Czy las państwowy może zasiedzieć osoba prywatna?

Sąd Najwyższy w pełnym składzie oraz sąd okręgowy rozstrzygnęły spór dotyczący zasiedzenia lasu państwowego przez osoby prywatne. Małżeństwo, które użytkowało sporną działkę, wystąpiło o stwierdzenie zasiedzenia, jednak sądy podkreśliły, że grunt ten stanowił grunt leśny Skarbu Państwa. Wynik sprawy był uzależniony od interpretacji przepisów dotyczących zasiedzenia oraz ochrony zasobów naturalnych kraju.

Tematyka: Sąd Najwyższy, zasiedzenie, las państwowy, Skarb Państwa, ZasNatKrajuU, LasU, nieruchomość leśna, ochrona zasobów naturalnych

Sąd Najwyższy w pełnym składzie rozwiał wątpliwości prawne w sprawie dotyczącej nieruchomości leśnej.
Sąd Najwyższy w poszerzonym składzie zajął stanowisko w sprawie dotyczącej możliwości zasiedzenia przez osoby
prywatne lasu państwowego. Do sporu sądowego, a także wątpliwości prawnych na tym tle doszło, gdy małżeństwo,
które od lat użytkowało grunt, wystąpiło o stwierdzenie zasiedzenia przez nich własności części nieruchomości
należącej do Lasów Państwowych (Skarbu Państwa). Chodziło o działkę o powierzchni 1200 m2, która bezpośrednio
sąsiadowała z posiadłością należącą od blisko 40 lat do małżeństwa. Właściciele, wiedząc, że sąsiedni grunt nie
należy do nich, przyłączyli go do swojej działki, ogrodzili łącznie płotem i użytkowali w ramach ogródka
przydomowego. Zanim to się stało, w danym miejscu znajdowało się wiejskie wysypisko śmieci, a teren ten nie był
porośnięty lasem.
Pierwszoinstancyjny wyrok sądu rejonowego opowiadał się jednoznacznie po stronie Skarbu Państwa. Organ
stwierdził w nim, że od maja 1985 r. wnioskodawcy byli samoistnymi posiadaczami spornego gruntu w złej wierze.
Zdaniem sądu w sprawie nie znajdował zastosowania art. 2 w związku z art. 1 ustawy z 6.7.2001 r. o zachowaniu
narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1235; dalej:
ZasNatKrajuU), ponieważ sporny grunt nie spełnia i nie spełniał w momencie zajęcia przez wnioskodawców żadnego
z kryteriów wskazanych w art. 3 ustawy z 28.9.1991 r. o lasach (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1356; dalej: LasU). Nie był
zatem gruntem o zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha, pokrytym roślinnością leśną (uprawami leśnymi) –
drzewami i krzewami oraz runem leśnym – lub przejściowo jej pozbawiony, a jednocześnie przeznaczonym do
produkcji leśnej, stanowiącym rezerwat przyrody, wchodzącym w skład parku narodowego albo wpisanym do rejestru
zabytków. Nie był także gruntem związanym z gospodarką leśną, zajętym pod wykorzystywane dla potrzeb
gospodarki leśnej: budynki i budowle, urządzenia melioracji wodnych, linie podziału przestrzennego lasu, drogi leśne,
tereny pod liniami energetycznymi, szkółki leśne, miejsca składowania drewna, a także wykorzystywany na parkingi
leśne i urządzenia turystyczne. Sąd rejonowy uznał także że, wobec zastosowania uchylonego już obecnie art. 177
KC oraz unormowań intertemporalnych, termin zasiedzenia nieruchomości rozpoczął bieg 1.10.1990 r. i zakończył
się 1.5.2005 r.
Na skutek apelacji sprawa trafiła do sądu okręgowego, a ten stwierdził, że sporny grunt stanowił jednak las
w rozumieniu art. 3 pkt 1 lit. a) LasU. Był bowiem częścią większej działki przeznaczonej do produkcji leśnej,
przejściowo pozbawionej roślinności leśnej. Nielegalne działania najpierw degradujące stan nieruchomości,
a następnie zmieniające sposób jej zagospodarowania, nie mogły doprowadzić do utraty przez nią przymiotu
nieruchomości leśnej. Organ podkreślił, że z przepisów ZasNatKrajuU nie wynika bezwzględny zakaz przekształceń
własnościowych, ponieważ w zakresie wyjątków odsyła ona do przepisów ustaw szczególnych, ale Kodeks cywilny
do nich nie należy. Dopuszczalny zakres przekształceń własnościowych gruntów leśnych został natomiast
unormowany zasadniczo w art. 38 LasU i nie obejmuje zasiedzenia nieruchomości. Sąd okręgowy stwierdził jednak,
że w omawianej sprawie nie doszło do spełnienia drugiej, obok samoistnego posiadania nieruchomości przez czas
określony w ustawie, przesłanki – nabycia nieruchomości w drodze zasiedzenia w postaci braku ustawowego zakazu
takiego nabycia określonej nieruchomości. W związku z tym wniosek o stwierdzenie zasiedzenia spornego gruntu
podlegał oddaleniu.
Właściciele posesji wnieśli kasację i sprawa trafiła ostatecznie do Sądu Najwyższego. Skład orzekający uznał za
bezsporne, że grunt objęty wnioskiem o stwierdzenie zasiedzenia stanowił grunt leśny będący przedmiotem
własności Skarbu Państwa. Nie było także wątpliwości, że pojęcie „lasy państwowe”, przywołane w art. 1 pkt 3
ZasNatKrajuU, należy rozumieć z uwzględnieniem art. 3 LasU. Jednak to, czy skarga kasacyjna jest zasadna
uzależnione było od tego, czy użyte w art. 2 ZasNatKrajuU pojęcie „przekształcenia własnościowe” obejmuje także
nabycie własności w drodze zasiedzenia.
SN dostrzegł także różnice w rzeczywistości, w jakiej uchwalano KC względem sytuacji obecnej. Zdaniem organu,
współcześnie nie ma potrzeby wprowadzania tak silnego zabezpieczenia prawa własności Skarbu Państwa jak np.
w art. 177 KC. Nie wyklucza to jednak możliwości określenia przez ustawodawcę pewnej sfery traktowanej jako
obszar szczególnie intensywnej ochrony z uwagi na doniosłość określonego interesu, tak jak w przypadku
zachowania narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju.
W związku z powyższymi rozważaniami SN zwrócił się do 7-osobowego składu z pytaniem – czy art. 2 ZasNatKrajuU
wyłącza możliwość nabycia przez zasiedzenie nieruchomości stanowiącej las państwowy w rozumieniu art. 1 pkt 3 tej
ustawy. SN (7) w uchwale z 21.6.2023 r., III CZP 94/22,
, odpowiedział na postawione pytanie negatywnie,
choć dwóch sędziów zgłosiło zdania odrębne. Na uzasadnienia trzeba będzie jednak poczekać.
Uchwała SN (7) z 21.6.2023 r., III CZP 94/22,

Sąd Najwyższy w uchwale III CZP 94/22 rozstrzygnął, że art. 2 ZasNatKrajuU nie wyklucza możliwości nabycia przez zasiedzenie nieruchomości będącej lasem państwowym. Decyzja ta ma istotne znaczenie dla interpretacji prawa własności Skarbu Państwa oraz ochrony zasobów naturalnych.