Zakaz zbywania praw przez pasażera

Przewoźnik lotniczy nie może w umowie wyłączyć uprawnienia do zbywania praw przez pasażera w przypadku odwołania lotu, co potwierdza Trybunał. Artykuł 15 rozporządzenia 261/2004//WE stanowi, że niedopuszczalne jest ograniczanie lub uchylanie się od odpowiedzialności wobec pasażerów. Wyrok TS z 29.2.2024 r. w sprawie Eventmedia Soluciones jest istotny dla pasażerów, potwierdzając ich prawa w przypadku odwołania lotu.

Tematyka: przewoźnik lotniczy, pasażer, odwołanie lotu, Trybunał, rozporządzenie 261/2004/WE, odszkodowanie, umowa przewozu, Eventmedia Soluciones

Przewoźnik lotniczy nie może w umowie wyłączyć uprawnienia do zbywania praw przez pasażera,
przysługujących mu w przypadku odwołania lotu w stosunku do danego przewoźnika. Uprawnienie to wynika
bowiem bezpośrednio z prawa UE.

Stan faktyczny
W hiszpańskim sporze pasażerowie, których lot odwołano, przenieśli roszczenia odszkodowawcze wobec
przewoźnika lotniczego (dalej jako: AE) na hiszpańską spółkę E. Spółka ta wniosła powództwo przeciwko AE w celu
uzyskania odszkodowania w wysokości 600 euro dla każdego z tych pasażerów, na podstawie rozporządzenia (WE)
Nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 11.2.2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania
i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów,
uchylającego rozporządzenie (EWG) Nr 295/91 (Dz.Urz. UE L z 2004 r. Nr 46, s. 1). AE zakwestionowała legitymację
procesową E., ze względu na przewidziany w pkt 15.1 jej ogólnych warunków przewozu zakaz zbywania praw
pasażera. Sąd odsyłający rozważał zgodnością takiego postanowienia umowy z prawem UE.
Stanowisko TS
Podstawa prawa do odszkodowania
Artykuł 5 ust. 1 lit. c) rozporządzenia 261/2004/WE stanowi, że w przypadku odwołania lotu pasażerowie, których
to odwołanie dotyczy, mają prawo do odszkodowania od obsługującego przewoźnika lotniczego zgodnie z art. 7
rozporządzenia 261/2004/WE, chyba że zostali poinformowani o odwołaniu lotu zgodnie z wymogami przewidzianymi
w tym pierwszym przepisie (wyrok TS z 21.12.2021 r., Airhelp, C-263/20,
, pkt 49). Artykuł 5 ust. 3
rozporządzenia 261/2004/WE określa warunki, na jakich obsługujący przewoźnik lotniczy nie jest zobowiązany do
wypłaty tego odszkodowania, jeżeli odwołanie jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności
(wyrok TS z 22.12.2008 r., Wallentin-Hermann, C-549/07,
, pkt 20). Natomiast art. 7 ust. 1 rozporządzenia
261/2004/WE określa w sposób ryczałtowy wysokość odszkodowania, do którego ma prawo pasażer linii
lotniczych w przypadku odesłania do tego przepisu w tym rozporządzeniu. Trybunał podkreślił, że w przypadku
odwołania lotu, prawo pasażerów linii lotniczych do odszkodowania, o którym mowa w art. 5 ust. 1 lit. c)
rozporządzenia 261/2004/WE i związany z nim obowiązek wypłaty przez obsługującego przewoźnika lotniczego
odszkodowania przewidzianego w art. 7 ust. 1 rozporządzenia 261/2004/WE – wynikają bezpośrednio z tego
rozporządzenia. Nie można zatem uznać, że podstawą tego prawa i tego obowiązku jest umowa, zawarta w danym
wypadku między pasażerem linii lotniczych a danym obsługującym przewoźnikiem lotniczym, ani tym bardziej
zawinione niewykonanie takiej umowy przez tego przewoźnika.
Trybunał stwierdził, że powyższą wykładnię potwierdzają kontekst art. 5 ust. 1 lit. c) i art. 5 ust. 3 oraz art. 7 ust. 1
rozporządzenia 261/2004/WE, a także cel tego rozporządzenia. Co do tego kontekstu, TS wskazał, po pierwsze, że
zgodnie z art. 1 ust. 1 lit. b) rozporządzenie 261/2004/WE „przyznaje” na określonych w nim warunkach minimalne
prawa pasażerów linii lotniczych w przypadku odwołania ich lotu. Po drugie, z art. 2 lit. b) w związku z art. 3 ust. 5
rozporządzenia 261/2004/WE wynika, że pasażer odwołanego lub opóźnionego lotu może powołać się na to
rozporządzenie wobec obsługującego przewoźnika lotniczego, nawet jeśli ów pasażer i ów przewoźnik nie zawarli
między sobą umowy (wyrok TS z 26.3.2020 r., Primera Air Scandinavia, C-215/18,
, pkt 27–29). W ocenie
TS te przepisy potwierdzają zatem wykładnię, zgodnie z którą prawo pasażerów linii lotniczych do odszkodowania,
o którym mowa w art. 5 i 7 rozporządzenia 261/2004/WE, w przypadku odwołania ich lotu wynika bezpośrednio
z tego rozporządzenia.
Z motywu 1 rozporządzenia 261/2004/WE wynika, że celem tego aktu jest zapewnienie wysokiego poziomu ochrony
pasażerów linii lotniczych, w związku z czym prawa przyznane tym pasażerom należy interpretować szeroko
(wyrok TS z 30.4.2020 r., Blue Air – Airline Management Solutions, C-584/18,
, pkt 93). Zdaniem TS powyżej
przedstawiona wykładnia art. 5 ust. 1 lit. c) w zw. z art. 7 ust. 1 rozporządzenia 261/2004/WE jest zgodna z tym
celem, ponieważ gwarantuje ona, że każdemu pasażerowi linii lotniczych, którego dotyczy odwołanie lotu,
przysługuje prawo do odszkodowania na warunkach przewidzianych w tych przepisach, niezależnie od tego, czy
zawarł on umowę przewozu z obsługującym przewoźnikiem lotniczym, czy też nie.
W sprawie, takiej jak w postępowaniu głównym, przyczyna wytoczenia powództwa odszkodowawczego przeciwko
obsługującemu przewoźnikowi lotniczemu jest nieodzownie związana z istnieniem umowy, czy to z tym
przewoźnikiem lotniczym, czy też z innym podmiotem świadczącym usługi (wyrok TS z 26.3.2020 r., Primera Air

Scandinavia, C-215/18,
, pkt 50–52). Jednakże TS podkreślił, że prawo do odszkodowania, na które ten
pasażer lub spółka będąca cesjonariuszem mogą się powołać w ramach tego powództwa wynika bezpośrednio z art.
5 ust. 1 lit. c) w zw. z art. 7 ust. 1 rozporządzenia 261/2004/WE.
Trybunał orzekł, że art. 5 ust. 1 lit. c) w zw. z art. 5 ust. 3 oraz art. 7 ust. 1 rozporządzenia 261/2004/WE należy
interpretować w ten sposób, że w przypadku odwołania lotu prawo pasażerów linii lotniczych do uzyskania
odszkodowania, o którym mowa w tych przepisach, od obsługującego przewoźnika lotniczego
i odpowiadający temu prawu obowiązek zapłaty przez niego odszkodowania wynikają bezpośrednio z tego
rozporządzenia.
Zakaz przeniesienia praw
Artykuł 15 ust. 1 rozporządzenia 261/2004//WE stanowi, że nie można ograniczyć ani uchylić się od
odpowiedzialności w stosunku do pasażerów wynikającej z tego rozporządzenia, szczególnie w drodze klauzuli
wyłączającej lub ograniczającej zawartej w umowie przewozu. Trybunał podkreślił, że zobowiązanie obsługującego
przewoźnika lotniczego do wypłaty odszkodowania, przewidzianego w art. 7 ust. 1 rozporządzenia 261/2004//WE
w przypadku odwołania lotu, nie może zostać ograniczone ani uchylone w drodze umowy.
W świetle celu polegającego na zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony pasażerów linii lotniczych, leżącego
u podstaw w szczególności art. 15 rozporządzenia 261/2004/WE oraz szerokiej wykładni, jaką należy nadać prawom
przyznanym tym pasażerom, przepis ten w zakresie, w jakim określa niedopuszczalność wyłączeń od tych praw,
należy również interpretować szeroko (wyrok TS z 30.4.2020 r., Blue Air – Airline Management Solutions, C-
584/18,
, pkt 102).
Z uwagi na użycie w tym przepisie wyrazu „szczególnie” i w świetle tego celu, zdaniem TS, za niedopuszczalne
należy uznać nie tylko wyłączenia zawarte w umowie przewozu, akcie o charakterze wzajemnym, do którego
przystąpił pasażer linii lotniczych, lecz tym bardziej również odstępstwa zawarte w innych dokumentach
sporządzonych jednostronnie przez obsługującego przewoźnika lotniczego, na które przewoźnik ten chciałby się
powoływać wobec danych pasażerów linii lotniczych (wyrok TS z 30.4.2020 r., Blue Air – Airline Management
Solutions, C-584/18,
, pkt 102). Ten sam przepis może zatem mieć zastosowanie do wyłączeń zawartych
w ogólnych warunkach przewozu.
Ponadto, w świetle przywołanego celu i dla zapewnienia skuteczności prawa pasażerów linii lotniczych do
odszkodowania, za niedopuszczalne w rozumieniu art. 15 rozporządzenia 261/2004/WE, w ocenie TS należy uznać
nie tylko wyłączenia lub ograniczenia, które dotyczą bezpośrednio tego prawa jako takiego, lecz również te, które
ograniczają na niekorzyść tych pasażerów sposób korzystania z tego prawa, w stosunku do mających
zastosowanie przepisów prawnych. Aby bowiem zapewnić wysoki poziom ochrony pasażerów linii lotniczych
i umożliwić im skuteczne wykonywanie przysługujących im praw, należy zagwarantować pasażerowi, którego dotyczy
odwołanie lotu, swobodę wyboru najskuteczniejszego sposobu obrony jego prawa – w szczególności jeżeli jest
to przewidziane w prawie krajowym. Takim sposobem jest przeniesienie swojej wierzytelności na osobę trzecią,
aby oszczędzić sobie trudności i kosztów, które mogą zniechęcić pasażera do podejmowania działań wobec
przewoźnika, gdy chodzi o niewielkie kwoty.
Zdaniem TS z powyższego wynika, że klauzula zawarta w ogólnych warunkach umowy przewozu zakazująca
przeniesienia praw pasażera linii lotniczych wobec obsługującego przewoźnika lotniczego stanowi niedopuszczalne
wyłączenie w rozumieniu art. 15 rozporządzenia 261/2004/WE.
Trybunał orzekł, że art. 15 rozporządzenia 261/2004/WE należy interpretować w ten sposób, iż stoi on na
przeszkodzie zawarciu w umowie przewozu warunku zakazującego przeniesienia praw przysługujących
pasażerowi linii lotniczych wobec obsługującego przewoźnika lotniczego na mocy przepisów tego
rozporządzenia.

Komentarz
Ważny wyrok dla pasażerów.
Trybunał odniósł się w niniejszym wyroku do uprawnień pasażerów w przypadku odwołania lotu. A szczegółowo do
kwestii wyłączenia prawa pasażera linii lotniczych do przeniesienia swoich roszczeń wobec przewoźnika lotniczego
na podmiot wyspecjalizowany w składaniu wniosków. Z prezentowanego wyroku jednoznacznie wynika, że takie
wyłącznie zawarte np. w ogólnych warunkach umowy przewozu jest niezgodne z rozporządzeniem 261/2004/WE.
Prawo do uzyskania zestandaryzowanego, obliczanego ryczałtowo odszkodowania, od obsługującego przewoźnika
lotniczego należy bowiem do podstawowych praw przyznanych pasażerom linii lotniczych bezpośrednio przez
rozporządzenie 261/2004/WE.

Wyrok TS z 29.2.2024 r., Eventmedia Soluciones, C-11/23,

Wyrok Trybunału potwierdza, że wyłączenie prawa pasażera do przeniesienia roszczeń wobec przewoźnika lotniczego jest niezgodne z rozporządzeniem 261/2004/WE. Prawo do ryczałtowego odszkodowania przysługuje pasażerom linii lotniczych na podstawie tego rozporządzenia.