Odszkodowanie dla pasażera w związku z uszkodzeniem ciała

Przewoźnik lotniczy ponosi odpowiedzialność za obrażenia pasażera doznane z nieustalonego powodu podczas wysiadania z samolotu. Sprawa dotyczy upadku pasażerki, która doznała złamania ręki. W trakcie procesu sądowego AA twierdziły, że nie zawiniły, a upadek był skutkiem zachowania pasażerki. Trybunał w swoim wyroku precyzuje pojęcie "wypadek" w kontekście odpowiedzialności przewoźnika lotniczego

Tematyka: odszykodowanie, pasażer, uszkodzenie ciała, przewoźnik lotniczy, wypadek, TSUE, Trybunał Sprawiedliwości UE, art. 17 PrzewLotK, odpowiedzialność, wyrok sądu, ochrona pasażerów

Przewoźnik lotniczy ponosi odpowiedzialność za obrażenia pasażera doznane z nieustalonego powodu
podczas wysiadania z samolotu. Dotyczy to również sytuacji, w których przewoźnik lotniczy zachował
należytą staranność i zapewnił bezpieczeństwo.
Stan faktyczny
JR wraz z mężem i dwuletnim synem podróżowała z Salonik do Wiednia liniami A. A. AG (dalej: AA). Podczas
wysiadania z samolotu na lotnisku w Wiedniu mąż JR, który wychodził przed nią i trzymał walizki podręczne na
kółkach, niemal upadł w dolnej trzeciej części schodów. W tym właśnie miejscu JR, która w prawej ręce trzymała
torebkę, a na lewym ramieniu niosła swojego syna, upadła. W wyniku upadku JR doznała m.in. złamania lewego
przedramienia. Następnie JR wytoczyła AA powództwo, domagając się zapłaty odszkodowania w kwocie 4675 EUR
wraz z odsetkami oraz kosztów postępowania. Twierdziła, że schody nie spełniają ciążącego na AA zobowiązania
umownego do zapewnienia ochrony i bezpieczeństwa pasażerów, ponieważ spadła ona z tych schodów, pomimo
zachowania szczególnej ostrożności. AA twierdziły, że powierzchnia stopni schodów posiadała otwory i rowki
umożliwiające szybki odpływ wody, w związku z czym schody te nie były śliskie. Nie uchybiły one zatem swoim
zobowiązaniom umownym do zapewnienia ochrony i zachowania staranności ani nie działały w sposób zawiniony lub
niezgodny z prawem. Upadek JR był wynikiem jej własnego zachowania z uwagi na to, iż nie skorzystała ona
z żadnej poręczy, nawet po tym, jak zauważyła, że jej mąż omal nie upadł. W dodatku mimo zaleceń lekarza JR,
naruszając swój obowiązek maksymalnego ograniczenia szkody, odmówiła natychmiastowego leczenia
w znajdującym się w pobliżu lotniska szpitalu i poddała się leczeniu dopiero później, co mogło spowodować nasilenie
się obrażeń.
Pojęcie „wypadek”
Zgodnie z art. 17 ust. 1 Konwencji o ujednoliceniu niektórych prawideł dotyczących międzynarodowego przewozu
lotniczego, zawartej w Montrealu 28.5.1999 r., podpisanej przez Wspólnotę Europejską 9.12.1999 r. i zatwierdzonej
w jej imieniu decyzją Rady 2001/539/WE z 5.4.2001 r. (Dz.U. z 2007 r. poz. 235; dalej: PrzewLotK) przewoźnik
ponosi odpowiedzialność za szkodę wynikłą w razie śmierci lub uszkodzenia ciała pasażera jedynie pod warunkiem,
że wypadek, który spowodował śmierć lub uszkodzenie ciała, miał miejsce na pokładzie statku powietrznego lub
w trakcie jakiejkolwiek z czynności związanych z wsiadaniem i wysiadaniem. Z orzecznictwa TSUE wynika, że
pojęcie „wypadek”, w jego zwykłym znaczeniu i w kontekście, w który się wpisuje, należy rozumieć jako
nieprzewidziane nieumyślne zdarzenie powodujące szkodę oraz że pojęcie to nie wymaga, aby szkoda powstała
w wyniku materializacji ryzyka typowego dla przewozów lotniczych, lub aby istniał związek między „wypadkiem”
a eksploatacją bądź ruchem statku powietrznego (wyrok TSUE z 19.12.2019 r., Niki Luftfahrt, C-532/18, pkt 34, 35,
41,
).
Trybunał stwierdził, że powyższa wykładnia art. 17 ust. 1 PrzewLotK jest zgodna z celami PrzewLotK, które polegają
na zapewnieniu ochrony interesów konsumentów w międzynarodowym przewozie lotniczym i potrzebie
sprawiedliwej rekompensaty opartej na zasadzie naprawienia szkody poprzez system nieograniczonej
odpowiedzialności przewoźników lotniczych, przy jednoczesnym zachowaniu sprawiedliwej równowagi interesów
przewoźników lotniczych i pasażerów (wyrok Niki Luftfahrt, C-532/18, pkt 36).
Trybunał orzekł, że art. 17 ust. 1 PrzewLotK należy interpretować w ten sposób, iż sytuacja, w której pasażer
z nieustalonego powodu spada z mobilnych schodów przeznaczonych do wysiadania pasażerów z samolotu
i doznaje obrażeń, wchodzi w zakres pojęcia „wypadek” w rozumieniu tego przepisu, nawet jeśli dany
przewoźnik lotniczy nie uchybił w tym względzie swoim obowiązkom w zakresie zachowania należytej
staranności i zapewnienia bezpieczeństwa.
Zwolnienie z odpowiedzialności
Zgodnie z treścią art. 20 zd. 1 PrzewLotK, jeśli przewoźnik lotniczy udowodni, że szkoda została spowodowana przez
niedbalstwo lub inne bezprawne działanie lub zaniechanie osoby domagającej się odszkodowania lub osoby, od
której on lub ona uzyskała swoje prawa, lub też że taka sytuacja przyczyniła się do powstania tej szkody, ten
przewoźnik jest całkowicie lub częściowo uwolniony od odpowiedzialności wobec osoby występującej z roszczeniem
w takim zakresie, w jakim takie niedbalstwo lub inne bezprawne działanie lub zaniechanie spowodowało szkodę lub
przyczyniło się do niej. Z orzecznictwa TSUE wynika, że przewidziana w art. 20 PrzewLotK możliwość zwolnienia
przewoźnika lotniczego z odpowiedzialności lub ograniczenia jego obowiązku wypłaty odszkodowania
pasażerowi, który poniósł szkodę w wyniku „wypadku” w rozumieniu art. 17 ust. 1 PrzewLotK, ma na celu

zachowanie „sprawiedliwej równowagi interesów” przewoźników lotniczych i pasażerów (wyrok Niki Luftfahrt, C-
532/18, pkt 39).
Trybunał stwierdził, że zgodnie z zasadą autonomii proceduralnej sąd odsyłający powinien stosować odpowiednie
przepisy prawa krajowego, pod warunkiem jednak, że są one zgodne z zasadami równoważności i skuteczności,
określonymi w orzecznictwie TSUE (wyrok TSUE z 9.7.2020 r., Vueling Airlines, C-86/19, pkt 38–40,
).
Trybunał wskazał, że do sądu odsyłającego należy ustalenie, czy dany przewoźnik lotniczy udowodnił
niedbalstwo, inne bezprawne działanie lub zaniechanie ze strony danego pasażera, i w stosownym wypadku
dokonanie oceny, w jakim stopniu to niedbalstwo, działanie lub zaniechanie spowodowało szkodę poniesioną przez
tego pasażera lub przyczyniło się do niej, a to w celu uwolnienia w tym zakresie tego przewoźnika od
odpowiedzialności względem tego pasażera, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności, w jakich wystąpiła ta
szkoda. W szczególności przywołana przez sąd odsyłający okoliczność, że dany pasażer nie trzymał się jednej
z poręczy mobilnych schodów przeznaczonych do wysiadania pasażerów, z pewnością mogła spowodować
zaistnienie obrażeń ciała, których doznał ten pasażer, lub przyczynić się do niego. Dokonując tej oceny, sąd
odsyłający nie może jednak pominąć faktu, że pasażer podróżujący z małoletnim dzieckiem powinien również
zapewnić bezpieczeństwo temu dziecku, co może prowadzić do tego, że pasażer nie będzie trzymał się takiej
poręczy lub nie podejmie niezbędnych środków w celu zapobieżenia zagrożeniu bezpieczeństwa dziecka.
W odniesieniu do oceny okoliczności jako dowodu niedbalstwa lub innego bezprawnego działania lub zaniechania ze
strony danego pasażera, na którą powołał się również sąd odsyłający, nie należy zapominać, że pasażer twierdził, iż
zaobserwowanie ryzyka upadku skłoniło go do zachowania szczególnej ostrożności przy schodzeniu z tych schodów.
Trybunał podkreślił, że do sądu należy jednak zweryfikowanie znaczenia takiego stwierdzenia w świetle
obowiązujących przepisów prawa krajowego, zgodnie z wyrokiem TSUE Vueling Airlines (C-86/19, pkt 38–40).
Zdaniem TSUE nie można wykluczyć, że okoliczność, iż poszkodowany pasażer nie skorzystał z pomocy lekarskiej
bezpośrednio po nastąpieniu wypadku, przyczyniła się do pogłębienia doznanych przez niego obrażeń ciała.
Jednakże, jak wskazał rzecznik generalny w pkt 76 opinii, należy w tym kontekście uwzględnić również stopień
powagi, jaki wydawały się wykazywać te obrażenia bezpośrednio po wystąpieniu wypadku, oraz informacje
o odroczeniu opieki medycznej i jej dostępności w pobliżu, udzielone temu pasażerowi na miejscu przez personel
medyczny.
Trybunał orzekł, że art. 20 zd. 1 PrzewLotK należy interpretować w ten sposób, iż jeżeli wypadek, w wyniku
którego pasażer doznał szkody, polega na tym, że pasażer ten spadł z nieustalonego powodu z mobilnych
schodów przeznaczonych do wysiadania pasażerów z samolotu, dany przewoźnik lotniczy może zostać
zwolniony z odpowiedzialności w stosunku do tego pasażera tylko w zakresie, w jakim – przy uwzględnieniu
wszystkich okoliczności, w jakich powstała ta szkoda – ten przewoźnik udowodni, zgodnie z mającymi
zastosowanie przepisami prawa krajowego i z zastrzeżeniem poszanowania zasad równoważności
i skuteczności, że niedbalstwo lub inne bezprawne działanie lub zaniechanie ze strony tego pasażera
spowodowało powstanie szkody poniesionej przez tego pasażera lub przyczyniło się do jej powstania
w rozumieniu tego przepisu.

Komentarz
W niniejszym wyroku TSUE doprecyzował pojęcie „wypadek” w rozumieniu art. 17 ust. 1 PrzewLotK, będący
przesłanką odpowiedzialności przewoźnika lotniczego na podstawie tego postanowienia. W ocenie TSUE dla
powstania tej odpowiedzialności wystarczy, że wypadek powodujący śmierć lub uszkodzenie ciała pasażera miał
miejsce na pokładzie statku powietrznego lub w trakcie jakiejkolwiek czynności związanych z wsiadaniem
i wysiadaniem. Trybunał podkreślił, że ta odpowiedzialność nie może być zatem uzależniona od winy czy niedbalstwa
po stronie przewoźnika.
W uzasadnieniu prezentowanego wyroku TSUE szczegółowo wyjaśnił kryteria oceny, jakiej sąd krajowy powinien
dokonać, uwzględniając przyczynienie się do powstania szkody ze strony danego pasażera. Dokonując tej oceny,
sąd krajowy stosuje oczywiście prawo krajowe, jednak powinien on również uwzględnić, czy to prawo jest zgodne
z zasadami równoważności i skuteczności.

Wyrok TSUE z 2.6.2022 r., Austrian Airlines, C-589/20,

Wyrok TSUE z 2.6.2022 r. dotyczył precyzowania pojęcia "wypadek" w kontekście odpowiedzialności przewoźnika lotniczego. Decyzja Trybunału wprowadza klarowność co do warunków, które muszą być spełnione dla uznania sytuacji za "wypadek" w rozumieniu prawa. Jest to istotne dla ochrony interesów pasażerów i zachowania równowagi pomiędzy nimi a przewoźnikami lotniczymi.