Czy ulgi i rabaty wpływają na wysokość odszkodowania?

Sąd Najwyższy w kontekście odszkodowań z ubezpieczeń OC posiadaczy pojazdów mechanicznych podkreślił znaczenie poniesionych kosztów naprawy. Jeśli poszkodowany już ponosił lub zobowiązał się do poniesienia kosztów, odszkodowanie powinno być adekwatne. W przypadku braku poniesionych kosztów, wysokość odszkodowania powinna być zgodna z przeciętnymi kosztami naprawy na lokalnym rynku, uwzględniając możliwe ulgi i rabaty.

Tematyka: odszkodowanie, ulgi, rabaty, ubezpieczenie, koszty naprawy, Sąd Najwyższy, Rzecznik Finansowy

Sąd Najwyższy stwierdził, że w przypadku gdy poszkodowany poniósł koszty naprawy lub zobowiązał się do
ich poniesienia, wysokość odszkodowania z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych
powinna odpowiadać tym kosztom, chyba że są one oczywiście nieuzasadnione. Jeśli jednak poszkodowany
nie poniósł jeszcze tych kosztów, ani nie zobowiązał się do ich poniesienia, wówczas co do zasady
wysokość odszkodowania powinna odpowiadać przeciętnym kosztom naprawy na lokalnym rynku,
z uwzględnieniem możliwych do uzyskania przez poszkodowanego ulg i rabatów.
Wniosek Rzecznika Finansowego
Rzecznik Finansowy wniósł o podjęcie przez SN uchwały mającej na celu rozstrzygnięcie istniejących
w orzecznictwie rozbieżności: czy zakład ubezpieczeń może ustalić odszkodowanie przysługujące
poszkodowanemu z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych
z uwzględnieniem ulg i rabatów na usługi naprawcze, części i materiały służące do naprawy pojazdu,
wynikających z przedłożonej oferty, a możliwych do uzyskania w współpracującym z tym zakładem
ubezpieczeń podmiotem gospodarczym, wskazując na spoczywające na poszkodowanym (uprawnionym do
odszkodowania) obowiązki zapobieżenia zwiększeniu się szkody oraz współdziałania wierzyciela
z dłużnikiem przy wykonaniu zobowiązania?
W uzasadnieniu wniosku wskazano, że choć zakład ubezpieczeń jest obowiązany jedynie do świadczenia
pieniężnego to w ostatnich latach w praktyce likwidacji szkód komunikacyjnych duża część ubezpieczycieli oferuje
poszkodowanym możliwości skorzystania z tzw. bezgotówkowej likwidacji szkody. Daje ona poszkodowanym
możliwość dokonania naprawy pojazdu w jednym z warsztatów współpracujących z ubezpieczycielem w ramach sieci
partnerskich bądź nabycia części zamiennych od dystrybutorów współpracujących z ubezpieczycielem. Sama
możliwość skorzystania z warsztatu naprawczego wskazanego przez zakład ubezpieczeń stanowi dla
poszkodowanego dodatkowe wsparcie w procesie likwidacji szkody, jednak wielu ubezpieczycieli w wyniku
działalności sieci partnerskich kwestionuje kosztorysy przedkładane im przez poszkodowanych, którzy nie podjęli
jeszcze decyzji o naprawie pojazdu lub zdecydowali się skorzystać z warsztatu innego niż polecany. Zastrzeżenia te
sprowadzają się w szczególności do poddawania w wątpliwość wskazanych cen usług naprawczych oraz części
zamiennych, a także jakości tych ostatnich.
Rozbieżności w orzecznictwie
Praktyka stosowana przez zakłady ubezpieczeń spowodowała rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych
sprowadzające się do kwestii, czy poszkodowanego powinien skorzystania z rabatów i upustów na części zmienne
czy innych ulg wypracowanych przez ubezpieczyciela z współpracującymi z nimi podmiotami. W ramach stanowiska
opowiadającego się za uwzględnianiem rabatów oferowanych przez ubezpieczycieli wskazuje się, że w obowiązku
minimalizacji szkody mieści się powinność poszkodowanego współdziałania z ubezpieczycielem w toku
postępowania likwidacyjnego i skorzystania z przedłożonych mu w postępowaniu likwidacyjnym rabatów, tak na
części zamienne oraz materiały lakiernicze, jak i inne ulgi wypracowane przez ubezpieczyciela z siecią
współpracujących warsztatów. Skorzystanie z rabatów oferowanych przez ubezpieczyciela pozwala zminimalizować
wielkość powstałej w majątku poszkodowanego szkody. Dlatego nawet gdy poszkodowany nie zdecyduje się na
przyjęcie tej oferty należne odszkodowanie powinno być wyliczone przy uwzględnieniu rabatów oferowanych przez
ubezpieczyciela, z uwagi na treść art. 354 § 2 KC, który stanowi o obowiązku wierzyciela współdziałania z dłużnikiem
w celu realizacji zobowiązania, oraz art. 826 § 1 KC i art. 16 ust. 1 pkt 2 ustawy z 22.5.2003 r. o ubezpieczeniach
obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych
(t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2500), które wprowadzają obowiązek zmniejszenia szkody (zob. wyrok SO w Poznaniu
z 23.9.2021 r., XV Ca 1507/20; wyrok SO w Białymstoku z 9.3.2018 r., II Ca 1143/17; wyrok SO w Słupsku
z 13.4.2017 r., IV Ca 159/17, 
).
Drugi pogląd opiera się na założeniu, że nie można czynić poszkodowanemu zarzutu, iż nie współdziałał
z ubezpieczycielem w celu minimalizacji szkody. Poszkodowanemu w zakresie naprawienia szkody przysługuje
możliwość wyboru dowolnej oferty spośród takich, w których stawki usług czy też kosztów zakupu koniecznych do
naprawy części nie przekraczają rażąco cen oferowanych na rynku lokalnym. Poszkodowany nie ma więc obowiązku
poszukiwania sprzedawcy oferującego usługi najtańsze (zob. wyrok SO w Łodzi z 28.12.2021 r., III Ca 1686/20,
; wyrok SO w Bydgoszczy z 13.5.2021 r., VIII Ga 49/21, 
; wyrok SO w Kielcach z 10.2.2022 r., II Ca
22/22, 
).
Rzecznik Finansowy zwrócił uwagę, że aktualne tendencje na rynku ubezpieczeń polegające na popularyzacji wśród
ubezpieczycieli modeli optymalizacji kosztów likwidacji szkód wpływają negatywnie na pozycję poszkodowanych. Na


skutek tej praktyki dochodzi do faktycznego przerzucania na poszkodowanych ciężaru naprawienia szkody powstałej
w ich w majątku, co należy uznać za sprzeczne ze społeczno-gospodarczym celem umowy ubezpieczenia oraz
zasadami współżycia społecznego. Zredukowanie wysokości odszkodowania o kwotę rabatu może mieć
konsekwencje w postaci ograniczenia prawa wyboru przez poszkodowanego warsztatu jedynie do tego z sieci
naprawczej ubezpieczyciela. Często bowiem niemożliwe jest odnalezienie na rynku usługodawcy, u którego koszt
naprawy mógłby być pokryty przez ograniczone o rabat świadczenie.
Stanowisko SN
SN uznał, że jeżeli poszkodowany poniósł już koszty naprawy pojazdu lub zobowiązał się do ich poniesienia,
wysokość odszkodowania z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych
powinna odpowiadać tym kosztom, chyba że w danych okolicznościach są one oczywiście nieuzasadnione;
wysokość odszkodowania nie zależy od ulg i rabatów możliwych do uzyskania przez poszkodowanego od
podmiotów współpracujących z ubezpieczycielem. Jeżeli poszkodowany nie poniósł jeszcze kosztów
naprawy pojazdu, ani nie zobowiązał się do ich poniesienia, wysokość odszkodowania z ubezpieczenia
odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych powinna odpowiadać przeciętnym
kosztom naprawy na lokalnym rynku, z uwzględnieniem możliwych do uzyskania przez poszkodowanego ulg
i rabatów, chyba że skorzystaniu z tych ulg i rabatów sprzeciwia się jego uzasadniony interes.
Uchwała SN z 8.5.2024 r., III CZP 142/22,

Rzecznik Finansowy wnioskuje o uchwałę dotyczącą ustalania odszkodowań z uwzględnieniem rabatów i ulg. Istnieją różnice w orzecznictwie dotyczące współpracy poszkodowanego z ubezpieczycielem w celu minimalizacji szkody. SN wskazał, że wysokość odszkodowania nie zależy od rabatów i ulg, jeśli poszkodowany nie poniósł jeszcze kosztów naprawy.