Duplikat umowy kredytu

W związku z przedterminową spłatą kredytu konsumenckiego kredytodawca ma obowiązek dostarczyć konsumentowi informacje niezbędne do określenia przysługującej mu kwoty obniżki całkowitego kosztu kredytu. Czy kredytodawca jest zobowiązany dostarczyć duplikat umowy kredytu w przypadku utraty oryginału? Stanowisko Trybunału Sprawiedliwości wyjaśnia kluczowe kwestie dotyczące praw konsumentów i obowiązków kredytodawców związanych z przedterminową spłatą kredytu konsumenckiego. Ważne dla polskich konsumentów oraz instytucji finansowych.

Tematyka: duplikat umowy kredytu, przedterminowa spłata kredytu, Trybunał Sprawiedliwości, konsument, kredytodawca, dyrektywa 2008/48/WE, ochrona konsumenta, obniżka całkowitego kosztu kredytu, wyrok TS

W związku z przedterminową spłatą kredytu konsumenckiego kredytodawca ma obowiązek dostarczyć
konsumentowi informacje, które są niezbędne do określenia przysługującej mu kwoty obniżki całkowitego
kosztu kredytu. Konsument może zatem żądać wydania od kredytodawcy m.in. egzemplarza umowy o kredyt
konsumencki, jeśli utracił jej oryginalny egzemplarz.
Stan faktyczny
W latach 2015–2018 A (instytucja bankowa) zawarła 15 umów o kredyt konsumencki (dalej jako: umowy kredytu)
z polskimi konsumentami. Konsumenci spłacili swoje kredyty przed upływem terminu określonego w tych umowach,
a następnie przenieśli na spółkę Z swoje wierzytelności odpowiadające kwotom należnym od A na podstawie art. 49
ustawy z 12.5.2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1028; dalej: KredytKonsU) wskutek
wcześniejszej spłaty. Konsumenci jednak nie posiadali egzemplarzy tych umów. Jednak Z potwierdziła istnienie
wierzytelności konsumentów w Biurze Informacji Kredytowej i wniosła do sądu powództwo zmierzające m.in. do
uzyskania od A wydania duplikatu owych umów. A utrzymywała, że nie jest zobowiązana do przedstawienia tych
dokumentów.
Sąd odsyłający powziął wątpliwość, czy art. 16 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z 23.4.2008
r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.Urz. UE L z 2008 r. Nr
133, s. 66) przyznaje uprawnienie do żądania dokumentów takich jak umowa o kredyt konsumencki, która została
przedterminowo spłacona, oraz informacji o dacie i kwocie spłaty kredytu, jeżeli ich uzyskanie jest niezbędne do
oceny zasadności wytoczenia powództwa.
Stanowisko TS
Trybunał wskazał, że w art. 16 ust. 1 dyrektywy 2008/48/WE, w świetle jej motywu 39, przewidziano uprawnienie
konsumenta do dokonania wcześniejszej spłaty kredytu i skorzystania z obniżki całkowitego kosztu kredytu, na którą
składają się odsetki i koszty przypadające na pozostały okres obowiązywania umowy (wyrok z 11.9.2019 r., C-
383/18, Lexitor,
). Jednak z treści tego przepisu nie wynika wyraźnie, że w celu umożliwienia
konsumentowi skorzystania z prawa do obniżki całkowitego kosztu kredytu kredytodawca jest zobowiązany
dostarczyć konsumentowi egzemplarz umowy w przypadku jej utraty i przekazać mu nieuwzględnione w umowie
informacje, które byłyby niezbędne do wyliczenia kwoty należnej konsumentowi na podstawie tego przepisu.
Z jednolitego orzecznictwa TS wynika, że celem dyrektywy 2008/48/WE jest zapewnienie wysokiego poziomu
ochrony konsumenta. Ów system ochrony opiera się na założeniu, że konsument jest stroną słabszą niż
przedsiębiorca zarówno pod względem możliwości negocjacyjnych, jak i stopnia poinformowania (wyrok Lexitor,
pkt 29). Mając na względzie ów cel, konieczne jest, aby mógł on dysponować wszelkimi informacjami
dotyczącymi kosztów kredytu w sposób umożliwiający mu określenie całkowitego zakresu tych kosztów,
w szczególności w celu wykonania przyznanego mu w art. 16 ust. 1 dyrektywy 2008/48/WE prawa do skorzystania
z obniżki całkowitego kosztu kredytu. W związku z tym TS uznał, że obowiązki informacyjne nałożone przez
dyrektywę 2008/48/WE odgrywają istotną rolę w realizacji celu wyznaczonego w tej dyrektywie.
Trybunał stwierdził, że z art. 16 ust. 1 dyrektywy 2008/48/WE wynika, iż konsument ma prawo do obniżki całkowitego
kosztu kredytu, na którą składają się odsetki i koszty przypadające na pozostały okres obowiązywania umowy, bez
konieczności przedstawienia innych dowodów niż dowód wcześniejszej spłaty tego kredytu. Zatem to do
kredytodawcy należy dostarczenie informacji niezbędnych do określenia kwoty obniżki całkowitego kosztu
kredytu, do której konsument jest uprawniony. Ponadto TS stwierdził, że gdyby przyjąć, iż informacje niezbędne do
obliczenia tej kwoty nie znajdują się w samej umowie, obowiązek zagwarantowania skuteczności (effet utile) art. 16
ust. 1 dyrektywy 2008/48/WE wymaga, aby konsument otrzymał te informacje od kredytodawcy, gdy są one
niezbędne do obliczenia tej kwoty. Trybunał wskazał, że do sądu krajowego należy sprawdzenie, czy rzeczywiście
tak jest w analizowanym przypadku.
Co do kontekstu, w jaki wpisuje się art. 16 ust. 1 dyrektywy 2008/48/WE, TS przypomniał, że ten przepis znajduje
się w rozdziale IV tej dyrektywy, zatytułowanym „Informacje i prawa dotyczące umów o kredyt”. W ocenie TS wynika
z tego, że prawodawca Unii w ten sposób wyraźnie wskazał na swoją wolę ustanowienia ścisłego związku
pomiędzy z jednej strony możliwością wykonywania przez konsumenta praw związanych z umową o kredyt,
a z drugiej strony dostępem do informacji dotyczących tej umowy. Zatem obowiązek informacyjny wynikający
z zamiaru zapewnienia przez prawodawcę Unii, za pomocą dyrektywy 2008/48/WE, wysokiego poziomu ochrony
konsumenta obejmuje w szczególności obowiązek przekazania przez kredytodawcę konsumentowi egzemplarza
umowy o kredyt oraz wszelkich informacji dotyczących spłaty kredytu, które nie zostały zawarte w samej umowie,

lecz są niezbędne w celu, po pierwsze, sprawdzenia wyliczenia kwoty odpowiadającej obniżce całkowitego kosztu
kredytu, o którą konsument ten może się ubiegać w następstwie wcześniejszej spłaty, a po drugie, umożliwienia mu
wytoczenia ewentualnego powództwa o zwrot tej kwoty.
Trybunał stwierdził, że powyższą wykładnię potwierdza również art. 10 dyrektywy 2008/48/WE dotyczący informacji,
jakie należy wskazać w umowie o kredyt. Na podstawie art. 10 ust. 1 umowę o kredyt powinno się sporządzać
w formie papierowej lub na innym trwałym nośniku. Zgodnie z orzecznictwem TS z definicji „trwałego nośnika”
zawartej w art. 3 lit. m dyrektywy 2008/48/WE wynika w szczególności, że ten nośnik powinien gwarantować, aby
konsument w sposób analogiczny do formy papierowej posiadał dane informacje w celu umożliwienia mu w razie
potrzeby powołania się na przysługujące mu prawa. W tym względzie istotne są możliwość przechowywania przez
konsumenta informacji kierowanych do niego osobiście, gwarancja braku zmian w ich treści oraz ich dostępność
przez odpowiedni okres oraz możliwość ich odtworzenia w niezmienionej postaci. Taki nośnik powinien umożliwiać
konsumentowi łatwy dostęp do nich w przyszłości przez okres odpowiedni do celów, jakim te informacje służą,
i pozwalać na odtworzenie przechowywanych informacji w niezmienionej postaci (wyrok TS z 9.11.2016 r., Home
Credit Slovakia, C-42/15,
). W zakresie, w jakim faktyczne posiadanie tych dokumentów i informacji w nich
zawartych jest niezbędne do tego celu, przekazanie przez kredytodawcę egzemplarzy tych dokumentów
konsumentowi, który już ich nie posiada, zdaniem TS powinno w ten sam sposób zostać uznane za obowiązek.
Trybunał przypomniał, że zasada pierwszeństwa prawa Unii wymaga w szczególności dokonywania przez sądy
krajowe – w celu zapewnienia skuteczności wszystkich unijnych przepisów – wykładni ich prawa krajowego
w możliwie najszerszym zakresie zgodnej z prawem UE (wyrok TS z 4.5.2023 r., C-78/22, ALD Automotive,
). Zatem sąd krajowy, przed którym – tak jak w niniejszej sprawie – zawisł spór toczący się wyłącznie między
jednostkami, jest zobowiązany podczas stosowania przepisów prawa krajowego wydanych w celu transpozycji
dyrektywy do dokonywania ich wykładni w świetle treści, jak również celu dyrektywy, aby uzyskać wynik zgodny
z zamierzonym przez nią celem.
Reasumując, Trybunał orzekł, że art. 16 ust. 1 dyrektywy 2008/48/WE należy interpretować w ten sposób, iż
konsument w rozumieniu art. 3 lit. a tej dyrektywy może wymagać od kredytodawcy wydania egzemplarza tej
umowy oraz wszystkich informacji o spłacie kredytu, które nie zostały zawarte w samej umowie, lecz są
niezbędne do zweryfikowania, po pierwsze, wyliczenia kwoty należnej od kredytodawcy z tytułu obniżki
całkowitego kosztu kredytu wynikającej z jego wcześniejszej spłaty, a po drugie, umożliwienia temu
konsumentowi wytoczenia ewentualnego powództwa o zapłatę tej kwoty.

Komentarz
Ważny wyrok dla polskich konsumentów.
Trybunał dokonał w nim wykładni językowej, systemowej i celowościowej art. 16 dyrektywy 2008/48/WE, w którym
uregulowano kwestię przedterminowej spłaty kredytu konsumenckiego. Przepis ten został transponowany w art. 49
KredytKonsU.
Z prezentowanego wyroku wynika, że w sytuacji dochodzenia przez konsumenta zwrotu proporcjonalnej części
kosztów kredytu w przypadku jego przedterminowej, pełnej spłaty na banku-kredytodawcy ciąży obowiązek
informacyjny, obejmujący również wydanie duplikatu umowy o kredyt konsumencki i związanych z nią umów, np.
umów ubezpieczenia, a także przekazania określonych informacji dotyczących tych umów, które są niezbędne do
wyliczenia kwot podlegających zwrotowi. Obowiązek ten wynika z art. 16 dyrektywy 2008/48/WE interpretowanego
w świetle unijnej zasady skuteczności. Na podstawie niniejszego wyroku należy stwierdzić, że na polskim sądzie
ciąży wówczas obowiązek wykładni zgodnej polskiego prawa, w tym art. 49 KredytKonsU, z art. 16 dyrektywy
2008/48/WE i tym samym interpretacją tego przepisu przedstawioną w tym wyroku.
Warto zaznaczyć, że okoliczność, iż spór toczy się między dwiema spółkami w związku z ich działalnością
gospodarczą (była ona podnoszona także m.in. w sprawie Lexitor), nie wpływa na stosowanie dyrektywy
2008/48/WE. Trybunał konsekwentnie bowiem przyjmuje, że zakres stosowania dyrektywy 2008/48/WE zależy od
tożsamości nie stron sporu, lecz stron umowy o kredyt konsumencki.

Wyrok TS z 12.10.2023 r., C-326/22, Z. przeciwko A.S.A. (Prawo do otrzymania duplikatu umowy kredytu),

Trybunał Sprawiedliwości wskazał, że konsument ma prawo żądać od kredytodawcy duplikatu umowy kredytu oraz informacji o spłacie kredytu, które nie zostały zawarte w umowie, ale są niezbędne do oceny kwoty obniżki całkowitego kosztu kredytu. Wyrok TS stanowi istotną interpretację art. 16 dyrektywy 2008/48/WE w kontekście ochrony konsumentów.