Prawo do bezpłatnego rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej

Organizator imprezy turystycznej ma obowiązek poinformowania podróżnego o przysługującym mu prawie do rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej przed jej rozpoczęciem bez uiszczenia opłaty w przypadku nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności, które znacząco wpłynęłyby na realizację imprezy, np. COVID-19. Trybunał Europejski podkreślił ważność informowania podróżnych o tym prawie oraz niemożliwość zrzeczenia się tego prawa przez podróżnego.

Tematyka: prawo do rozwiązania umowy, impreza turystyczna, dyrektywa 2015/2302/UE, COVID-19, informowanie podróżnych, Trybunał Europejski, sąd krajowy, ochrona praw podróżnych

Organizator imprezy turystycznej ma obowiązek poinformowania podróżnego o przysługującym mu prawie do rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej przed jej rozpoczęciem bez uiszczenia opłaty w przypadku nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności, które znacząco wpłynęłyby na realizację imprezy, np. COVID-19. Trybunał Europejski podkreślił ważność informowania podróżnych o tym prawie oraz niemożliwość zrzeczenia się tego prawa przez podróżnego.

Organizator imprezy turystycznej ma obowiązek poinformowania podróżnego o przysługującym mu prawie
do rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej przed jej rozpoczęciem bez uiszczenia opłaty.
Dotyczy to sytuacji, w której występują „nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności, które w znaczący sposób
wpływają na realizację imprezy turystycznej”, np. COVID‑ 19. Podróżny nie może zrzec się tego prawa.
Stan faktyczny
W październiku 2019 r. hiszpański podróżny R. wykupił w T. imprezę turystyczną do Wietnamu, z wylotem z Madrytu
8.3.2020 r. i powrotem po dwóch tygodniach. Ogólne warunki umowy o udział w imprezie turystycznej nie zawierały
informacji o możliwości jej rozwiązania w przypadku nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności. Około miesiąca
przed wylotem R. poinformował T. o rozwiązaniu umowy w związku z rozprzestrzenianiem się koronawirusa w Azji
i zażądał od niej zwrotu wszystkich należnych mu kwot. T. sprzeciwiła się temu żądaniu.
Stanowisko TS
Obowiązek poinformowania podróżnego
Przepis art. 5 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2302 z 25.11.2015 r. w sprawie imprez
turystycznych i powiązanych usług turystycznych, zmieniającej rozporządzenie (WE) Nr 2006/2004 i dyrektywę
Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE oraz uchylającej dyrektywę Rady 90/314/EWG (Dz.Urz. UE L z 2015 r.
Nr 326, s. 1), przewiduje, że państwa członkowskie zapewniają, aby – zanim podróżny zwiąże się jakąkolwiek
umową o udział w imprezie turystycznej – organizator imprezy turystycznej udzielił temu podróżnemu
w szczególności standardowych informacji za pośrednictwem odpowiedniego formularza zawartego w części
A lub B załącznika I do tej dyrektywy. W standardowych formularzach informacyjnych znajduje się, jak stanowi tiret
siódme części A i B załącznika I, prawo uczestnika imprezy turystycznej do tego, by „w wyjątkowych okolicznościach
– na przykład jeżeli w docelowym miejscu podróży występują poważne problemy związane z bezpieczeństwem, które
mogą wpłynąć na imprezę turystyczną – mógł on, przed rozpoczęciem imprezy turystycznej, rozwiązać umowę bez
ponoszenia jakiejkolwiek opłaty za rozwiązanie”. Trybunał stwierdził, że tiret siódme wyjaśnia i ilustruje treść
prawa do rozwiązania umowy przyznanego podróżnym w art. 12 ust. 2 tej dyrektywy. W tym ostatnim przepisie
przewidziano, że w przypadku nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności występujących w miejscu docelowym
lub jego najbliższym sąsiedztwie, które to okoliczności w znaczącym stopniu wpływają na realizację imprezy
turystycznej lub w znaczącym stopniu wpływają na przewóz pasażerów do miejsca docelowego, podróżny ma prawo
do rozwiązania umowy o udział w takiej imprezie przed jej rozpoczęciem bez ponoszenia jakiejkolwiek opłaty za
rozwiązanie i uzyskania pełnego zwrotu wszelkich wpłat dokonanych z tytułu imprezy turystycznej.
Trybunał orzekł, że art. 5 ust. 1 dyrektywy 2015/2302/UE należy interpretować w ten sposób, iż nakłada on na
organizatora imprez turystycznych obowiązek poinformowania podróżnego o przysługującym mu prawie do
rozwiązania umowy, o którym mowa w art. 12 ust. 2 tej dyrektywy. Nie można zatem podważyć ważności art.
5 ust. 1 dyrektywy 2015/2302/UE w świetle art. 169 ust. 1 i art. 169 ust. 2 lit. a w zw. z art. 114 ust. 3 Traktatu
o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C z 2016 r. Nr 202, s. 47; dalej: TFUE) na tej podstawie, że ten
przepis nie przewiduje poinformowania podróżnego o przysługującym mu prawie do rozwiązania umowy,
o którym mowa w art. 12 ust. 2 tej dyrektywy.
Obowiązki sądu krajowego


Trybunał przyznał, że reguły proceduralne mające zapewnić ochronę praw, które jednostki wywodzą z art. 12 ust. 2
tej dyrektywy, należą do wewnętrznego porządku prawnego państw członkowskich, na mocy zasady ich
autonomii proceduralnej (wyrok TS z 17.5.2022 r., C-869/19, Unicaja Banco, 
). Zdaniem TS skuteczna
ochrona przyznanego podróżnym w tym przepisie prawa do rozwiązania umowy wymaga, aby sąd krajowy mógł
podnieść z urzędu naruszenie tego przepisu.
Trybunał zaznaczył, że badanie z urzędu przez sąd krajowy prawa do rozwiązania umowy, o którym mowa w art. 12
ust. 2 dyrektywy 2015/2302/UE, jest jednak uzależnione od spełnienia pewnych przesłanek. Po pierwsze, jedna ze
stron danej umowy o udział w imprezie turystycznej musi wytoczyć postępowanie sądowe przed sądem
krajowym, a postępowanie to musi dotyczyć tej umowy (wyrok TS z 11.3.2020 r., C-511/17, Lintner, 
). Po
drugie, prawo do rozwiązania umowy, o którym mowa w art. 12 ust. 2 dyrektywy 2015/2302/UE, musi być związane
z przedmiotem sporu, określonym przez strony w świetle ich żądań i zarzutów (wyrok Lintner, pkt 34). Po trzecie,
sąd krajowy powinien dysponować wszystkimi elementami stanu prawnego i faktycznego niezbędnymi do



dokonania oceny, czy zainteresowany podróżny może powołać się na to prawo do rozwiązania umowy (wyrok
Lintner, pkt 27). Po czwarte, ten podróżny nie musi wyraźnie wskazać sądowi krajowemu, że sprzeciwia się
zastosowaniu art. 12 ust. 2 dyrektywy 2015/2302/UE. W sytuacji gdy dany pasażer nie powołuje się na
zastosowanie tego przepisu, podczas gdy przesłanki jego zastosowania wydają się spełnione, nie można wykluczyć,
że nie wiedział o istnieniu prawa do rozwiązania umowy przewidzianego w tym przepisie. To wystarczy, aby sąd
krajowy mógł się powołać na ten przepis z urzędu.
W ocenie TS w niniejszej sprawie, z zastrzeżeniem dokonania oceny przez sąd odsyłający, powyższe przesłanki
wydają się spełnione. R. wytoczył bowiem przed tym sądem powództwo dotyczące rozwiązania umowy o udział
w imprezie turystycznej, którą zawarł z pozwanym w postępowaniu głównym. Prawo do rozwiązania umowy, o którym
mowa w art. 12 ust. 2, wydaje się związane z przedmiotem sporu przed tym sądem. Ponadto sąd krajowy zdaje się
dysponować wszystkimi elementami stanu prawnego i faktycznego niezbędnymi do dokonania oceny, czy podróżny
może się powołać na to prawo do rozwiązania umowy.
Trybunał stwierdził, że jeżeli powyżej wskazane przesłanki są spełnione, sąd krajowy jest zobowiązany do
zbadania z urzędu prawa do rozwiązania umowy, o którym mowa w art. 12 ust. 2 dyrektywy 2015/2302/UE. To
badanie z urzędu wymaga od tego sądu, aby – w sposób przewidziany w tym względzie przez krajowe prawo
procesowe – po pierwsze poinformował R. o przysługującym mu prawie do rozwiązania umowy, zgodnie z art. 12 ust.
2 dyrektywy 2015/2302/UE, a po drugie dał R. możliwość powołania się na to prawo w toczącym się postępowaniu
sądowym, a jeżeli powód to uczyni – wezwał pozwanego do kontradyktoryjnej debaty w tym zakresie. To badanie
z urzędu nie wymaga zatem, aby sąd krajowy z urzędu rozwiązał daną umowę o udział w imprezie turystycznej
bez ponoszenia opłat i przyznał powodowi prawo do pełnego zwrotu wszelkich wpłat dokonanych z tytułu tej imprezy
turystycznej. Trybunał zaznaczył, że taki wymóg nie jest konieczny dla zapewnienia skutecznej ochrony prawa do
rozwiązania umowy, o którym mowa w art. 12 ust. 2 dyrektywy 2015/2302/UE, i jest sprzeczny z autonomią, jaką ma
powód w wykonaniu swego prawa do rozwiązania umowy.
Trybunał orzekł, że art. 12 ust. 2 dyrektywy 2015/2302/UE należy interpretować w ten sposób, iż nie stoi on na
przeszkodzie stosowaniu przepisów krajowego prawa procesowego ustanawiających zasady
dyspozycyjności i spójności, zgodnie z którymi w przypadku gdy rozwiązanie umowy o udział w imprezie
turystycznej spełnia przesłanki określone w tym przepisie, a dany podróżny występuje do sądu krajowego
z roszczeniem zwrotu niższym od pełnego zwrotu kosztów, ten sąd nie może z urzędu zasądzić temu
podróżnemu pełnego zwrotu kosztów, o ile przepisy te nie wykluczają możliwości, aby ten sąd poinformował
z urzędu tego podróżnego o przysługującym mu prawie do pełnego zwrotu kosztów i umożliwił mu
dochodzenie tego prawa przed tym sądem.

Komentarz
Ważny wyrok w kontekście obowiązków informacyjnych organizatora imprezy turystycznej (zob. art. 40 ImprTurU
i załącznik Nr 3 do tej ustawy).
W prezentowanym wyroku TS uznał, że art. 5 ust. 1 dyrektywy 2015/2302/UE nie wyłącza z zakresu obligatoryjnych
informacji udzielanych przed zawarciem umowy podróżnemu informacji dotyczącej przyznanego mu, w art. 12 ust. 2
tej dyrektywy, prawa do rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej przed jej rozpoczęciem bez uiszczenia
opłaty za rozwiązanie umowy. Dotyczy to przy tym przypadku, gdy zachodzą nieuniknione i nadzwyczajne
okoliczności, które w znaczący sposób wpływają na realizację imprezy turystycznej (por. art. 40 ust. 1 pkt 6
ImprTurU). TS zaznaczył, że podróżny nie może zrzec się tego prawa oraz że wszelkie porozumienia lub
oświadczenia złożone przez podróżnego, bezpośrednio lub pośrednio prowadzące do zrzeczenia się tego prawa, nie
są dla niego wiążące.
Trybunał podkreślił również, że skuteczna ochrona przyznanego podróżnym, w art. 12 ust. 2 dyrektywy
2015/2302/UE, prawa do rozwiązania umowy wymaga, aby sąd krajowy mógł podnieść z urzędu naruszenie tego
przepisu. Wyjaśniając ten obowiązek sądu krajowego, TS odwołał się do swojego obszernego orzecznictwa
dotyczącego badania z urzędu nieuczciwych warunków umownych objętych dyrektywą 93/13/EWG. Jednak TS
podkreślił, że taki sąd nie może być zobowiązany do rozwiązania z urzędu umowy o udział w imprezie turystycznej
zgodnie z tym przepisem, jeżeli podróżny (po powiadomieniu go przez ten sąd) w sposób dobrowolny i świadomy
zamierza nie rozwiązywać swojej umowy na podstawie tego przepisu.

Wyrok TS z 14.9.2023 r., C-83/22, Tuk Tuk Travel, 








Trybunał Europejski orzekł, że sąd krajowy ma obowiązek badać z urzędu naruszenia prawa podróżnego do rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej, jeśli spełnione są określone przesłanki. Skuteczna ochrona tego prawa wymaga zapewnienia podróżnemu możliwości skorzystania z niego w postępowaniu sądowym.