Nowe prawa dla twórców, wykonawców i wydawców prasy

Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie prawa autorskiego, dostosowujący je do przepisów unijnych. Twórcy i wykonawcy zyskają wynagrodzenie za udostępnianie dzieł w Internecie, a wydawcy prasy eksploatację online swoich publikacji. Wprowadzone zostaną nowe zasady odpowiedzialności platform internetowych za treści użytkowników.

Tematyka: prawa autorskie, twórcy, wykonawcy, wydawcy prasy, wynagrodzenie, platformy internetowe, zasady odpowiedzialności, wartość majątkowa, dyrektywy UE

Rada Ministrów przyjęła 14.5.2024 r. projekt ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach
pokrewnych oraz niektórych innych ustaw (numer UC6). Projekt przewiduje istotne zmiany, mające na celu
dostosowanie prawa krajowego do przepisów unijnych. Nowe regulacje zapewnią godziwe wynagrodzenie
dla twórców i wykonawców oraz przyznają nowe uprawnienie wydawcom prasy.

1. Twórcy i artyści wykonawcy utworów audiowizualnych oraz artyści wykonawcy utworów
muzycznych lub słowno-muzycznych będą uzyskiwać tantiemy za udostępnianie swoich dzieł
w Internecie.

2. Wydawcy prasy będą mieli prawo do wyłącznej eksploatacji online ich publikacji prasowych przez
platformy internetowe.

3. Wprowadzone zostaną nowe zasady odpowiedzialności platform internetowych za treści
udostępniane przez ich użytkowników.
Dostosowanie polskiego prawa do dyrektyw UE
Jak wynika z uzasadnienia do projektu nowelizacji, jej celem jest wdrożenie do polskiego porządku prawnego:
1. Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/789 z 17.4.2019 r. ustanawiającej przepisy dotyczące
wykonywania praw autorskich i praw pokrewnych mające zastosowanie do niektórych transmisji online
prowadzonych przez organizacje radiowe i telewizyjne oraz do reemisji programów telewizyjnych i radiowych
oraz zmieniającej dyrektywę Rady 93/83/EWG (Dz.Urz. UE L z 2019 r. Nr 130, s. 82);
2. Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/790 z 17.4.2019 r. w sprawie prawa autorskiego i praw
pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym oraz zmiany dyrektyw 96/9/WE i 2001/29/WE (Dz.Urz. UE L z 2019 r.
Nr 130, s. 92).
Wdrożenie ww. dyrektyw do prawa krajowego nastąpi przez odpowiednie zmiany w trzech ustawach:
1. W ustawie z 4.2.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2509; dalej: PrAut);
2. W ustawie z 15.6.2018 r. o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi (t.j. Dz.U. z 2023
r. poz. 2207; dalej: ZbZarządzPrAutU);
3. W ustawie z 27.7.2001 r. o ochronie baz danych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 386; dalej: OchrBazDanychU).
Zapewnienie godziwego wynagrodzenia dla twórców i wykonawców
W związku z upowszechnieniem się korzystania z platform VOD oraz serwisów streamingowych, dostrzeżono
potrzebę zmian w zakresie wynagrodzenia twórców i artystów wykonawców.
Twórcy i artyści wykonawcy utworów audiowizualnych oraz artyści wykonawcy utworów muzycznych lub słowno-
muzycznych będą uzyskiwać wynagrodzenie za korzystanie z ich utworów w Internecie.
Co to oznacza? Twórcy i artyści wykonawcy zyskają nowe, niezbywalne uprawnienie do stosownego
wynagrodzenia z tytułu publicznego udostępniania utworu w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp
w miejscu i czasie przez siebie wybranym (np. za pośrednictwem platform VOD).
Tantiemy z tytułu eksploatacji utworu audiowizualnego będą wypłacane za pośrednictwem organizacji zbiorowego
zarządzania (art. 70 ust. 3 PrAut).
Zgodnie z projektem nowelizacji, w przypadku wykonań muzycznych lub słowno-muzycznych, wynagrodzenie będzie
wypłacane według swobodnego wyboru wykonawcy:
• za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania;
• za pośrednictwem niezależnych podmiotów zarządzających;
• bezpośrednio na rzecz artysty wykonawcy.
Nowe prawo pokrewne dla wydawców prasy

Istotną zmianą jest wprowadzenie nowego prawa pokrewnego dla wydawców prasy. Na gruncie nowych przepisów,
będą oni mieli wyłączne prawo do eksploatacji online swoich publikacji prasowych przez platformy
internetowe zdefiniowane jako „dostawcy usług społeczeństwa informacyjnego”.
Obecnie wydawcom prasy nie przysługuje takie odrębne uprawnienie. Mogą oni nabyć prawa wyłączne do
eksploatacji publikacji prasowej online jedynie pochodnie, w ramach praw autorskich nabywanych od twórców
publikacji prasowych.
Celem opisanego rozwiązania jest wzmocnienie profesjonalnych wydawnictw i redakcji dostarczających odbiorcom
wiarygodne i rzetelne informacje.
Jak wynika z projektu nowelizacji, twórcy utworów zamieszczonych w publikacji prasowej będą mieli prawo do
50% wynagrodzenia należnego wydawcy.
Opisane zmiany nie wpłyną na indywidualnych odbiorców w zakresie dostępu do treści w Internecie.
Regularne informacje dla twórców o przychodach i wynagrodzeniu
Prawodawca unijny postanowił zapewnić twórcom i artystom wykonawcom przenoszącym swoje prawa lub
udzielającym licencji możliwość stałej oceny ich wartości majątkowej w odniesieniu do otrzymanego
wynagrodzenia. Obecnie nie mogą oni liczyć na transparentność w tym zakresie.
Na gruncie nowych przepisów twórcy i artyści wykonawcy uzyskają prawo do regularnego otrzymywania od
osoby, na którą przenieśli autorskie prawa majątkowe, lub od osoby, której udzielili licencji, aktualnej
informacji:
• o przychodach z korzystania ze swojego utworu,
• o wynagrodzeniu należnym w związku z tym korzystaniem,
• odrębnie dla każdego ze sposobów korzystania.
Informacja ta może być wykorzystana wyłącznie w celu ustalenia wartości majątkowej praw przeniesionych albo
stanowiących przedmiot licencji.
Nowe zasady odpowiedzialności platform internetowych
Jak wynika z projektu ustawy, wprowadzone zostaną nowe zasady odpowiedzialności platform internetowych za
treści udostępniane przez ich użytkowników.
Zostaną one uznane za podmioty korzystające z zamieszczanych przez ich użytkowników utworów i przedmiotów
praw pokrewnych. Co do zasady będą musiały więc uzyskiwać stosowne licencje.
Etap legislacyjny
Nowe przepisy wejdą w życie po 30 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Wyjątek będą stanowić rozwiązania
dotyczące prawa do wynagrodzenia z tytułu udostępniania online utrwalenia artystycznego wykonania, które zaczną
obowiązywać po 6 miesiącach od ogłoszenia.

Nowe prawo zapewni godziwe wynagrodzenie twórcom i wykonawcom, wprowadzi nowe zasady dla wydawców prasy i ułatwi ocenę wartości majątkowej twórców. Zmiany mają wejść w życie po 30 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.