Trwają prace nad wprowadzeniem nowej instytucji – rękojmi konsumenckiej

Na posiedzeniu Sejmu odbyło się pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o prawach konsumenta. Przewiduje on m.in. odrębne uregulowanie rękojmi i gwarancji konsumenckiej, zgodnie z wymaganiami dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady. Projektowane zmiany mają na celu zwiększenie ochrony konsumentów i spójność przepisów dotyczących umów sprzedaży.

Tematyka: rękojmia konsumencka, gwarancja konsumencka, dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady, ochrona konsumentów, umowy sprzedaży

Na posiedzeniu Sejmu 16.9.2022 r. odbyło się pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie
ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw (Druk nr 2425). Przewidziano w nim m.in.
odrębne uregulowanie rękojmi i gwarancji konsumenckiej. Przepisy im poświęcone znajdą się w ustawie
z 30.05.2014 r. o prawach konsumenta (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 287).
Przyczyna wprowadzenia zmian
Prowadzone prace legislacyjne związane są z koniecznością wdrożenia do polskiego porządku prawnego dyrektywy
Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/771 z 20.5.2019 r. w sprawie niektórych aspektów umów sprzedaży
towarów, zmieniającej rozporządzenie (UE) 2017/2394 oraz dyrektywę 2009/22/WE oraz uchylającej dyrektywę
1999/44/WE (Dz.Urz. UE L z 2019 r. Nr 136, s. 28), zwanej też dyrektywą towarową.
Zasadniczym celem przedmiotowej dyrektywy jest przyczynianie się do właściwego funkcjonowania rynku
wewnętrznego i zapewnianie wysokiego poziomu ochrony konsumentów, w szczególności przez ustanowienie
wspólnych przepisów dotyczących niektórych wymagań w odniesieniu do umów sprzedaży, zawartych między
sprzedawcą a konsumentem, w tym przepisów dotyczących zgodności towarów z umową, środków ochrony prawnej
przysługujących w przypadku braku takiej zgodności, sposobów korzystania z tych środków, a także gwarancji
handlowych.
Projektowane zmiany
Obowiązująca regulacja w zakresie rękojmi za wady znajduje się w KC. Zasadniczo jest ona wspólna dla
konsumentów oraz przedsiębiorców. Ustawodawca przewidział jednak pewne odmienności, wynikające ze
szczególnego statusu przysługującego konsumentom. Wśród nich wymienić można m.in. domniemanie istnienia
wady fizycznej w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego przy sprzedaży konsumenckiej (art. 556 2 KC),
możliwość żądania zamiast zaproponowanego przez sprzedawcę usunięcia wady – wymiany rzeczy na wolną od
wad albo zamiast wymiany – usunięcia wady (art. 560 § 2 KC), czy też inne zasady przedawnienia roszczeń (art. 568
§ 2 KC).
W projekcie ustawy przewidziano natomiast wyłączenie stosowania przepisów KC o rękojmi przy sprzedaży
w stosunku do konsumentów i odrębne uregulowanie tej materii. We wprowadzanych przepisach nie posłużono się
pojęciem rękojmi, ale pozostawiono je w tytule rozdziału celem podkreślenia analogii do odpowiednich przepisów KC.
W uzasadnieniu projektu ustawy podkreślono, że konsekwencją niestosowania w obrocie konsumenckim przepisów
KC o rękojmi i braku odrębnego uregulowania tej kwestii w projektowanych przepisach jest określanie terminu
przedawnienia roszczenia konsumenta na zasadach ogólnych (art. 118 i n. KC). W wyniku nowelizacji termin
przedawnienia wszystkich roszczeń konsumenta (realizowanych sekwencyjnie) będzie jednolity. Pozwoli to
zagwarantować odpowiedni poziom ochrony konsumenta, przyczyniając się zarówno do ograniczania wprowadzania
na polski rynek towarów wadliwych, jak i do motywowania sprzedawców towarów do sprawnej realizacji zgłoszeń
dotyczących wadliwości towaru.
Zakres przedmiotowy projektowanych przepisów dotyczy umów zobowiązujących do przeniesienia własności towaru
na konsumenta. W projekcie wprowadzono definicję zgodności towaru z umową. Przyjęcie takiego rozwiązania
stanowi odejście od instytucji wady fizycznej i prawnej. Podyktowane jest ono potrzebą dostosowania prawa
polskiego do rozwiązań przyjętych w implementowanej dyrektywie.
Zgodnie z projektowanymi zmianami towar jest zgodny z umową, jeżeli zgodne z umową pozostają w szczególności
jego:
1. Opis, rodzaj, ilość, jakość, kompletność i funkcjonalność, a w odniesieniu do towarów z elementami cyfrowymi -
również kompatybilność, interoperacyjność i dostępność aktualizacji;
2. Przydatność do szczególnego celu, do którego jest potrzebny konsumentowi, o którym konsument powiadomił
przedsiębiorcę najpóźniej w momencie zawarcia umowy, i który przedsiębiorca zaakceptował.
Aby towar został uznany za zgodny z umową, powinien:

1. Nadawać się do celów, do których zazwyczaj używa się towaru tego rodzaju, z uwzględnieniem obowiązujących
przepisów prawa, norm technicznych lub dobrych praktyk;
2. Być dostarczany z akcesoriami i instrukcjami, których dostarczenia konsument może rozsądnie oczekiwać;
3. Być takiej samej jakości jak próbka lub wzór, które przedsiębiorca udostępnił konsumentowi przed zawarciem
umowy, i odpowiadać opisowi takiej próbki lub takiego wzoru;
4. Występować w takiej ilości i mieć takie cechy, w tym trwałość i bezpieczeństwo, a w odniesieniu do towarów
z elementami cyfrowymi - również funkcjonalność i kompatybilność, jakie są typowe dla towaru tego rodzaju,
i których konsument może zasadnie oczekiwać, biorąc pod uwagę charakter towaru oraz publiczne zapewnienie
złożone przez przedsiębiorcę, jego poprzedników prawnych lub osoby działające w ich imieniu, w szczególności
w reklamie lub na etykiecie, chyba że przedsiębiorca wykaże, że:
a. nie wiedział o danym publicznym zapewnieniu, i oceniając rozsądnie, nie mógł o nim wiedzieć,
b. przed zawarciem umowy publiczne zapewnienie zostało sprostowane z zachowaniem warunków i formy,
w jakiej publiczne zapewnienie zostało złożone, lub w porównywalny sposób,
c. publiczne zapewnienie nie miało wpływu na decyzję konsumenta o zawarciu umowy.
Projektodawca przewidział wyłączenie odpowiedzialności przedsiębiorcy (sprzedawcy), jeżeli konsument został
wyraźnie poinformowany, że konkretna cecha towaru odbiega od wymogów zgodności z umową, oraz najpóźniej
w chwili zawarcia umowy wyraźnie i odrębnie zaakceptował on brak konkretnej cechy towaru.
W projektowanych przepisach określono również czasowe granice odpowiedzialności przedsiębiorcy z tytułu rękojmi
oraz zakres przeniesienia ciężaru dowodu. Wydłużono okres, w którym ciężar dowodu zgodności towaru z umową
zostaje przeniesiony na przedsiębiorcę z roku do dwóch lat od chwili dostarczenia towaru.
Odmiennie określono także prawa konsumenta z tytułu rękojmi i skorelowane z nimi obowiązki przedsiębiorcy.
Przede wszystkim wprowadzona została hierarchia środków ochrony konsumenta. W pierwszej kolejności będzie
miał on prawo domagać się przywrócenia zgodności towaru z umową przez jego naprawę lub wymianę. Dopiero
w dalszej kolejności, o ile naprawa czy też wymiana okażą się m.in. nieopłacalne, konsument będzie mógł skorzystać
z kolejnych uprawnień, tzn. żądać obniżenia ceny lub odstąpić od umowy.
Ocena projektowanej regulacji
Cel procedowanych zmian, tj. zwiększenie ochrony konsumentów, należy ocenić pozytywnie. Istotne znaczenie ma
natomiast sposób, w jaki ostatecznie zostaną wprowadzone. Należy mieć na uwadze, że państwa członkowskie
zobowiązane były do przyjęcia przepisów implementujących dyrektywę towarową do 1.7.2021 r., z mocą od 1.1.2022
r. Być może z tego wynika krótkie vacatio legis projektowanej ustawy, wynoszące 14 dni od dnia ogłoszenia.
Etap legislacyjny
Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw odbyło się
na posiedzeniu Sejmu 16.9.2022 r. (Druk nr 2425).

Projektowana nowelizacja ma na celu zwiększenie ochrony konsumentów poprzez wprowadzenie jednolitych przepisów dotyczących rękojmi i gwarancji konsumenckiej. Istotne zmiany obejmują m.in. wyłączenie stosowania przepisów KC oraz hierarchię środków ochrony konsumenta. Ocena ostatecznego wprowadzenia zmian będzie kluczowa dla skuteczności regulacji.