Konsument może nie płacić za wykonaną usługę

Konsument jest całkowicie zwolniony z obowiązku zapłaty nawet za wykonaną już usługę, jeżeli skorzysta z prawa do odstąpienia od umowy o świadczenie usług, zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa. Przepis ten wynika z art. 14 ust. 4 lit. a) ppkt (i) dyrektywy 2011/83/UE, który zwalnia konsumenta z wszelkiego obowiązku zapłacenia za usługi wykonane przez przedsiębiorcę w sytuacji, gdy przedsiębiorca nie poinformował go o prawie do odstąpienia od umowy. Stanowi to istotną ochronę praw konsumentów, zgodną z założeniami dyrektywy 2011/83/UE.

Tematyka: konsument, odstąpienie od umowy, świadczenie usług, prawo konsumenta, dyrektywa 2011/83/UE, Trybunał Sprawiedliwości UE, ochrona konsumentów

Konsument jest całkowicie zwolniony z obowiązku zapłaty nawet za wykonaną już usługę, jeżeli skorzysta z prawa do odstąpienia od umowy o świadczenie usług, zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa. Przepis ten wynika z art. 14 ust. 4 lit. a) ppkt (i) dyrektywy 2011/83/UE, który zwalnia konsumenta z wszelkiego obowiązku zapłacenia za usługi wykonane przez przedsiębiorcę w sytuacji, gdy przedsiębiorca nie poinformował go o prawie do odstąpienia od umowy. Stanowi to istotną ochronę praw konsumentów, zgodną z założeniami dyrektywy 2011/83/UE.

Konsument jest całkowicie zwolniony z obowiązku zapłaty nawet za wykonaną już usługę, jeżeli skorzysta
z prawa do odstąpienia od umowy o świadczenie usług, zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa. Dotyczy to
przypadku, gdy przedsiębiorca nie poinformował tego konsumenta o przysługującym mu prawie do
odstąpienia od umowy. Tym samym w trakcie okresu, w którym konsument może od niej odstąpić, to
przedsiębiorca ponosi koszty związane z wykonywaniem takiej umowy.


Stan faktyczny
W RFN przedsiębiorca zawarł z HJ (konsument) ustnie poza lokalem przedsiębiorstwa umowę o świadczenie usług
w zakresie renowacji instalacji elektrycznej w jego domu. Przy czym ten przedsiębiorca nie poinformował HJ o jego
prawie do odstąpienia od umowy w ciągu 14 dni. Po wykonaniu umowy przedsiębiorca wystawił na rzecz HJ fakturę
za przeprowadzone prace, której HJ nie opłacił.
Następnie przedsiębiorca ten dokonał cesji wszystkich swoich praw z tej umowy na DC.
Wobec złożenia przez HJ oświadczenia o odstąpieniu od owej umowy DC wytoczyła przed sądem powództwo
o zapłatę za usługę wykonaną na rzecz HJ. DC podniosła, że pomimo odstąpienia przez HJ od umowy cedent ma
prawo do tej zapłaty. Natomiast HJ wskazał, że skoro cedent nie poinformował go o przysługującym mu prawie do
odstąpienia od umowy, DC nie ma prawa dochodzić zapłaty ceny usługi wykonanej na podstawie tej umowy.
Sąd odsyłający stanął na stanowisku, że rozstrzygnięcie sporu zależy od wykładni art. 14 ust. 5 dyrektywy
Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z 25.10.2011 r. w sprawie praw konsumentów, zmieniającej dyrektywę
Rady 93/13/EWG i dyrektywę 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylającej dyrektywę Rady
85/577/EWG i dyrektywę 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz.Urz. UE L z 2011 r. Nr 304, s. 64).
Prawo do odstąpienia od umowy
Zgodnie z art. 14 ust. 5 dyrektywy 2011/83/UE konsument, który korzysta z przysługującego mu prawa do
odstąpienia od „umowy zawieranej poza lokalem przedsiębiorstwa” w rozumieniu art. 2 pkt. 8 w zw. z art. 2 pkt. 1 i 2
dyrektywy 2011/83/UE nie ponosi jakiejkolwiek odpowiedzialności z tytułu wykonania tego prawa, z zastrzeżeniem
odmiennych przepisów art. 13 ust. 2 i art. 14 dyrektywy 2011/83/UE. Na mocy art. 14 ust. 3 dyrektywy 2011/83/UE
konsument, który wykonuje prawo do odstąpienia od umowy – po zgłoszeniu względem zainteresowanego
przedsiębiorcy żądania wykonania umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa – w trakcie wynoszącego 14 dni
okresu na odstąpienie od niej (przewidzianego w art. 9 dyrektywy 2011/83/UE), powinien zapłacić temu
przedsiębiorcy kwotę, która jest proporcjonalna do zakresu świadczeń spełnionych do chwili, w której konsument
poinformował przedsiębiorcę o skorzystaniu z prawa do odstąpienia od umowy, względem ogółu świadczeń
przewidzianych na podstawie tej umowy. Jednakże TSUE wskazał, że art. 14 ust. 3 dyrektywy 2011/83/UE powinien
być interpretowany w związku z art. 14 ust. 4 lit. a) ppkt (i) dyrektywy 2011/83/UE. Wynika z tego, że jeżeli
przedsiębiorca przed tym, jak związał się on umową zawartą poza lokalem przedsiębiorstwa, nie przekazał
konsumentowi informacji, o których mowa w art. 6 ust. 1 lit. h) lub art. 6 ust. 1 lit. j) dyrektywy 2011/83/UE, ten
konsument nie jest winny jakiejkolwiek zapłaty za wykonane na jego rzecz usługi, w całości lub w części, w trakcie
okresu na odstąpienie. Informacje wskazane w art. 6 ust. 1 lit. h) lub art. 6 ust. 1 lit. j) dyrektywy 2011/83/UE dotyczą
po pierwsze, warunków, terminów oraz procedur korzystania z prawa do odstąpienia od umowy, a po drugie -
obowiązku zapłaty przez tego konsumenta kwoty, o której mowa w owym art. 14 ust. 3 dyrektywy 2011/83/UE.
Ponadto, uchybienie obowiązkowi przekazania informacji, o których mowa w art. 6 ust. 1 lit. h) dyrektywy
2011/83/UE, zgodnie z art. 10 ust. dyrektywy 2011/83/UE skutkuje przedłużeniem o 12 miesięcy pierwotnego okresu
na odstąpienie od umowy, liczonym od końca tego pierwotnego okresu.
Prawo do odstąpienia od umowy, o którym mowa w art. 14 ust. 5 dyrektywy 2011/83/UE, ma na celu ochronę
konsumenta w szczególnej sytuacji zawierania umowy poza lokalem przedsiębiorstwa. W tej sytuacji, jak przypomina
motyw 21 dyrektywy 2011/83/UE, konsument może być narażony na potencjalną presję psychologiczną lub na
element zaskoczenia, niezależnie od tego, czy wizyta przedsiębiorcy była przez konsumenta zamówiona, czy też nie.
Zdaniem TSUE udzielenie przed zawarciem umowy informacji o tym prawie do odstąpienia od umowy ma dla takiego
konsumenta zasadnicze znaczenie i pozwala mu na podjęcie świadomej decyzji co do tego, czy związać się taką
umową (wyrok TSUE z 23.1.2019 r., Walbusch Walter Busch, C-430/17, 
, pkt 45, 46). Wynika z tego, że
w sytuacji gdy przed zawarciem umowy zawieranej poza lokalem przedsiębiorstwa, w rozumieniu art. 2 pkt 8
dyrektywy 2011/83, przedsiębiorca nie przekazuje konsumentowi informacji, o których mowa w art. 6 ust. 1 lit. h) lub



art. 6 ust. 1 lit. j) dyrektywy 2011/83/UE, a ten konsument korzysta z przysługującego mu prawa do odstąpienia od
umowy, przepisy art. 14 ust. 4 lit. a) ppkt (i) dyrektywy 2011/83/UE w zw. z art. 14 ust. 5 dyrektywy 2011/83/UE
zwalniają owego konsumenta z wszelkiego obowiązku zapłacenia temu przedsiębiorcy ceny usługi wykonanej przez
przedsiębiorcę w trakcie okresu na odstąpienie.
Wysoki poziom ochrony konsumentów
Zgodnie z art. 1 dyrektywy 2011/83/UE ma ona na celu zapewnienie wysokiego poziomu ochrony konsumentów,
zagwarantowanej w art. 169 TFUE i w art. 38 KPP (wyrok TSUE z 10.7.2019 r., Amazon EU, C-649/17, 
, pkt
39). Aby osiągnąć ten cel, dyrektywa 2011/83/UE przeprowadza całkowitą harmonizację niektórych istotnych
aspektów umów zawieranych pomiędzy konsumentami a przedsiębiorcami (wyrok TSUE z 13.9.2018 r., Starman, C-
332/17, 
, pkt 27). W tym kontekście art. 4 dyrektywy 2011/83/UE zakazuje państwom członkowskim
utrzymywania w mocy lub wprowadzania w ich prawie krajowym przepisów odbiegających poziomem ochrony
konsumentów od przepisów ustanowionych w tym zakresie przez ową dyrektywę, z zastrzeżeniem jej odmiennych
przepisów. W ocenie TSUE cel realizowany przez dyrektywę 2011/83/UE nie zostałby osiągnięty, gdyby art. 14 ust. 5
dyrektywy 2011/83/UE należało interpretować w ten sposób, że zezwala ona na odstąpienie od stosowania
przepisów jej art. 9 ust. 1 i art. 14 ust. 4 lit. a) ppkt (i) dyrektywy 2011/83/UE. W konsekwencji takiego odstąpienia
konsument, w wyniku odstąpienia od umowy o świadczenie usług zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa, mógłby
ponieść koszty, które nie są wyraźnie przewidziane w samej dyrektywie.
Trybunał stwierdził, że powyższe stanowisko jest spójne z zasadniczym znaczeniem, jakie dyrektywa 2011/83/UE
przywiązuje do udzielanych przed zawarciem umowy informacji dotyczących prawa do odstąpienia od umów
zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa. Wobec powyższego TSUE uznał, że celem uniknięcia takich kosztów
DC nie może skutecznie powoływać się na zasadę proporcjonalności sankcji wyrażoną w motywie 57 dyrektywy
2011/83/UE.
Na marginesie TSUE wskazał, że powyższe stwierdzenia pozostają bez uszczerbku dla możliwości przewidzianej
potencjalnie w prawie krajowym, aby DC, której nie można uznać za odpowiedzialną za brak udzielenia HJ informacji
o przysługującym mu prawie do odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa, wystąpiła
z roszczeniem regresowym przeciwko przedsiębiorcy, który scedował na nią wszystkie swoje prawa z tej umowy
(wyrok TSUE z 17.10.2019 r., Comida paralela 12, C-579/18, 
, pkt 44).
Reasumując, Trybunał orzekł, że art. 14 ust. 4 lit. a) ppkt (i) dyrektywy 2011/83/UE w zw. z art. 14 ust. 5
dyrektywy 2011/83/UE należy interpretować w ten sposób, iż zwalnia on całkowicie konsumenta z obowiązku
zapłaty za usługi wykonane na podstawie umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa, w sytuacji gdy
zainteresowany przedsiębiorca nie przekazał temu konsumentowi informacji, o których mowa w art. 14 ust. 4
lit. a) ppkt (i) dyrektywy 2011/83/UE, a ów konsument skorzystał z prawa do odstąpienia od umowy po tym,
jak ta umowa została wykonana.

Komentarz
W niniejszym wyroku TSUE dokonał wykładni przepisów art. 14 ust. 4 lit. a) ppkt (i) dyrektywy 2011/83/UE w zw.
z art. 14 ust. 5 dyrektywy 2011/83/UE, dotyczących braku ponoszenia kosztów przez konsumenta w przypadku
odstąpienia przez niego od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa, gdy przedsiębiorca nie dostarczył mu
informacji, zgodnie z art. 6 ust. 1 lit. h) lub art. 6 ust. 1 lit. j) dyrektywy 2011/83/UE. Z niniejszego wyroku wynika, że
w przypadku odstąpienia przez konsumenta od umowy o roboty budowlane, która została zawarta poza lokalem
przedsiębiorstwa, które to odstąpienie miało miejsce dopiero po całkowitym spełnieniu świadczeń przez
przedsiębiorcę, temu przedsiębiorcy nie przysługuje odszkodowanie. Zatem jeżeli dany przedsiębiorca nie udzielił
konsumentowi ww. informacji, ten przedsiębiorca musi wziąć na siebie koszty, które w związku z wykonywaniem
umowy o świadczenie usług zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa poniósł w trakcie okresu, w którym ten
konsument mógł od niej odstąpić, zgodnie z art. 9 ust. 1 dyrektywy 2011/83/UE. Dotyczy to również sytuacji, w której
zamawiający uzyskał przysporzenie majątkowe w wyniku wykonania robót budowlanych przez przedsiębiorcę.
Zgodnie z powyższa wykładnią TSUE powinny być interpretowane prawa i obowiązki przedsiębiorcy i konsumenta na
gruncie przepisów ustawy z 30.5.2014 r. o prawach konsumenta (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 287; dalej: PrKonsU),
w przypadku gdy przedsiębiorca nie dopełnił obowiązku poinformowania konsumenta o sposobie i terminie
wykonania prawa odstąpienia od umowy, na podstawie art. 27 PrKonsU (zob. art. 12 ust. 1 pkt 9 PrKonsU).

Wyrok TSUE z 17.5.2023 r., DC (Odstąpienie od umowy po jej wykonaniu), C-97/22, 








Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku dot. DC potwierdził, że konsument ma prawo do odstąpienia od umowy po jej wykonaniu bez ponoszenia kosztów, jeśli przedsiębiorca nie przekazał mu wymaganych informacji. Wyrok ten stanowi istotne wsparcie dla ochrony konsumentów w sytuacjach zawierania umów poza lokalem przedsiębiorstwa.