Opóźnienia w płatnościach ubezpieczeń OC lub AC

Tematyka: TSUE, umowy ubezpieczenia, transakcje handlowe, dyrektywa 2011/7/UE, opóźnienia w płatnościach, przedsiębiorstwa, świadczenie usług, składka ubezpieczeniowa, gwarancja wypłaty odszkodowania, Trybunał Sprawiedliwości, interpretacja prawa, odsetki za opóźnienie

TSUE uznał, że składka płacona przez ubezpieczającego stanowi świadczenie wzajemne spełniane w zamian
za gwarancję przez ubezpieczyciela wypłaty odszkodowania w razie wypadku ubezpieczeniowego.
W konsekwencji umowy ubezpieczenia OC lub AC zawarte między dwoma przedsiębiorstwami stanowią
„transakcję handlową” w rozumieniu art. 2 pkt 1 dyrektywy 2011/7/UE.
Stan faktyczny
Polska spółka Volvia sp. z o.o. zajmująca się wynajmem samochodów, zawarła z Powszechnym Zakładem
Ubezpieczeń S.A. (dalej: PZU) dwie umowy ubezpieczenia pojazdów mechanicznych (OC i AC). PZU wytoczyło
powództwo o zasądzenie od tej spółki zapłaty kwoty obejmującej składki ubezpieczeniowe z tytułu tych umów wraz
z odsetkami za opóźnienie, oraz zryczałtowaną rekompensatę za poniesione koszty odzyskiwania należności.
Sąd odsyłający powziął wątpliwości, czy umowę ubezpieczenia zawartą między przedsiębiorstwami można uznać za
„transakcję handlową” w rozumieniu art. 2 pkt 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z 16.2.2011
r. w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych (Dz.Urz. UE L z 2011 r. Nr 48, s. 1)
i czy w konsekwencji umowa taka jest objęta przedmiotowym zakresem stosowania tej dyrektywy.
Stanowisko Trybunału Sprawiedliwości
Pojęcie „transakcje handlowe”
Pojęcie „transakcje handlowe” zdefiniowano w art. 2 pkt 1 dyrektywy 2011/7/UE jako „transakcje między
przedsiębiorstwami lub między przedsiębiorstwami a organami publicznymi, które prowadzą do dostawy
towarów lub świadczenia usług za wynagrodzeniem". Przepis ten należy interpretować w świetle motywów 8 i 9
w zw. art. 1 ust. 2 dyrektywy 2011/7/UE, zgodnie z którym ma ona zastosowanie do wszystkich płatności, które
stanowią wynagrodzenie w transakcjach handlowych, w tym tych między przedsiębiorstwami prywatnymi,
z wyłączeniem w szczególności transakcji z udziałem konsumentów. Zakres stosowania tej dyrektywy określono
zatem w sposób szeroki (wyrok TS z 28.11.2019 r., KROL, C-722/18,
, pkt 31, 32).
W art. 2 pkt 1 dyrektywy 2011/7/UE ustanowiono dwie przesłanki warunkujące zakwalifikowanie transakcji jako
„transakcji handlowej”. Transakcja musi, po pierwsze, zostać dokonana między przedsiębiorstwami lub między
przedsiębiorstwami a organami publicznymi, po drugie, prowadzić do dostawy towarów lub świadczenia
usług za wynagrodzeniem.
Co do pierwszej przesłanki, w niniejszej sprawie nie ma wątpliwości co do tego, że strony spornych umów mają
status „przedsiębiorstwa” w rozumieniu art. 2 pkt 3 dyrektywy 2011/7/UE. Zgodnie z tym przepisem
przedsiębiorstwo jest to każda organizacja inna niż organ publiczny, działającą w ramach swojej niezależnej
działalności gospodarczej lub zawodowej, nawet w przypadku gdy ta działalność prowadzona jest przez jedną osobę.
Odnosząc się do drugiej przesłanki, Trybunał przywołał pkt 27 wyroku z 9.7.2020 r. w sprawie RL (Dyrektywa
dotycząca zwalczania opóźnień w płatnościach), C-199/19,
. W którym TS orzekł, że przewidziane w tym
przepisie pojęcia „dostawa towarów” i „świadczenie usług” stanowią autonomiczne pojęcia prawa Unii, których
zakresu nie można ustalić poprzez odniesienie do pojęć znanych prawu państw członkowskich lub do klasyfikacji
dokonanych na szczeblu krajowym. Ponadto, w art. 57 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C
z 2016 r. Nr 202, s. 47; dalej: TFUE) zdefiniowano pojęcie „usługa” szeroko, jako obejmujące każde świadczenie,
które jest wykonywane zwykle za wynagrodzeniem i które nie jest objęte innymi swobodami podstawowymi, tak aby
żadna działalność gospodarcza nie pozostała poza zakresem stosowania swobód podstawowych.
Trybunał wziął również pod uwagę cel dyrektywy 2011/7/UE który, zgodnie z art. 1 ust. 1 w zw. z motywem 3, polega
na zwalczaniu opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych, aby zapewnić właściwe funkcjonowanie rynku
wewnętrznego, wspierając tym samym konkurencyjność przedsiębiorstw. Owe opóźnienia w płatnościach mają
bowiem negatywny wpływ na płynność finansową tych przedsiębiorstw, komplikują zarządzanie ich finansami oraz
szkodzą ich konkurencyjności i rentowności, gdyż z powodu owych opóźnień przedsiębiorstwa zmuszone są sięgać
do zewnętrznych źródeł finansowania.
Umowa ubezpieczenia, taka jak ta rozpatrywana w postępowaniu głównym, w ramach której ubezpieczyciel
zobowiązuje się wobec drugiej strony do spełnienia określonego świadczenia w razie zajścia przewidzianego w tej
umowie wypadku ubezpieczeniowego, a druga strona zobowiązuje się wobec ubezpieczyciela do zapłaty składek
ubezpieczeniowych, zdaniem TS, stanowi transakcję handlową prowadzącą do świadczenia usług w rozumieniu
art. 2 pkt 1 dyrektywy 2011/7/UE. Jednakże pod warunkiem, że do transakcji tej dochodzi między przedsiębiorstwami

lub między przedsiębiorstwami a organami publicznymi. Działalność ubezpieczeniowa wykonywana przez
przedsiębiorcę, takiego jak PZU, jest działalnością gospodarczą, tzn. działalnością polegającą na oferowaniu
towarów lub usług na danym rynku (wyrok TS z 27.6.2017 r., Congregación de Escuelas Pías Provincia Betania, C-
74/16,
, pkt 45). Działalność ubezpieczeniowa, o ile wykonywana jest za wynagrodzeniem, wiąże się zatem
z „usługą” w rozumieniu art. 57 TFUE, a w konsekwencji – ze „świadczeniem usług” w rozumieniu art. 2 pkt 1
dyrektywy 2011/7/UE.
Wątpliwości sądu odsyłającego dotyczą zasadniczo kwestii, czy umowa ubezpieczenia powoduje powstanie
wzajemnych zobowiązań stron, a w szczególności tego, czy świadczenie ubezpieczyciela polegające na wypłaceniu
ubezpieczonemu odszkodowania w razie zajścia wypadku ubezpieczeniowego można uznać za wykonywane
w zamian za składkę ubezpieczeniową, jako wynagrodzenie, w świetle art. 2 pkt 1 dyrektywy 2011/7/UE. Zdaniem
tego sądu umowa ubezpieczenia nie jest umową wzajemną, na podstawie której świadczenie usług odbywa się
w zamian za składkę płaconą przez ubezpieczającego. Jednakże w świetle pojęcia „transakcji handlowych”
w rozumieniu art. 2 pkt 1 dyrektywy 2011/7/UE, zgodnie z jego wykładnią dokonaną przez TS, z ekonomicznego
punktu widzenia spoczywający na ubezpieczającym obowiązek zapłaty składki uzasadnia sama gwarancja wypłaty
odszkodowania w razie zajścia wypadku ubezpieczeniowego, jaką w zamian uzyskuje on od ubezpieczyciela.
Zdaniem TS składka płacona przez ubezpieczonego stanowi „gospodarcze świadczenie wzajemne” względem
świadczenia ubezpieczyciela, polegającego na udzielaniu przez czas trwania umowy ubezpieczenia gwarancji
wypłacenia ubezpieczonemu odszkodowania w razie zajścia wypadku ubezpieczeniowego (wyrok TSUE z 27.6.2017
r., Congregación de Escuelas Pías Provincia Betania, C-74/16,
, pkt 47).
Trybunał przywołał również wyrok z 13.9.2018 r. w sprawie Česká pojišťovna, C-287/17,
, który odnosił się do
sporu dotyczącego żądania rekompensaty za koszty odzyskiwania należności w związku z opóźnieniem w zapłacie
składek ubezpieczeniowych należnych na podstawie umowy ubezpieczenia zawartej między dwoma
przedsiębiorstwami, w sposób dorozumiany. Trybunał rozstrzygając w tej sprawie potwierdził, że umowy
ubezpieczenia zawarte między dwoma przedsiębiorstwami wiążą się z „transakcją handlową” w rozumieniu art. 2 pkt
1 dyrektywy 2011/7/UE.
Trybunał orzekł, że art. 2 pkt 1 dyrektywy 2011/7/UE należy interpretować w ten sposób, iż pojęcie
„transakcje handlowe” obejmuje umowę ubezpieczenia, w ramach której ubezpieczyciel zobowiązuje się
wobec przedsiębiorstwa do spełnienia określonego świadczenia w razie zajścia przewidzianego w tej umowie
wypadku ubezpieczeniowego, a przedsiębiorstwo to zobowiązuje się wobec ubezpieczyciela do zapłaty
składki ubezpieczeniowej.
Obowiązki ubezpieczyciela
Zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. a) w zw. z motywem 17 dyrektywy 2011/7/UE w transakcjach handlowych między
przedsiębiorstwami wierzyciel musi być uprawniony do odsetek za opóźnienie w płatnościach bez konieczności
przypomnienia, w przypadku gdy „wypełnił swoje zobowiązania umowne i prawne”.
Trybunał orzekł, że art. 3 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2011/7/UE należy interpretować w ten sposób, iż w ramach umowy
ubezpieczenia jedynym warunkiem wypełnienia przez ubezpieczyciela swoich zobowiązań umownych
i prawnych w rozumieniu tego przepisu jest objęcie drugiej strony ochroną ubezpieczeniową, niezależnie od
wypłacenia jej odszkodowania w razie zajścia przewidzianego w tej umowie wypadku ubezpieczeniowego.

Komentarz
We wniosku prejudycjalnym w niniejszej sprawie wrocławski sad odsyłający odniósł się do spornej w polskim
orzecznictwie i doktrynie kwestii wzajemnego charakteru prawnego umowy ubezpieczenia (por. art. art. 487 § 2 KC).
Trybunał rozpatrując ten wniosek prejudycjalny dokonał wykładni wyłącznie „z ekonomicznego punktu widzenia”.
Analizując pojęcie „transakcji handlowych” w rozumieniu art. 2 pkt 1 dyrektywy 2011/7 (zob. art. 4 pkt 1 ustawy
z 8.3.2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1790;
dalej: NadmOpTransHandlU) w kontekście umów ubezpieczenia OC i AC, Trybunał uznał, że obowiązek
ubezpieczonego zapłaty składki uzasadnia wystarczająco gwarancja ubezpieczyciela wypłaty odszkodowania w razie
zajścia wypadku ubezpieczeniowego. Trybunał powołał się na dotychczasowe orzecznictwo i uznał, że na charakter
tego „gospodarczego świadczenia wzajemnego” nie wpływa ani okoliczność, że odszkodowanie nie jest
natychmiastowe bądź też pewne. W konsekwencji opóźnienia w płatnościach wynikające z umów ubezpieczenia
zawartych pomiędzy dwoma przedsiębiorcami podlegają przepisom NadmOpTransHandlU.

Postanowienie Trybunału Sprawiedliwości z 11.12.2023 r., Powszechny Zakład Ubezpieczeń S.A., C-303/23,

Trybunał Sprawiedliwości potwierdza, że umowy ubezpieczenia między przedsiębiorstwami są objęte zakresem dyrektywy 2011/7/UE. Zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. a) wierzyciel musi być uprawniony do odsetek za opóźnienie w płatnościach bez konieczności przypomnienia. TSUE interpretuje warunki wypełnienia zobowiązań umownych i prawnych w ramach umowy ubezpieczenia.