Spółka dominująca złoży wniosek o ogłoszenie upadłości spółki zależnej w grupie spółek

Ustawa z 9.2.2022 r. wprowadza istotne zmiany w możliwościach spółki dominującej, umożliwiając jej składanie wniosków o ogłoszenie upadłości spółki zależnej w grupie. Nowe uprawnienia wynikają z konieczności zapewnienia spółce dominującej narzędzi do skutecznego zarządzania grupą spółek oraz ponoszenia odpowiedzialności za zobowiązania spółki zależnej. Wprowadzone zmiany mają na celu uregulowanie relacji między spółkami w grupie oraz ochronę interesów wierzycieli.

Tematyka: spółka dominująca, wniosek upadłościowy, spółka zależna, grupa spółek, odpowiedzialność, zarządzanie grupą, wierzyciele, egzekucja, subsydiarna odpowiedzialność

13.10.2022 r. wejdzie w życie ustawa z 9.2.2022 r. o zmianie ustawy - kodeks spółek handlowych oraz
niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 807), która znowelizowała również PrUpad. Ustawodawca
zdecydował się na przyznanie spółce dominującej uprawnienia do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości
spółki zależnej uczestniczącej w grupie. Od 13.10.2022 r. art. 20 ust. 2 pkt. 9 PrUpad stanowić będzie, że
wniosek upadłościowy może zgłosić również w stosunku do spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek -
spółka dominująca. Dotychczas spółka dominująca nie posiadała legitymacji w tym zakresie, chyba że była
wierzycielem osobistym spółki zależnej.
Nowe uprawnienie spółki dominującej jako część nowelizacji KSH
Uzyskanie uprawnienia przez spółkę dominującą do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki zależnej
uczestniczącej w grupie spółek jest konsekwencją wprowadzenia do polskiego porządku prawnego konstrukcji grupy
spółek, nowelizującej dotychczasowe, szczątkowe regulacje prawa holdingowego. Od 13.10.2022 r. na podstawie art.
212 § 1 KSH spółka dominująca może wydać spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek wiążące polecenie
dotyczące prowadzenia spraw spółki (wiążące polecenie), jeżeli jest to uzasadnione interesem grupy spółek oraz
przepisy szczególne nie stanowią inaczej.
W stanie prawnym sprzed 13.10.2022 r. spółka dominująca nie była uprawniona do wydawania spółce zależnej
wiążących poleceń, nawet jeśli tworzyły holding. Tym bardziej spółka dominująca nie posiadała legitymacji do
złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki zależnej, chyba że była jej wierzycielem osobistym.
Ratio legis przepisu sprowadza się do tego, że skoro spółka dominująca może wydawać wiążące polecenia spółce
zależnej uczestniczącej w grupie spółek, to powinna ona posiadać również uprawnienie do złożenia wniosku
o ogłoszenie upadłości. Jest to istotne również dlatego, że stan niewypłacalności spółki zależnej może być
konsekwencją wiążących decyzji wydanych przez spółkę dominującą.
Odpowiedzialność za zobowiązania spółki zależnej w przypadku bezskutecznej egzekucji
Nowelizacja wprowadza również zmiany w zakresie odpowiedzialności za zobowiązania spółki zależnej, wobec której
egzekucja okazała się bezskuteczna w sytuacji, gdy stan niewypłacalności powstał wskutek wykonania wiążącego
polecenia.
Konsekwencją wyposażenia spółki dominującej w narzędzie wydawania wiążących poleceń jest przeniesienie
subsydiarnej odpowiedzialności na spółką dominującą za zobowiązania spółki zależnej w przypadku bezskutecznej
egzekucji wierzyciela z majątku spółki zależnej.
Na podstawie art. 299 § 1-2 KSH jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu
odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania.
Na podstawie art. 2114 § 1 KSH jeżeli egzekucja przeciwko spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek okaże się
bezskuteczna, spółka dominująca odpowiada za szkodę wyrządzoną wierzycielowi spółki zależnej, chyba że nie
ponosi winy lub szkoda nie powstała w następstwie wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia.
Z uwagi na deliktowy charakter odpowiedzialności członków zarządu z art. 299 § 1 KSH oraz oparcia konstrukcji art.
2114 § 1 KSH na rozwiązaniach z art. 299 § 1 KSH, należy wskazać, że na podstawie art. 443 KC spółka dominująca
będzie ponosić solidarną i subsydiarną odpowiedzialność za zobowiązania spółki zależnej, jeśli egzekucja z jej
majątku okaże się bezskuteczna.
Należy jednak wskazać, że złożenie wniosku upadłościowego w ustawowym terminie, wynikającym z art. 21 ust. 1
PrUpad, stanowi przesłankę egzoneracyjną wyłącznie w przypadku odpowiedzialności subsydiarnej członków
zarządu z art. 299 § 1 KSH. Pomimo że ustawodawca przyznał spółce dominującej uprawnienie do złożenia wniosku
o ogłoszenie upadłości spółki zależnej, to jego złożenie w ustawowym terminie nie zwolni spółki dominującej
z odpowiedzialności odszkodowawczej z art. 2114 § 1 KSH. Spółka dominująca nadal będzie ponosić
odpowiedzialność subsydiarną za zobowiązania spółki zależnej w przypadku bezskutecznej egzekucji, jeśli szkoda
wierzyciela wynika z wykonania wiążącego polecenia spółki dominującej.
Podsumowanie

Przyznanie spółce dominującej ustawowej kompetencji do złożenia wniosku upadłościowego spółki zależnej
uczestniczącej w grupie spółek nie tyle mobilizuje spółkę dominującą do terminowego złożenia wniosku, ile stanowi
jedno z narzędzi skutecznego zarządzania grupą spółek. Tym bardziej, że ogłoszenie upadłości spółki zależnej
z mocy prawa pozbawia ją uczestnictwa w grupie spółek (art. 2116 § 2 pkt 2 KSH).
Złożenie przez spółkę dominującą wniosku o ogłoszenie upadłości spółki zależnej w ustawowym terminie nie jest
przesłanką egzoneracyjną na gruncie art. 2114 § 1 KSH. Spółka dominująca nadal będzie ponosić subsydiarną
odpowiedzialność za zobowiązania spółki zależnej, wobec której egzekucja okazała się bezskuteczna, jeśli szkoda
wierzyciela powstała w wyniku wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia.

Przyznanie spółce dominującej uprawnienia do złożenia wniosku upadłościowego spółki zależnej to ważny krok w efektywnym zarządzaniu grupą spółek. Jednakże, złożenie wniosku nie zwalnia spółki dominującej z odpowiedzialności za zobowiązania spółki zależnej, co podkreśla istotę terminowego i odpowiedzialnego podejścia w działaniach zarządczych.