składowiska odpadów komunalnych, kompostowni, trasy
komunikacyjnej, lotniska, linii i stacji elektroenergetycznej, obiektów sieci gazowej oraz instalacji
radiokomunikacyjnej, radionawigacyjnej i radiolokacyjnej tworzy się obszar ograniczonego użytkowania” (art. 135 ust.
1 PrOchrŚrod). Z kolei według art. 135 ust. 3a PrOchrŚrod „organy (…) tworząc obszar ograniczonego użytkowania,
określają granice obszaru, ograniczenia w zakresie przeznaczenia terenu, wymagania techniczne dotyczące
budynków oraz sposób korzystania z terenów wynikające z postępowania w sprawie oceny oddziaływania na
środowisko lub analizy porealizacyjnej albo przeglądu ekologicznego”.
SN stwierdził, że „wprowadzenie obszaru ograniczonego użytkowania z uwagi na niemożność zachowania
standardów ochrony środowiska przed hałasem w związku z funkcjonowaniem lotniska (art. 135 ust. 1 PrOchrŚrod)
nie stanowi samodzielnej podstawy roszczenia odszkodowawczego z tytułu obniżenia wartości nieruchomości,
określonego w art. 129 ust. 2 PrOchrŚrod”. Odpowiadając z kolei na drugie pytanie, przesądził, że „za ograniczające
sposób korzystania z nieruchomości w rozumieniu art. 129 ust. 2 PrOchrŚrod mogą być uznane wyłącznie
postanowienia aktu ustanawiającego obszar ograniczonego użytkowania określające nakazy, zakazy i zalecenia
skierowane do właścicieli nieruchomości (art. 135 ust. 3a PrOchrŚrod)”. Jeśli zatem akt ustanawiający obszar
ograniczonego użytkowania nie określa bezpośrednio nakazów, zakazów i zaleceń dla właścicieli okolicznych
nieruchomości, nie istnieje podstawa do ubiegania się o odszkodowanie.
Definicja zdarzenia szkodzącego
Eksperci wskazują, że w omawianych sprawach kluczowe jest stwierdzenie, co może zostać uznane za zdarzenie
szkodzące, którego wskazanie jest niezbędne, by właściciele posesji zlokalizowanych nieopodal inwestycji
oddziałującej na środowisko mieli podstawę do ubiegania się o odszkodowanie z tytułu uciążliwości. Takim
zdarzeniem szkodzącym nie będzie zatem samo wprowadzenie obszaru ograniczonego użytkowania dla przestrzeni
wokół funkcjonującego portu lotniczego. Dopiero jeśli na skutek jego ustanowienia i w uchwale sankcjonującej
utworzenie takiego obszaru zostaną wskazane regulacje dotyczące konkretnych nieruchomości sąsiadujących
z lotniskiem (nakazy, zakazy, zalecenia), a tym samym możliwe będzie wykazanie ograniczeń w użytkowaniu
nieruchomości, co może znaleźć odzwierciedlenie w obniżeniu wartości danej posesji, ich właściciele będą mogli
starać się o rekompensaty.
Wyrok NSA z 29.4.2022 r., III CZP 81/22,

Eksperci wskazują, że kluczowym elementem decydującym o możliwości ubiegania się o odszkodowanie za hałas z lotniska jest określenie zdarzenia szkodzącego. Wprowadzenie obszaru ograniczonego użytkowania samo w sobie nie stanowi podstawy do rekompensat. Istotne jest wskazanie konkretnych regulacji dotyczących nieruchomości sąsiadujących z lotniskiem, które prowadzą do obniżenia wartości posesji.